Mỗi ngày tiếp nhận khoảng 50 ca bệnh xã hội, bác sĩ cảnh báo hành vi tình dục mạo hiểm đang làm gia tăng nguy cơ HIV, giang mai ở người trẻ.
Các bệnh lây qua đường tình dục như HIV, giang mai, lậu đang ngày càng phức tạp tại Việt Nam. Trao đổi với Tri Thức - Znews, TS.BS Trịnh Minh Trang, Trưởng phòng Nghiên cứu khoa học và Hợp tác quốc tế, Phòng khám chuyên đề các bệnh lây truyền qua đường tình dục, Bệnh viện Da liễu Trung ương, cho biết mỗi ngày, đơn vị này tiếp nhận khoảng 50 bệnh nhân được chẩn đoán hoặc nghi ngờ mắc các bệnh lây truyền qua đường tình dục.
Bệnh nhân đến từ nhiều độ tuổi, giới tính và khu vực khác nhau, từ nông thôn đến thành thị. Trong đó, chủ yếu là nam quan hệ tình dục đồng giới (MSM).
Hành vi tình dục mạo hiểm
Theo bác sĩ Trang, thực tế lâm sàng ghi nhận nhiều bệnh nhân MSM đến khám khi đã đồng thời mắc HIV và giang mai. Hai tình huống phổ biến thường gặp là người bệnh xuất hiện tổn thương giang mai trước, qua thăm khám mới phát hiện nhiễm HIV đi kèm.
Tình huống còn lại là họ đã được chẩn đoán HIV từ trước, đang điều trị và quản lý tại các cơ sở y tế tuyến dưới, sau đó mắc thêm giang mai và được giới thiệu chuyển lên Bệnh viện Da liễu Trung ương để điều trị chuyên sâu.
"Không ít bệnh nhân chủ động chia sẻ ngay từ đầu rằng mình đã nhiễm HIV và gần đây xuất hiện thêm các triệu chứng của bệnh lây truyền qua đường tình dục khác như giang mai. Phần lớn trong số này là người trẻ tuổi", TS.BS Trịnh Minh Trang nói.
Trong quá trình thăm khám, các bác sĩ thường khai thác kỹ tiền sử và hành vi tình dục của bệnh nhân nhằm đánh giá nguy cơ, phục vụ cho chẩn đoán, điều trị cũng như tư vấn phòng bệnh. Những nội dung được hỏi bao gồm số lượng bạn tình, thời điểm quan hệ lần đầu, hình thức quan hệ (đường hậu môn, đường miệng), việc sử dụng bao cao su, cũng như vai trò trong quan hệ tình dục (chủ động, bị động hoặc cả hai).
Theo bác sĩ Trang, trong quan hệ tình dục nam - nam, cả người ở vai trò chủ động lẫn bị động đều có nguy cơ lây nhiễm bệnh như nhau, đặc biệt trường hợp quan hệ có sang chấn và không sử dụng bao cao su. Nguy cơ lây nhiễm sẽ tăng cao nếu người bệnh có nhiều bạn tình.
Tuy nhiên, bà nhấn mạnh đây chỉ là những ghi nhận từ thực hành lâm sàng ở phạm vi hẹp, không thể quy chụp cho toàn bộ cộng đồng MSM.
Trong quan hệ tình dục nam - nam, cả người ở vai trò chủ động lẫn bị động đều có nguy cơ lây nhiễm bệnh như nhau, đặc biệt trường hợp quan hệ có sang chấn và không sử dụng bao cao su. Ảnh: Freepik.
Song, trên thực tế, các bác sĩ cũng từng gặp những bệnh nhân nam quan hệ khác giới có số lượng bạn tình rất lớn trong thời gian ngắn, chẳng hạn có người có tới 20 bạn tình chỉ trong vòng 3 tháng. Đây là lựa chọn cá nhân và không thể đánh đồng cho bất kỳ nhóm đối tượng nào.
"Điều quan trọng nhất vẫn là hành vi quan hệ tình dục an toàn. Nếu thực hiện đúng các biện pháp phòng vệ, sức khỏe sẽ không bị ảnh hưởng", TS.BS Trang nhấn mạnh.
Đối với nữ giới, vị chuyên gia cho biết bệnh viện cũng ghi nhận những trường hợp bệnh nhân rất trẻ, thậm chí chỉ 15-16 tuổi. Tuy nhiên, phần lớn bệnh nhân nữ chỉ đến khám khi các tổn thương đã biểu hiện rõ ràng.
Đa số phụ nữ mắc các bệnh lây truyền qua đường tình dục là do quan hệ khác giới và lây nhiễm từ bạn tình nam. Tỷ lệ nữ quan hệ đồng giới đến khám tại đơn vị này rất thấp, có thể do số lượng thực tế không nhiều hoặc do tâm lý e dè, ngại tiếp cận dịch vụ y tế nên che giấu tình trạng bệnh.
"Chúng tôi luôn khuyến khích sự thẳng thắn. Không ai phán xét hay quy chụp đạo đức. Mục tiêu là giúp bệnh nhân tiếp cận thông tin đúng, được tư vấn kỹ năng phòng bệnh, đặc biệt là phòng HIV và các bệnh lây truyền qua đường tình dục", bà nói.
Đổi cách nói để người dân tự chọn hành vi an toàn
Theo TS.BS Trịnh Minh Trang, để kiểm soát tình trạng lây nhiễm HIV và các bệnh tình dục, yếu tố đầu tiên và quan trọng nhất vẫn là truyền thông, nhưng cách làm cần thay đổi cho phù hợp với bối cảnh hiện nay.
Vị chuyên gia cho rằng việc cung cấp kiến thức không thể tiếp tục theo lối cũ, mang tính "sách giáo khoa" hay áp đặt hành vi như trước đây. Thay vào đó, nội dung truyền thông cần gần gũi, thực tế, tập trung vào việc cung cấp thông tin và kỹ năng, để người trong cuộc tự lựa chọn hành vi an toàn cho bản thân, thay vì bị yêu cầu "phải làm thế này, phải làm thế kia".
Bên cạnh nội dung, hình thức truyền thông về HIV và các bệnh lây qua đường tình dục cũng cần được điều chỉnh. Theo TS.BS Trịnh Minh Trang, các kênh truyền thống như truyền hình, báo giấy hay loa phát thanh cộng đồng không còn là lựa chọn hiệu quả với nhiều nhóm nguy cơ. Thay vào đó, mạng xã hội và các nền tảng số - những kênh người trẻ thường xuyên sử dụng - cần được tận dụng mạnh mẽ hơn.
"Một điểm quan trọng khác là chuyển từ mô hình 'bác sĩ nói cho bệnh nhân' sang truyền thông ngang hàng trong cộng đồng. Khi thông tin được lan tỏa từ chính những người trong cộng đồng, có cùng hoàn cảnh, cùng trải nghiệm sống, hiệu quả tiếp nhận sẽ cao hơn rất nhiều so với việc bác sĩ chỉ nói lý thuyết", bác sĩ Trang phân tích.
Tại Phòng khám chuyên đề các bệnh lây truyền qua đường tình dục, Bệnh viện Da liễu Trung ương, các bác sĩ thường phối hợp với những nhóm cộng đồng, lựa chọn một số cá nhân nòng cốt, để họ trở thành "người chuyển lửa", tự chia sẻ và truyền đạt kiến thức cho các thành viên khác. Theo bác sĩ Trang, chỉ cần tác động đúng vào những "hạt nhân" này, thông tin có thể lan tỏa nhanh và sâu trong cả cộng đồng.
Song song với truyền thông, xét nghiệm sớm được xem là giải pháp quan trọng phòng lây lan HIV. "Phòng ngừa HIV tuyệt đối là điều không dễ, nhưng chúng ta hoàn toàn có thể phòng lây lan bằng cách phát hiện sớm ca bệnh, cung cấp kiến thức kịp thời để người nhiễm không tiếp tục truyền bệnh cho người khác", TS.BS Trịnh Minh Trang nói.
Hiện nay, các loại test HIV và giang mai tại nhà có độ chính xác cao, đảm bảo tính bảo mật và giúp người dân dễ dàng tiếp cận hơn. Theo bác sĩ, tại Việt Nam, hình thức xét nghiệm HIV này đã bắt đầu được một số nhóm cộng đồng tiếp cận và sử dụng, đây là tín hiệu tích cực cần được khuyến khích và mở rộng.
Ở góc độ dài hạn, TS.BS Trịnh Minh Trang, nhận định kiểm soát HIV không thể tách rời câu chuyện giảm kỳ thị. Khi các nhóm nguy cơ nhiễm HIV còn bị nhìn nhận bằng ánh mắt định kiến, nhiều trường hợp sẽ tiếp tục bị che giấu, trở thành "ẩn số" khó kiểm soát trong cộng đồng.
VietBF@ sưu tập
