Lần đầu trực tiếp xuất hiện trước tòa
Tyler Robinson, 22 tuổi, người bị cáo buộc bắn chết nhà hoạt động bảo thủ Charlie Kirk, vừa xuất hiện tại một tòa án ở Utah trong phiên xử trực tiếp đầu tiên kể từ ngày bị bắt.
Trên màn hình phòng xử, Robinson mặc áo sơ mi xanh nhạt, cà vạt kẻ sọc, quần kaki sáng màu, liên tục trao đổi nhỏ với các luật sư của mình.
Anh ta hiện đối mặt với loạt cáo buộc nặng nề: tội danh giết người có tính chất nghiêm trọng, sử dụng vũ khí khi phạm trọng tội, cản trở công lý, mua chuộc nhân chứng và phạm tội bạo lực trước mặt trẻ em.
Cho đến nay, Robinson vẫn chưa đưa ra lời biện hộ nhận tội hay kêu oan.
Robinson ra đầu thú ngày 11/9, chỉ một ngày sau vụ nổ súng. Các lần xuất hiện trước tòa trước đây của anh ta đều diễn ra qua video hoặc audio, chứ không trực tiếp như lần này.
Cuộc chiến quanh hai chữ “minh bạch”
Phiên điều trần lần này không đi sâu vào nội dung vụ án mà tập trung vào một chủ đề nhạy cảm: mức độ công khai và quyền được tiếp cận thông tin của công chúng.
Nguồn cơn bắt đầu từ một buổi xử kín ngày 24/10, nơi tòa bàn về các biện pháp an ninh, cách báo chí được đưa tin, và cả chuyện Robinson có được mặc đồ “thường dân” trong phòng xử hay không. Phiên đó bị đóng cửa hoàn toàn, dẫn tới việc nhiều hãng truyền thông yêu cầu tòa cung cấp bản ghi (transcript) để bảo đảm tính minh bạch.
Cả phía công tố bang Utah lẫn nhóm bào chữa cho Robinson đều đồng ý cho công bố một phần, nhưng cùng đề nghị được bôi đen (redact) những đoạn nhạy cảm. Trong phiên ngày thứ Năm, thẩm phán tiếp tục cho đóng một phần phiên xử để các bên thoải mái tranh luận nội dung nào nên công khai, nội dung nào cần giữ kín, trước khi mở lại các phần còn lại cho công chúng.
Trên lý thuyết, đó là cuộc giằng co giữa hai giá trị: quyền được biết của xã hội, và quyền được xét xử công bằng, không bị kích động bởi dư luận, của bị cáo.
Người góa phụ muốn mở toang cánh cửa phòng xử án
Trong khi các luật sư tranh luận câu chữ, ngoài kia, vợ góa của Charlie Kirk lại chọn lập trường rất rõ ràng: phải công khai tối đa.
Erika Kirk nói trên Fox News tháng trước rằng bà muốn tòa cho phép máy quay được vào phòng xử:
“Chúng tôi xứng đáng được nhìn thấy mọi thứ diễn ra trong đó. Chúng tôi cần camera. Tại sao lại không minh bạch?”
Theo Erika, những khoảng trống thông tin chỉ là mảnh đất màu mỡ cho các thuyết âm mưu, tin đồn vô căn cứ về cái chết của chồng bà. Vụ nổ súng diễn ra trước mắt hàng trăm sinh viên, giữa bối cảnh chính trị Mỹ vốn đã bị chia rẽ sâu sắc, khiến câu chuyện càng dễ bị kéo vào vòng xoáy nghi ngờ, diễn giải và khai thác.
Charlie Kirk – từ chiến binh mạng xã hội đến nạn nhân trên sân khấu
Charlie Kirk, 31 tuổi, là đồng sáng lập tổ chức bảo thủ trẻ Turning Point USA, nổi tiếng với phong cách gay gắt, thích tranh luận trực diện với phe tự do về các chủ đề nóng bỏng: nhập cư, giới tính, tôn giáo, bầu cử… Những cuộc “đấu khẩu” đó sau đó được cắt clip, tung lên mạng cho hàng triệu người theo dõi.
Tối 10/9, Kirk đang diễn thuyết ngoài trời tại Đại học Utah Valley ở thành phố Orem, trong khuôn khổ tour “The American Comeback” đi khắp các trường đại học. Chỉ trong tích tắc, sân khấu tranh luận biến thành hiện trường án mạng.
Điều tra ban đầu cho thấy viên đạn chí mạng nhiều khả năng được bắn từ xa, giống một phát súng của tay bắn tỉa từ mái nhà gần đó. Cảnh sát nhanh chóng công bố hình chụp từ camera an ninh, kêu gọi người dân nhận dạng nghi phạm.
Sợi dây DNA, khẩu súng trong rừng và những tin nhắn nhận tội
Theo cáo trạng, một ngày sau vụ nổ súng, cảnh sát phát hiện trong khu rừng gần hiện trường một khẩu súng trường nạp đạn tay, một chiếc khăn tắm, một vỏ đạn đã bắn và ba viên đạn chưa sử dụng. Giám định pháp y cho thấy DNA trên nhiều vật chứng trùng khớp với Robinson. Trên các viên đạn còn khắc những câu chữ lấy từ meme trên mạng và trò chơi điện tử – một chi tiết lạnh người, pha trộn giữa văn hóa mạng và bạo lực ngoài đời.
Nhận ra con trai mình trên ảnh camera do cảnh sát công bố, bố mẹ Robinson đã đưa anh ta cùng một người bạn gia đình tới Văn phòng Cảnh sát trưởng hạt Washington để đầu thú, theo tài liệu buộc tội.
Cũng trong hồ sơ, công tố viên nêu chi tiết những tin nhắn mà Robinson gửi cho bạn cùng phòng và người yêu – được mô tả là “một nam giới đang trong quá trình chuyển giới”. Trong đó, Robinson có vẻ thú nhận hành vi của mình và hé lộ động cơ: “Tao chịu đủ thứ thù hận của hắn rồi. Có những loại thù hận không thể thương lượng được.”
Mẹ của Robinson nói với điều tra viên rằng khoảng một năm trở lại đây, con trai bà ngày càng “chính trị hóa hơn” và thể hiện quan điểm “ủng hộ mạnh mẽ quyền của người đồng tính và chuyển giới”.
Ở chiều ngược lại, đội ngũ luật sư bào chữa vẫn chưa công bố chiến lược của mình, và Robinson hiện vẫn được pháp luật coi là vô tội cho đến khi tòa tuyên án.
Bản án tử hình và một cuốn sách mới phát hành
Các công tố viên tuyên bố họ sẽ theo đuổi án tử hình đối với Robinson – mức án nặng nề nhất trong hệ thống pháp luật Mỹ. Điều đó báo hiệu một quá trình tố tụng dài hơi, đầy tranh cãi và thu hút sự chú ý của cả nước, không chỉ vì tính chất chính trị của nạn nhân, mà còn vì yếu tố căng thẳng ý thức hệ được cho là nằm sau phát súng.
Trớ trêu thay, chỉ ít ngày trước phiên điều trần, cuốn sách mới nhất của Charlie Kirk mang tên “Stop, in the Name of God: Why Honoring the Sabbath Will Transform Your Life” vừa được phát hành. Một người quen thuộc với hình ảnh tranh luận gay gắt trên mạng xã hội, nay được nhắc tới qua một tựa sách nói về sự nghỉ ngơi, tĩnh lặng và đời sống tâm linh – như một nghịch lý cay đắng mà lịch sử vẫn hay bày ra.
Khi khác biệt chính kiến bị đẩy đến đầu nòng súng
Vụ án Tyler Robinson – Charlie Kirk không chỉ là một hồ sơ hình sự đơn thuần. Nó là tấm gương phản chiếu nước Mỹ hôm nay: nơi các chiến tuyến chính trị, văn hóa, giới tính, tôn giáo đan xen và va đập nhau dữ dội. Một bên là nhà hoạt động bảo thủ, ưa phát ngôn cực đoan. Bên kia là một thanh niên trẻ được mô tả là “ngày càng thiên tả, pro-LGBT”. Ở giữa là một phát súng, một mạng người, một gia đình tan nát, và một xã hội thêm một vết rạn.
Phiên tòa ở Utah – đóng hay mở, có camera hay không – rồi cũng sẽ trôi qua. Robinson có thể lãnh án tử, án chung thân, hoặc luật sư sẽ xoay sang hướng bệnh lý tâm thần, ám ảnh chính trị. Nhưng câu hỏi lớn hơn vẫn còn đó: khi bất đồng quan điểm bị nuôi dưỡng thành thù hận, khi mạng xã hội biến tranh luận thành cuộc “săn lùng” đối thủ, thì còn bao nhiêu “Tyler Robinson” nữa đang lặng lẽ ngồi đâu đó, hun nóng cơn cuồng nộ của mình trước màn hình?
Và đến một ngày, họ cũng có thể bước ra khỏi phòng, mang theo một khẩu súng – và cả phần u ám nhất trong linh hồn của nền chính trị hiện đại.
