Ngày 27/12, một bức ảnh xuất hiện trên Facebook rồi nhanh chóng bị xóa. Nhưng đúng kiểu thời đại mạng: thứ bị gỡ khỏi trang cá nhân lại kịp “đóng đinh” vào trí nhớ đám đông.

Trong ảnh, người đăng viết như một lời thăm hỏi thân tình: “thăm thủ trưởng cũ”, kèm địa điểm hiển thị ở Biệt thự Siputra/Ciputra. Nhân vật được nhắc đến là ông Lương Tam Kỳ, thân phụ của Bộ trưởng Công an Lương Tam Quang. Từ một dòng chữ có vẻ vô tư, câu chuyện lập tức rẽ sang hướng nhạy cảm: căn biệt thự – nếu đúng là ở Ciputra – gợi ra một dấu hỏi quá lớn về nguồn gốc tài sản.

Không cần “soi kỹ thuật” cũng thấy: bất động sản Ciputra vốn gắn liền với tầng lớp siêu giàu. Căn nhà ở đó thường không phải thứ hình thành từ “thu nhập hợp pháp thông thường” theo nghĩa mà đa số người dân hiểu, đặc biệt nếu đặt cạnh mức lương và phụ cấp của khu vực công.

Thế nên điều khiến dư luận chú ý không chỉ là ngôi nhà, mà là khoảng trống quen thuộc: im lặng quanh câu hỏi “tiền từ đâu ra”. Ở Việt Nam, những câu hỏi như vậy thường không có đường đi thẳng. Nó bị đẩy sang lề, hoặc chìm xuống… cho đến khi một “tai nạn hình ảnh” xảy ra.

Điều trớ trêu là bài đăng ban đầu không mang dáng dấp “tố cáo” hay “đánh phá”. Nó giống một khoảnh khắc xã giao. Nhưng chính sự xã giao ấy lại làm lộ ra thứ mà các bản kê khai tài sản—nếu có—hiếm khi giúp công chúng nhìn thấy: đời sống vật chất thật sự của gia đình quan chức.

Và khi bài viết bị gỡ nhanh, cảm giác để lại thường không phải là “à, chắc hiểu lầm”, mà là: càng gỡ càng nhạy. Nó không xóa được câu hỏi, chỉ khiến câu hỏi thêm sắc.

Dĩ nhiên, từ một bức ảnh trên mạng xã hội, công chúng không thể tự kết luận đúng–sai về sở hữu hay nguồn tiền. Nhưng trong một xã hội tự nhận “pháp quyền”, có một nguyên tắc đơn giản: người nắm quyền lực càng lớn, nghĩa vụ giải trình càng cao.

Đặc biệt, với chức vụ liên quan đến cưỡng chế, điều tra, xử lý—tài sản của cá nhân và gia đình không còn là chuyện “đạo đức riêng”. Nó là câu chuyện lợi ích công cộng. Minh bạch không phải là món quà ban phát, mà là trách nhiệm bắt buộc để bảo vệ niềm tin xã hội.

Khi chống tham nhũng thiếu “minh bạch từ gốc”
Chừng nào kê khai tài sản vẫn bị nhìn như thủ tục hình thức; chừng nào những khối tài sản khổng lồ chỉ lộ ra nhờ ảnh chụp, lời khoe vô ý, hay “sự cố Facebook”; thì chừng đó những khẩu hiệu chống tham nhũng vẫn thiếu mất phần cốt lõi: cơ chế để dân được hỏi và được nhận câu trả lời rõ ràng.

Và khi câu hỏi về nguồn gốc tài sản không được trả lời, niềm tin công chúng cũng dễ “bốc hơi” theo cách rất giống bài đăng kia: biến mất nhanh, để lại một khoảng trống lớn hơn chính nội dung.

Người thì coi đó là “chuyện bình thường” của “giai cấp vô sản kiểu mới”, người thì mỉa mai rằng biệt thự chỉ là “muỗi” so với nhiều khối tài sản khác; có người nói thẳng: “Con làm quan, bố được nhờ… âu cũng vậy, nhưng đừng quá đáng, dân nuốt nghẹn không trôi.”

Những câu chữ ấy, dù hài hước hay cay đắng, đều chung một điểm: xã hội không thiếu mắt nhìn, chỉ thiếu một cánh cửa minh bạch để mọi nghi vấn đi vào quy trình kiểm chứng đàng hoàng—thay vì trôi nổi theo nhịp đăng rồi gỡ.

Cơ quan công tố thuộc Cục Tội phạm Kinh tế và Tài nguyên Thái Lan đã khởi tố Công ty Nuea Lok, Công ty đại chúng Web Sawasdee và ông Prasit Jeawkok - cựu chủ tịch dự án mang tên “Return Goodness to the Land” (tạm dịch: Trả lại những điều tuyệt vời cho đất mẹ) cùng một số đồng phạm liên quan.

Theo cáo trạng, các bị cáo bị buộc tội cấu kết lừa đảo, vi phạm Luật Huy động vốn công chúng và Luật Tội phạm máy tính, khi sử dụng nhiều chiêu thức để dụ dỗ số lượng lớn nạn nhân tham gia các hình thức đầu tư gian dối. Tòa án xác định ông Prasit cùng hai công ty trên phạm nhiều tội danh lừa đảo và huy động vốn trái phép.

Cụ thể, Prasit bị kết tội 242 cáo buộc, mỗi cáo buộc chịu mức án 5 năm tù, tổng hợp hình phạt lên tới 1.210 năm tù. Hai công ty liên quan bị phạt mỗi đơn vị 121 triệu baht (khoảng 101 tỷ đồng), sau đó được giảm xuống còn khoảng 80 triệu baht do có sự hợp tác một phần trong quá trình điều tra. Sau khi xem xét các tình tiết giảm nhẹ, tổng mức án dành cho ông Prasit được điều chỉnh còn 806 năm 8 tháng tù.

Một bị cáo khác có tên Wimgrit bị kết luận là người hỗ trợ cho đường dây lừa đảo. Người này bị tuyên 37 tội danh, mỗi tội 3 năm 4 tháng tù, tổng cộng 111 năm 148 tháng, sau đó được giảm xuống còn 74 năm 8 tháng 29 ngày.

Tuy nhiên, theo quy định của pháp luật Thái Lan, thời gian chấp hành án tù tối đa đối với một cá nhân chỉ là 20 năm, bất kể tổng mức án tuyên là bao nhiêu. Điều này đồng nghĩa với việc cả ông Prasit và Wimgrit đều chỉ phải thi hành 20 năm tù giam.

Ngoài án phạt tù, tòa án còn yêu cầu ông Prasit cùng hai công ty liên quan liên đới bồi thường thiệt hại cho 267 nạn nhân trong vụ án.

Trước đó, vào ngày 3/7/2023, ông Prasit từng bị tuyên án 1.155 năm tù trong một vụ lừa đảo khác. Dù mức án khi đó cũng bị giới hạn ở 20 năm tù theo luật, ông cùng các đồng phạm vẫn bị buộc hoàn trả hơn 1 tỷ baht (khoảng 842 tỷ đồng) cho các nạn nhân.

Nguồn: Bangkok Post

Phát biểu tại sự kiện "Huawei Day 2025" được tổ chức tại khách sạn The Plaza Hotel ở Seoul ngày 26 vừa qua, Balian Wang, CEO Huawei Korea, đã công bố công ty sẽ chính thức ra mắt chip AI tại thị trường Hàn Quốc vào năm sau với thông điệp rõ ràng: "Chúng tôi muốn cung cấp cho các công ty Hàn Quốc một lựa chọn thứ hai ngoài NVIDIA."

Chip dự kiến được tung ra thị trường là Ascend 950, mô hình AI chip mới nhất của Huawei. Đây không chỉ là một sản phẩm đơn lẻ mà là một phần trong chiến lược toàn diện nhằm thâm nhập thị trường AI Hàn Quốc, bao gồm cả card tính toán AI và các giải pháp trung tâm dữ liệu AI.

CEO Wang nhấn mạnh rằng Huawei Korea đang tích cực thảo luận với các công ty địa phương về thỏa thuận cung cấp tiềm năng, cho thấy kế hoạch này không chỉ là tuyên bố trên giấy mà đã bước vào giai đoạn chuẩn bị cụ thể.

Huawei sẽ ra mắt chip AI tại Hàn Quốc vào năm tới để thách thức NVIDIA

Điều đặc biệt trong chiến lược của Huawei chính là cách tiếp cận hoàn toàn khác biệt so với NVIDIA. Trong khi NVIDIA bán chip theo từng đơn vị riêng lẻ cho các nhà sản xuất máy chủ và trung tâm dữ liệu, Huawei lại lựa chọn hướng đi khác: bán theo cụm (cluster units).

CEO Wang giải thích rằng chiến lược của Huawei không chỉ đơn thuần cung cấp card AI và máy chủ AI, mà là đẩy nhanh các ứng dụng công nghiệp thực tế. Đây là sự khác biệt căn bản trong cách nhìn nhận về vai trò của chip AI trong hệ sinh thái công nghệ.

Để thực hiện tham vọng này, Huawei đã chuẩn bị một giải pháp End-to-End toàn diện, bao gồm cả phần cứng cơ sở hạ tầng như mạng và lưu trữ, lẫn phần mềm tích hợp. Thay vì chỉ cung cấp chip rồi để khách hàng tự lo phần còn lại, Huawei muốn kiểm soát toàn bộ chuỗi giá trị từ đầu đến cuối.

CEO Wang thậm chí cho biết trong mô hình này, các công ty đối tác có thể không cần thiết, bởi Huawei sẽ tự tích hợp và cung cấp dịch vụ trực tiếp. Đây là một tuyên bố táo bạo, cho thấy Huawei muốn nắm trọn quyền kiểm soát trải nghiệm khách hàng thay vì phụ thuộc vào mạng lưới phân phối.

Chip AI Ascend của Huawei

Hiện tại Hàn Quốc là một trong những quốc gia có nhu cầu chip AI cao nhất thế giới, với các tập đoàn công nghệ lớn như Samsung và SK hynix đang tích cực đầu tư vào trí tuệ nhân tạo. Trong khi đó, tình trạng thiếu hụt chip AI, đặc biệt là các sản phẩm cao cấp của NVIDIA, đã khiến nhiều công ty phải chờ đợi hàng tháng trời mới có thể mua được số lượng chip cần thiết. NVIDIA hiện chiếm tới hơn 80% thị phần chip AI toàn cầu, tạo ra một tình thế gần như độc quyền mà nhiều công ty cảm thấy không thoải mái.

Chính khoảng trống này đã tạo ra cơ hội cho Huawei. Dù đang phải đối mặt với các lệnh trừng phạt từ phương Tây, đặc biệt là hạn chế về công nghệ sản xuất chip tiên tiến, Huawei vẫn kiên trì phát triển các giải pháp AI riêng của mình.

Dòng chip Ascend đã được triển khai rộng rãi tại Trung Quốc, nơi các công ty công nghệ lớn như Baidu, Alibaba và Tencent đã phải chuyển sang sử dụng chip Huawei do không thể tiếp cận chip NVIDIA. Kinh nghiệm này giờ đây sẽ được Huawei áp dụng để mở rộng ra thị trường quốc tế, với Hàn Quốc là điểm dừng chân quan trọng.

Bên cạnh chip AI, Huawei còn có kế hoạch mã nguồn mở HarmonyOS cho các công ty Hàn Quốc

Bên cạnh chip AI, Huawei Korea còn công bố kế hoạch cung cấp hệ điều hành mã nguồn mở HarmonyOS cho các công ty địa phương vào năm sau nhằm tạo lập hệ sinh thái. CEO Wang giải thích rằng quyền sở hữu HarmonyOS không còn thuộc về Huawei nữa mà đã được chuyển giao cho các tổ chức mã nguồn mở chịu trách nhiệm vận hành và nâng cấp.

Hệ điều hành này có thể được sử dụng không chỉ trên smartphone mà còn trên nhiều thiết bị smart home khác nhau, mở ra khả năng tích hợp sâu rộng trong hệ sinh thái Internet of Things.

Tuy nhiên, Huawei cũng thận trọng trong việc không mở rộng quá nhanh. CEO Wang khẳng định công ty không có kế hoạch ra mắt smartphone tại Hàn Quốc vào năm sau, tập trung hoàn toàn vào phân khúc chip AI và giải pháp trung tâm dữ liệu.

Đây là quyết định có tính toán kỹ lưỡng, bởi thị trường smartphone Hàn Quốc đang bị Samsung và Apple thống trị hoàn toàn, trong khi phân khúc chip AI doanh nghiệp lại đang thiếu hụt nguồn cung và cần thêm đối thủ cạnh tranh.

Trung tâm lưu ký chứng khoán châu Âu Euroclear có trụ sở tại Bỉ đã giải phóng hơn 600 triệu USD tài sản bị đóng băng thuộc về Ngân hàng Phát triển Á Âu (EDB), với điều kiện số tiền này chỉ được sử dụng cho các dự án tại Kazakhstan.

Động thái này đánh dấu việc giải tỏa một phần tài sản bị đóng băng sau lệnh trừng phạt của Liên minh châu Âu vào tháng 6/2022 đối với Trung tâm Lưu ký Chứng khoán Quốc gia (NSD) của Nga. Trước đó, Euroclear đã tạm dừng tất cả các giao dịch liên quan đến NSD, bao gồm cả việc đóng băng 733 triệu USD của EDB được giữ trong các tài khoản liên kết với trung tâm lưu ký này.

“Điều kiện đặt ra là các khoản tiền này chỉ được sử dụng cho các dự án của Kazakhstan, và Euroclear sẽ giám sát việc này”, Thứ trưởng Bộ Tài chính Kazakhstan, Dauren Kenbeil, cho biết.

Ngân hàng Phát triển Á Âu (EDB) là một tổ chức phát triển đa phương được thành lập năm 2006 để tài trợ cho các sáng kiến cơ sở hạ tầng và hội nhập trên khắp khu vực Á Âu. Các quốc gia thành viên của EDB bao gồm Kazakhstan, Armenia, Belarus, Kyrgyzstan, Tajikistan và Nga. Trụ sở chính của ngân hàng đặt tại Almaty (Kazakhstan). Nga và Kazakhstan nắm giữ phần lớn vốn của EDB.

Việc giải ngân các khoản tiền này phản ánh áp lực ngày càng tăng từ các quốc gia thành viên EDB nhằm giành lại quyền tiếp cận nguồn vốn đã bị đóng băng trước đây do liên quan đến cơ sở hạ tầng tài chính của Nga.

Hiện vẫn chưa rõ liệu các biện pháp giải tỏa lệnh đóng băng tương tự có được áp dụng cho các quốc gia thành viên khác hay không, hoặc liệu các tài sản bổ sung của EDB có thể được giải phóng theo các điều kiện tương tự hay không.

EDB đóng vai trò trung tâm trong việc tài trợ các dự án cơ sở hạ tầng và năng lượng xuyên biên giới trong khu vực Á-Âu. Việc khôi phục khả năng tiếp cận vốn dự kiến sẽ hỗ trợ các ưu tiên đầu tư trong nước của Kazakhstan vào năm 2026.

Khoảng 290 tỷ euro tài sản quốc gia của Nga, chủ yếu là tiền mặt và trái phiếu, đã bị các cường quốc phương Tây phong tỏa sau khi xung đột Ukraine nổ ra vào tháng 2/2022. Một phần lớn số tài sản này nằm tại Bỉ, nơi có khoảng 194 tỷ euro được nắm giữ tính đến tháng 6 năm nay. Riêng Euroclear nắm khoảng 183 tỷ euro. Một lượng tài sản nhỏ hơn đang bị phong tỏa tại Mỹ, Anh và Nhật Bản.

Giữa tháng này, Ngân hàng trung ương Nga đã đệ đơn kiện đòi bồi thường 18,2 nghìn tỷ rúp (229,36 tỷ USD) từ Euroclear sau khi EU đã nhất trí đóng băng vô thời hạn tài sản của Nga.

Tham khảo: Bne Intellinews

Động cơ quay có thể ví như "trái tim" tạo nên sức mạnh của của ô tô, máy bay không người lái, thậm chí cả máy bay và tàu thủy.

Công nghệ này được người Đức phát triển đầu tiên và sau đó được Mazda phổ biến tại Nhật Bản. Tuy nhiên, chỉ một vài quốc gia phương Tây, như Anh và Áo, mới thực sự làm chủ được công nghệ này. Với hàng thập kỷ kinh nghiệm tích lũy, các nước phương Tây đã sớm chiếm ưu thế trong lĩnh vực này.

Đặc biệt trong lĩnh vực động cơ công suất cao và mô-men xoắn lớn, phương Tây luôn nắm giữ vững chắc các công nghệ cốt lõi. Trước đây, Trung Quốc thậm chí còn không thể chế tạo được một động cơ quay công suất cao.

Động cơ quay có yêu cầu cao về vật liệu, gia công chính xác, công nghệ làm kín và kiểm soát quá trình đốt cháy. Mazda đã có thể chế tạo chúng vào thời điểm đó nhờ khả năng gia công kim loại hàng đầu và hàng thập kỷ thử nghiệm và điều chỉnh.

Chưa kể đến các động cơ quay công suất cao, vốn có những yêu cầu cực kỳ khắt khe về quản lý nhiệt, độ bền và hiệu quả nhiên liệu. Nếu thiếu sót ở bất kỳ khía cạnh nào trong số này, việc sản xuất hàng loạt cũng trở thành bất khả thi.

Nước đi phá vỡ thế độc quyền

Một nhóm nghiên cứu Trung Quốc đã tìm ra giải pháp và phát triển nguyên mẫu công suất cao đầu tiên trong khoảng thời gian ngắn kỷ lục. Động cơ quay công suất cao đầu tiên của Trung Quốc, R05E, đã được khởi động thành công. Đây không chỉ là một dự án động cơ thông thường, mà là một bước đột phá lịch sử đối với đất nước tôi trong lĩnh vực hệ thống năng lượng có tỷ lệ công suất trên trọng lượng cao.

Dự án khởi động vào ngày 9/4/2025, nguyên mẫu R05E được đốt cháy thành công vào ngày 19/12, chỉ mất 8 tháng. Thậm chí họ đã thành công trong việc khởi động ngay lần thử đầu tiên.

Nhóm nghiên cứu Trung Quốc đã sử dụng các phương pháp kỹ thuật số để tái tạo lại bộ khung.

R05E có thể duy trì công suất ổn định ở mức 53 kilowatt tại tốc độ 6.500 vòng/phút, với tỷ lệ công suất trên trọng lượng là 1,2 kilowatt trên kilogram. Điều đó có nghĩa là, với cùng một trọng lượng, nó tạo ra lực đẩy lớn hơn nhiều so với động cơ piston truyền thống.

Để giảm tiêu thụ năng lượng, động cơ sử dụng các công nghệ độc quyền như vỏ nhôm đúc, lớp phủ chống ma sát NDC, kim phun hiệu suất cao chuyên dụng và dầu bôi trơn chuyên dụng cho rotor. Hơn nữa, thông qua quá trình đúc chính xác bằng cát mịn, hệ thống bôi trơn phun dầu độc lập, thiết kế buồng đốt chống đóng cặn carbon và gioăng kín ba chiều, công suất cao, tỷ lệ công suất trên trọng lượng cao và độ tin cậy cao của động cơ được nâng cao toàn diện.

Sản phẩm này dự kiến sẽ được sản xuất hàng loạt vào năm 2027.

Điều đáng nói, đây không phải là "chuyển giao công nghệ" từ một công ty nước ngoài, cũng không phải là lắp ráp từ các bộ phận nhập khẩu; mà thực sự là một dự án do các chuyên gia Trung Quốc nghiên cứu và phát triển độc lập hoàn toàn từ đầu.

"Tốc độ Trung Quốc" đằng sau những đột phá công nghệ

Bước nhảy vọt từ con số không lên con số một này chứng tỏ Trung Quốc đang ngày càng thành thạo các công nghệ then chốt. Một khi công nghệ này được sản xuất và công nghiệp hóa trong nước, Trung Quốc sẽ có thể chuyển từ vị thế "đi sau" sang "dẫn đầu". Nó có thể được sử dụng không chỉ trong các ứng dụng dân sự và thương mại, mà còn trong các lĩnh vực cao cấp như quân sự và hàng không vũ trụ.

Vậy tại sao Trung Quốc có thể vượt qua những rào cản công nghệ mà phương Tây đã nắm giữ trong nhiều thập kỷ chỉ trong vòng tám tháng? Bí quyết đằng sau điều này là gì? Khả năng tổ chức nghiên cứu khoa học có hệ thống của Trung Quốc chắc chắn là điều kiện tiên quyết cho mọi thứ.

Việc sản xuất động cơ quay công suất cao phụ thuộc rất nhiều vào một vài linh kiện quan trọng do một số ít công ty phương Tây kiểm soát. Để phá vỡ điều này, Trung Quốc đã tăng cường đầu tư vào nghiên cứu khoa học, đồng thời không ngừng theo đuổi nghiên cứu và phát triển độc lập.

Giữa vùng hoang mạc Gobi khô cằn gần thành phố Cách Nhĩ Mộc, tỉnh Thanh Hải, Trung Quốc, một hàng dài những bồn chứa màu trắng sừng sững giữa thiên nhiên khắc nghiệt.

Ít ai ngờ rằng, bên trong chúng là nơi đang cất giữ một dạng năng lượng đầy tiềm năng chứa không khí lỏng, ở mức nhiệt độ cực thấp -194°C. Khi được “giải phóng”, khối chất lỏng này giãn nở hơn 750 lần thể tích ban đầu, làm quay tuabin và phát điện.

Đây chính là nhà máy lưu trữ năng lượng bằng không khí lỏng lớn nhất thế giới, một “ngân hàng siêu không khí” đúng nghĩa, được xây dựng bởi Tập đoàn Đầu tư Phát triển Xanh Trung Quốc, phối hợp phát triển cùng Viện Vật lý và Hóa học Kỹ thuật thuộc Viện Hàn lâm Khoa học Trung Quốc (TIPC-CAS). Theo báo cáo từ Nhật báo Khoa học và Công nghệ ngày 23/12, nhà máy này đã gần hoàn thiện và chuẩn bị đưa vào vận hành.

Mỗi chu kỳ xả điện của hệ thống có thể cung cấp tới 600.000 kWh, đủ để vận hành liên tục trong 10 giờ. Ước tính hàng năm, nhà máy sẽ tạo ra khoảng 180 triệu kWh, đủ điện cho 30.000 hộ dân.

Theo chuyên gia Wang Junjie từ TIPC-CAS, dự án này đóng vai trò quan trọng trong việc “san bằng” những biến động khó lường của nguồn điện tái tạo như điện mặt trời hay điện gió, vốn thường xuyên gặp tình trạng dư thừa khi nhu cầu thấp và thiếu hụt khi nhu cầu tăng cao.

Ông cho biết: “Hệ thống tích trữ năng lượng bằng không khí lỏng có thể lưu trữ điện dư thừa vào ban ngày, khi mặt trời tỏa sáng hay gió thổi mạnh, và xả ra vào ban đêm hoặc khi hệ thống lưới gặp nhu cầu tăng đột biến.”

Quy trình hoạt động của hệ thống gồm nhiều bước tinh vi. Khi có điện dư thừa, máy nén sẽ nạp khí vào các bồn chứa, làm sạch, nén áp suất cao, làm lạnh cực sâu để hóa lỏng rồi cất giữ trong các bồn bảo ôn. Khi cần phát điện, không khí lỏng được làm ấm, giãn nở và tạo lực quay tuabin, từ đó phát ra điện.

Hệ thống đạt hiệu suất tích trữ lạnh hơn 95% và hiệu suất vòng đời hơn 55%. Đây là những con số dẫn đầu thế giới hiện nay. Nhà máy được thiết kế để lưu trữ trong 8 giờ và phát trong 5 đến 10 giờ mỗi ngày, với tiềm năng vượt qua các giới hạn này trong tương lai.

Ngay bên cạnh nhà máy, một trang trại điện mặt trời 250.000 kilowatt đã hoàn tất và đấu nối vào lưới điện, minh chứng rõ ràng cho chiến lược “lai ghép” giữa nguồn tái tạo và hệ thống tích trữ thông minh.

Wang cho biết, nhiều trạm tiếp nhận khí tự nhiên hóa lỏng (LNG) dọc bờ biển Trung Quốc hiện đang “lãng phí” nguồn năng lượng lạnh trong quá trình hóa hơi. Nếu kết hợp nguồn lạnh này với hệ thống không khí lỏng, hiệu quả sẽ được nâng cao đáng kể. Tương tự, nhiệt thải từ nhà máy công nghiệp cũng có thể tận dụng để làm nóng không khí lỏng, tăng công suất phát điện.

Với tiềm năng lớn và tính ứng dụng cao, công nghệ này đã được bình chọn là một trong “10 thành tựu khoa học công nghệ hàng đầu Trung Quốc năm 2023” tại Diễn đàn Trung Quan Thôn.

Trong khi đó, các quốc gia khác cũng đang chạy đua theo công nghệ này. Một nhà máy tương tự tại Manchester (Anh) đang được xây dựng và dự kiến đi vào hoạt động từ năm 2027, nhưng với quy mô khiêm tốn hơn nhiều, chỉ bằng 1/6 so với nhà máy ở Gobi.

Theo SCMP

Năm 2025 sắp khép lại với những biến động dữ dội trên thị trường tài chính toàn cầu. Từ Tokyo, New York cho đến Istanbul, nhà đầu tư đã chứng kiến những khoản lợi nhuận khổng lồ đan xen với những đợt sụt giảm chóng mặt. Sự trở lại Nhà Trắng của ông Donald Trump, cơn sốt trí tuệ nhân tạo (AI) và những biến động địa chính trị đã định hình lại dòng vốn thế giới.


Giao dịch viên làm việc tại sàn giao dịch chứng khoán New York, Mỹ. Ảnh: THX/TTXVN

Hãng tin Bloomberg vừa công bố báo cáo tổng kết những vụ “cá cược” tài chính đáng chú ý nhất trong năm 2025, cho thấy một năm đầy rủi ro với các công ty thiếu ổn định, các khoản định giá bị thổi phồng và những chiến lược đầu tư theo xu hướng đầy may rủi.

Một trong những chiến lược đầu tư phổ biến nhất năm qua là đặt cược vào mọi tài sản gắn liền với thương hiệu Trump. Sau khi nhậm chức, Tổng thống Donald Trump đã thực hiện cam kết ủng hộ tài sản số và bổ nhiệm các đồng minh vào các cơ quan quản lý. Tuy nhiên, sự hưng phấn này không kéo dài.

Đồng memecoin do ông Trump ra mắt, cũng như các token liên quan đến gia đình ông, đã sụt giảm nghiêm trọng. Tính đến ngày 23/12/2025, memecoin của ông Trump đã giảm hơn 80% so với mức đỉnh tháng 1/2025, trong khi token của Đệ nhất phu nhân Melania Trump mất gần 99% giá trị. Cổ phiếu của American Bitcoin, công ty khai thác tiền số do Eric Trump đồng sáng lập, cũng giảm khoảng 80% từ đỉnh tháng 9/2025. Dù có sự hậu thuẫn chính trị, nhóm tài sản này vẫn không thoát khỏi quy luật khắc nghiệt của thị trường đầu cơ.

Ngược lại với tiền số, nhóm cổ phiếu quốc phòng châu Âu đã trở thành điểm sáng nhờ thay đổi địa chính trị. Kế hoạch của ông Trump về việc giảm viện trợ quân sự cho Ukraine đã buộc các chính phủ châu Âu phải tăng tốc chi tiêu quốc phòng.

Cổ phiếu của Rheinmetall AG (Đức) tăng khoảng 150%, trong khi cổ phiếu của Leonardo SpA (Italy) tăng hơn 90% tính từ đầu năm đến ngày 23/12. Chỉ số cổ phiếu quốc phòng châu Âu do Bloomberg theo dõi đã tăng hơn 70%. Đáng chú ý, các quỹ đầu tư từng loại bỏ nhóm ngành này vì tiêu chuẩn Môi trường, xã hội và quản trị (ESG) nay đã quay lại rót vốn mạnh mẽ.

Tại châu Á, thị trường chứng khoán Hàn Quốc ghi nhận mức tăng trưởng ấn tượng nhất thế giới. Tính đến ngày 22/12, chỉ số Kospi tăng hơn 70% nhờ các nỗ lực cải cách thị trường vốn của Tổng thống Lee Jae Myung và cơn sốt AI toàn cầu. Tuy nhiên, nghịch lý là trong khi dòng vốn ngoại đổ vào, các nhà đầu tư cá nhân trong nước lại rút ròng kỷ lục 33 tỷ USD để chuyển sang chứng khoán Mỹ và các kênh rủi ro cao hơn, gây áp lực giảm giá lên đồng won.

Tại Nhật Bản, trái phiếu chính phủ (JGB), vốn từng được coi là "nấm mồ" của giới bán khống, đã đảo chiều ngoạn mục. Lợi suất trái phiếu kỳ hạn 10 năm vượt mốc 2% và trái phiếu kỳ hạn 30 năm đạt mức cao kỷ lục do Ngân hàng trung ương Nhật Bản (BoJ) thắt chặt chính sách và lạm phát chi tiêu công. Điều này biến trái phiếu Nhật Bản thành thị trường có hiệu suất tệ nhất thế giới năm 2025 với mức giảm ước hơn 6%.

Năm 2025 cũng chứng kiến sự sụp đổ của chiến lược kinh doanh chênh lệch lãi suất (carry trade) tại Thổ Nhĩ Kỳ vào tháng 3/2025, khiến dòng vốn 10 tỷ USD bị rút và đồng lira mất giá 17%.

Thị trường nợ doanh nghiệp cũng phát đi những tín hiệu báo động với hàng loạt vụ vỡ nợ và tái cơ cấu từ các tên tuổi như Saks Global, New Fortress Energy, Tricolor và First Brands.

Năm 2025 đã khép lại với Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) trong tình trạng giằng co chưa từng thấy kể từ thời kỳ đình lạm những năm 1970. Hai nhiệm vụ kép do Quốc hội giao phó – tối đa hóa việc làm và ổn định giá cả – đã rơi vào thế xung đột, dẫn đến những chia rẽ sâu sắc trong nội bộ ngân hàng trung ương này. Giới quan sát nhận định rằng sự phân cực về chính sách lãi suất đã định hình nên năm 2025 sẽ tiếp tục là "cơn gió ngược" kéo dài sang năm 2026, đặc biệt trong bối cảnh Fed chuẩn bị đón một vị Chủ tịch mới vào mùa Xuân tới.


Trụ sở Cục Dự trữ liên bang Mỹ (Fed) ở Washington, DC. Ảnh: THX/TTXVN

Di sản của sự chia rẽ

Năm qua, Chủ tịch Fed Jerome Powell đã nỗ lực đạt được sự đồng thuận mong manh để thực hiện ba lần cắt giảm lãi suất. Tuy nhiên, ông Matthew Luzzetti, chuyên gia kinh tế trưởng về Mỹ tại ngân hàng Deutsche Bank cảnh báo rằng người kế nhiệm ông Powell có thể sẽ gặp nhiều khó khăn hơn.

Sau những tranh cãi về ưu tiên thị trường lao động hay lạm phát, sự chia rẽ trong Fed đã lên đến đỉnh điểm vào tháng 12/2025. Dù ngân hàng trung ương này đã 3 lần cắt giảm lãi suất, nội bộ đã chia rẽ rõ rệt: Hai chủ tịch Fed khu vực Chicago và Kansas bỏ phiếu chống vì muốn giữ nguyên lãi suất do lo ngại lạm phát. Ngược lại, ông Stephen Miran - người mới được bổ nhiệm thay thế Thống đốc Adriana Kugler - lại bỏ phiếu chống vì muốn Fed cắt giảm sâu tới 50 điểm cơ bản.

Theo ông Luzzetti, lộ trình khả thi nhất cho giai đoạn tới vẫn là Fed tiếp tục cắt giảm lãi suất. Nhưng ông không loại trừ một kịch bản rủi ro, khi vị Chủ tịch mới phải đối mặt với một ủy ban có xu hướng muốn tăng lãi suất trở lại nếu lạm phát vẫn ở mức cao trong khi thị trường lao động suy yếu.

Đồng quan điểm, ông Ian Wyatt, chuyên gia kinh tế trưởng tại ngân hàng Huntington Bank, nhận định rằng việc tìm kiếm sự đồng thuận trong một môi trường như vậy sẽ là một nhiệm vụ cực kỳ gian nan, đặc biệt nếu quan điểm của vị Chủ tịch mới lệch pha quá nhiều so với các thống đốc.

Sức ép chính trị ngày một lớn

Năm 2025 cũng ghi nhận những biến động chưa từng có từ áp lực chính trị. Các chính sách kinh tế của Tổng thống Donald Trump – từ biểu thuế quan mới đến việc đóng cửa biên giới nhằm hạn chế nhập cư – đã buộc Fed phải rơi vào trạng thái "chờ đợi và quan sát" trong phần lớn thời gian của năm.

Sự thận trọng của Fed đã khiến Tổng thống Trump thất vọng. Ông liên tục gây áp lực buộc Fed hạ lãi suất và thậm chí tìm cách loại bỏ ông Powell dựa trên các yếu tố kỹ thuật. Đỉnh điểm của căng thẳng là việc Tổng thống sa thải Thống đốc Fed Lisa Cook với cáo buộc gian lận thế chấp – một vụ việc vẫn đang được tòa án thụ lý và Tòa án Tối cao dự kiến sẽ xem xét vào đầu năm tới.

Đồng thời, việc Thống đốc Adriana Kugler từ chức vào mùa Hè đã dẫn đến việc Tổng thống bổ nhiệm ông Stephen Miran, Chủ tịch Hội đồng Cố vấn Kinh tế Nhà Trắng, vào vị trí thay thế. Việc ông Miran chỉ nghỉ phép tạm thời tại Nhà Trắng để sang làm việc tại Fed đã dấy lên lo ngại sâu sắc trong giới quan sát về tính độc lập của ngân hàng trung ương.

Bức tranh kinh tế thiếu rõ ràng

Thị trường lao động và tình hình lạm phát tại Mỹ đã gửi đi những tín hiệu trái chiều suốt năm qua.

Trong giai đoạn đầu năm, nhiều quan chức Fed tin rằng thuế quan chỉ gây tình trạng tăng giá một lần. Tuy nhiên, sau "Ngày Giải phóng" (2/4) khi ông Trump áp đặt các mức thuế quan cao ngất lên một loạt quốc gia, lo ngại về lạm phát cao kéo dài đã gia tăng.

Sang tháng 7, thị trường lao động Mỹ bắt đầu có dấu hiệu hạ nhiệt, làm dấy lên những bất đồng từ các thống đốc Fed muốn hạ lãi suất để giảm bớt tác động thuế quan lên việc làm. Khi mùa Hè kết thúc, dữ liệu cho thấy những rạn nứt lớn hơn dự kiến trên thị trường lao động, khiến Chủ tịch Powell phải đặt nền móng cho đợt cắt giảm lãi suất đầu tiên vào tháng 9.

Mùa Thu cũng chứng kiến đợt đóng cửa chính phủ dài nhất trong lịch sử nước Mỹ, khiến Fed phải hoạt động trong tình trạng mù mịt, không có dữ liệu chính thức để cân nhắc khi ra các quyết định quan trọng về lãi suất. Các quan chức đã phải dựa vào dữ liệu từ khu vực tư nhân, trong đó có khá nhiều dữ liệu về thị trường việc làm nhưng lại thiếu dữ liệu về lạm phát và giá cả.

Đến hiện tại, dù Chính phủ Mỹ đã nối lại hoạt động đầy đủ, bức tranh kinh tế nước này vẫn còn mờ mịt do ảnh hưởng từ đợt đóng cửa.

Triển vọng năm 2026: Thận trọng nhưng dễ biến động

Hướng sang năm 2026, các quan chức Fed hiện chỉ dự báo thêm một lần cắt giảm lãi suất nữa. Ông Jeffrey Roach, chuyên gia kinh tế trưởng tại công ty môi giới tài chính LPL Financial, dự báo lạm phát sẽ có những biến động trong vài tháng tới do nhu cầu tăng từ các khoản hoàn thuế lớn vào đầu năm 2026. Nhưng kỳ vọng lạm phát sẽ hạ nhiệt vào nửa cuối năm, mở ra dư địa cho một vài đợt cắt giảm lãi suất.

Bà Esther George, cựu Chủ tịch Fed Kansas City, nhận định Ủy ban Thị trường Mở Liên bang (FOMC) sẽ hành động thận trọng, nhưng vẫn giữ thiên hướng hạ lãi suất trong năm 2026 để đưa chính sách về mức trung lập.

Tuy nhiên, yếu tố khó lường nhất vẫn là sự thay đổi lãnh đạo. Ông Wilmer Stith, Giám đốc danh mục đầu tư trái phiếu tại quỹ Wilmington Trust, dự báo sự chia rẽ sẽ tiếp tục, thậm chí gia tăng số lượng phiếu chống nếu Chủ tịch mới cố gắng thúc đẩy cắt giảm lãi suất trong khi các thành viên khác phản đối.

Ông Stith nhận định rằng vì ông Powell vẫn giữ chức Chủ tịch Fed đến tháng 5/2026, ngân hàng trung ương này sẽ không có nhiều đợt cắt giảm trong nửa đầu năm. Nhiều khả năng họ chỉ thực hiện một lần hạ lãi suất trong khoảng thời gian từ tháng 1-5/2026. Tuy nhiên, ông tin rằng một khi Fed có Chủ tịch mới – người được dự báo sẽ gắn kết chặt chẽ hơn với chính quyền Tổng thống Trump – các đợt cắt giảm lãi suất sẽ diễn ra nhiều hơn trong phần còn lại của năm.

VietBF@sưu tập

Không ai có quyền chê cười nước mắt của người khác. Khoảnh khắc Tăng Thanh Hà nghẹn ngào tiễn biệt chú chó đã gắn bó hơn một thập kỷ, nếu nhìn bằng trái tim của người từng nuôi thú cưng, thì đó là một nỗi đau thật sự: mất một sinh linh nhỏ bé từng nằm trong nhịp thở của gia đình, từng đi qua những ngày vui buồn, từng “ngồi đó” chứng kiến cả một đoạn đời. Thương tiếc, bàng hoàng, thậm chí khóc òa—đều là phản xạ tự nhiên, và cũng là một dạng tử tế.

Vấn đề không nằm ở giọt nước mắt, mà nằm ở cách người ta biến giọt nước mắt ấy thành một “chuỗi sự kiện” để khai thác. Ròng rã mấy ngày, hàng ngàn tờ báo Việt Cộng thi nhau bày ra đủ kiểu tít như thể tin này đang “rung chuyển năm châu”: bật khóc tiễn biệt, chia buồn, tình hình hiện tại, tái xuất sau nỗi buồn, lộ diện tươi tắn sau chia tay cún cưng… Một câu chuyện riêng tư, đáng được để yên trong sự lặng, bỗng bị kéo ra giữa chợ đông, bị bẻ thành nhiều lát mỏng, mỗi lát một tiêu đề—để bán.

Khi tài chính cũng… “phân ưu”
Đáng nói là ngay cả trang thông tin chuyên về tài chính Việt Cộng cũng nhập cuộc với những bài kiểu “chia buồn”, “tình hình hiện tại…”. Người đọc giật mình: Ủa, tưởng có biến cố kinh tế, hay một cú rơi cổ phiếu của “chủ tịch” nào đó—hóa ra là một chú chó. Rồi đến cả báo Văn hoá Việt Cộng cũng dành bài dài. Thế mới thấy: khi guồng máy chạy theo lượt xem đã trơn tru, đề tài nào cũng có thể được “đánh bóng” thành sự kiện, miễn là có gương mặt nổi tiếng để cắm vào.

Đỉnh cao “tác nghiệp”: theo sát từng động thái
Từ đây mới lộ ra cái kệch cỡm: không chỉ đưa tin, mà còn “theo dõi”—không chỉ kể chuyện, mà còn “đeo bám” mọi biểu cảm, mọi khoảnh khắc lộ diện, mọi dấu hiệu “tươi tắn” hay “u buồn”. Người ta thậm chí còn mỉa mai: giá như báo chí tường thuật trực tiếp “đám tang” như cách từng phút cập nhật một trận chung kết bóng đá, thì chắc cả trăm triệu người cũng được mời vào… thương tiếc tập thể. Nghe chua chát, nhưng nó chạm đúng tâm lý công chúng: không phải ai cũng khóc vì câu chuyện, mà nhiều người bực vì cách câu chuyện bị vắt kiệt.

Trên mạng, bình luận bùng nổ theo hai dòng cảm xúc đối nghịch: một phía vẫn chia sẻ sự đồng cảm với người nuôi thú cưng, phía còn lại thì châm biếm báo chí “cạn vốn”, “hết chuyện”, “tin nhảm nhí mà cũng tường thuật”, thậm chí đặt câu hỏi về sự lệch pha: thiên tai, tai nạn, những phận người nghèo khổ… đôi khi không được bám sát bằng một câu chuyện showbiz. Nhiều lời lẽ đi quá đà cũng xuất hiện—và đó lại là một dấu hiệu khác của thời đại: khi truyền thông làm quá, đám đông đáp lại bằng sự cay nghiệt.

Rốt cuộc, chuyện đáng buồn nhất không hẳn là một chú chó ra đi. Đáng buồn hơn là việc nỗi buồn riêng tư bị biến thành “mỏ view” công khai, rồi kéo theo một cuộc đua tiêu đề như thể xã hội không còn gì quan trọng để nói. Thú cưng có thể là một thành viên trong gia đình—điều đó xứng đáng được tôn trọng. Nhưng báo chí, nếu còn muốn giữ phẩm giá nghề nghiệp, cũng cần biết điểm dừng: có những mất mát nên được tiễn bằng sự im lặng vừa đủ, chứ không phải bằng một “series nhiều tập” câu view đến mức khiến người ta… ngán ngẩm.

Đây là con số thấp kỷ lục kể từ khi Nhật Bản bắt đầu thống kê sinh đẻ vào năm 1899 và xảy ra sớm hơn 16 năm so với các dự báo chính thức từng đưa ra.

Theo ước tính từ các chuyên gia dựa trên dữ liệu 10 tháng đầu năm, con số 670.000 trẻ sơ sinh năm 2025 sẽ thấp hơn đáng kể so với mức 749.000 được Viện Nghiên cứu Dân số và An sinh Xã hội Quốc gia dự báo vào năm 2023. Ngay cả kịch bản "thấp" nhất mà chính phủ từng tính đến cũng vẫn dự kiến có khoảng 681.000 ca sinh trong năm 2025.

Thống kê chỉ tính trẻ có quốc tịch Nhật Bản, không bao gồm trẻ có bố mẹ là người nước ngoài.

Sự sụt giảm này không chỉ khiến các nhà hoạch định chính sách thêm lo ngại, mà còn làm nổi bật thách thức lớn nhất trong nhiệm kỳ của Thủ tướng Sanae Takaichi khi phải cân bằng giữa tăng trưởng kinh tế, kiểm soát nhập cư và sự suy giảm dân số bản địa.

Hồi cuối tháng 11, bà Takaichi đã chủ trì cuộc họp đầu tiên của "Trụ sở Chiến lược Dân số", nhóm công tác mới do chính phủ lập ra để đối phó với khủng hoảng nhân khẩu học. Trước đó, Nhật Bản đã cam kết chi khoảng 23 tỷ USD trong giai đoạn 2024-2027 để khuyến khích sinh đẻ, nhưng kết quả thực tế đang đi ngược kỳ vọng.

Một trong những nguyên nhân sâu xa là số lượng kết hôn đang lao dốc. Năm nay, số cặp đôi đăng ký kết hôn ước tính còn chưa đến 500.000, bằng một nửa so với mức đỉnh năm 1972. Trong bối cảnh Nhật Bản vẫn giữ tập tục sinh con trong hôn nhân, đây là yếu tố trực tiếp kéo giảm tỷ lệ sinh. Song song đó, số người qua đời hàng năm tiếp tục tăng, khiến dân số Nhật Bản giảm hơn 900.000 người chỉ trong năm 2024.

Giáo sư Masakazu Yamauchi từ Đại học Waseda cho biết con số sinh năm 2025 có thể giảm khoảng 3% so với mức 686.000 vào năm ngoái, đánh dấu năm thứ 10 liên tiếp Nhật Bản ghi nhận mức sinh thấp kỷ lục. Ông cũng cảnh báo rằng các dự báo trung hạn hiện tại không còn phù hợp với xu thế thực tế và cần được điều chỉnh xuống mức bi quan hơn.

Tuy nhiên, việc thừa nhận các dự báo bi quan sẽ đồng nghĩa với thất bại trong nhiều năm nỗ lực chính sách dân số của chính phủ. Chiến lược gia Masatoshi Kikuchi từ Mizuho Securities nhận định rằng, nếu điều chỉnh theo xu hướng hiện tại, Nhật Bản sẽ buộc phải chuẩn bị tinh thần cho các chính sách thuế cao hơn và cắt giảm phúc lợi hưu trí.

Một số nhà nhân khẩu học cũng đang theo dõi liệu năm 2026, năm “Ngọ hỏa” (Hinouma) trong lịch Nhật, có ảnh hưởng đến tỷ lệ sinh hay không. Trong năm Hinouma gần nhất (1966), vì quan niệm con gái sinh vào năm này sẽ mang lại xui rủi, số ca sinh ở Nhật đã giảm tới 25%.

Tuy nhiên, giáo sư Takashi Inoue tại Đại học Aoyama Gakuin cho rằng lớp trẻ ngày nay hầu như không quan tâm đến tín ngưỡng cổ truyền này. Ông nói: “Khi tôi giảng về năm 1966, hầu hết sinh viên không hề biết gì về nó. Trong thời đại công nghệ và AI, người trẻ coi đó chỉ là chuyện của quá khứ. Tôi không nghĩ điều này sẽ tác động đến quyết định kết hôn hay sinh con của họ.”

Giá vàng hôm nay tăng giảm liên tục khi vừa mở cửa tuần giao dịch mới, vàng miếng SJC giảm lùi sâu 160 triệu đồng/lượng.

Sáng 29-12, giá vàng thế giới được giao dịch ở mức 4.506 USD/ounce, giảm tới 27 USD/ounce so với cuối tuần trước.


Giá vàng hôm nay 28-12: Vàng miếng, vàng nhẫn cùng tăng

Chỉ trong ít phút buổi sáng khi vừa mở cửa tuần mới, giá vàng hôm nay bất ngờ rớt thẳng đứng xuống chỉ còn 4.472 USD/ounce, mất tới khoảng 60 USD/ounce trước khi phục hồi. Giá vàng đang biến động rất mạnh phiên đầu tuần.

Ở thị trường trong nước, Công ty vàng bạc đá quý Sài Gòn (SJC) đang niêm yết giá vàng miếng SJC mua vào 157,7 triệu đồng/lượng, bán ra 159,7 triệu đồng/lượng, ổn định so với cuối tuần trước.

Tuy nhiên, ít phút sau đó, do đà giảm nhanh của giá thế giới, giá vàng miếng SJC cũng được điều chỉnh về còn 158,8 triệu đồng/lượng (chiều bán ra), mất khoảng 900.000 đồng mỗi lượng.

Tương tự, giá vàng hôm nay đối với vàng nhẫn và vàng trang sức 99,99% cũng giảm, khi được các công ty công bố giá mua vào khoảng 152,5 triệu đồng/lượng và bán ra 155,5 triệu đồng/lượng, giảm nửa triệu đồng mỗi lượng so với cuối tuần trước.

Giá vàng trong nước đi xuống sau một tuần tăng rất mạnh.

Hiện giá vàng thế giới quy đổi theo tỉ giá niêm yết vào khoảng 144 triệu đồng/lượng, thấp hơn giá vàng miếng SJC trong nước gần 16 triệu đồng/lượng.

VietBF@sưu tập

Thêm nhiều tài sản có liên quan đến tỉ phú Campuchia Chen Zhi sẽ bị nhà chức trách Singapore tịch thu với cáo buộc rửa tiền và lừa đảo xuyên quốc gia.

Báo The Straits Times ngày 29-12 cho hay Cục Điều tra Thương mại Singapore (CAD) đang xem xét thu giữ thêm nhiều tài sản tại Singapore có liên quan doanh nhân Chen Zhi và tập đoàn Prince Group. Các tài sản này mới được hé lộ trong phiên điều trần tại tòa.

Nguồn tin cho biết CAD đang nhắm tới các khoản séc trị giá hơn 3,7 triệu USD, trái phiếu có giá trị trên 200.000 USD cùng tiền ký quỹ khoảng 282.000 USD. Đây là các tài sản được cho là có liên quan đến các công ty thuộc mạng lưới của ông Chen Zhi tại Singapore.


Tỉ phú Campuchia Chen Zhi. Ảnh: PHNOM PENH POST/ASIA NEWS NETWORK

Động thái này xuất phát từ đơn xin giải ngân tiền gửi do một quản lý nhân sự của công ty DW Capital (trụ sở tại Singapore) nộp lên toà án Singapore ngày 18-11. DW Capital được thành lập để quản lý tài sản, đầu tư và các hoạt động tài chính cho "ông trùm" Chen Zhi và mạng lưới doanh nghiệp liên quan.

Theo hồ sơ, người này đề nghị giải ngân tiền từ 4 công ty gồm DW Capital, Capital Zone Warehousing (lưu trữ kho giá trị cao), Skyline Investment Management (tài chính mua xe) và Citylink Solutions (tư vấn công nghệ thông tin).

Cả 4 doanh nghiệp trên đều được xác định có liên hệ trực tiếp hoặc gián tiếp với ông Chen Zhi, thông qua văn phòng gia đình đăng ký tại Quần đảo Virgin thuộc Anh mang tên Global Treasure Development.

Đáng chú ý, DW Capital, Capital Zone Warehousing và Skyline Investment Management đã nằm trong danh sách bị Bộ Tài chính Mỹ trừng phạt.

Đơn xin giải ngân đề cập khoảng 259.000 USD chi trả lương phát sinh từ khi tài khoản bị phong tỏa, 358.000 USD để nộp thuế doanh nghiệp và khoảng 79.500 USD mỗi tháng cho chi phí tương lai.

Tuy nhiên, CAD không chấp nhận yêu cầu này, viện dẫn các cuộc điều tra phức tạp, với khối lượng giao dịch rất lớn kéo dài từ năm 2017. Tính đến nay, tòa chưa đưa ra phán quyết.

Trước đó, ngày 14-10, Mỹ và Anh đồng loạt công bố các biện pháp trừng phạt quy mô lớn đối với ông Chen Zhi, Tập đoàn Prince Group và nhiều người khác có liên quan. Họ bị cáo buộc rửa tiền, lừa đảo qua mạng và vận hành các khu lừa đảo sử dụng lao động cưỡng bức tại Campuchia.

Bộ Tài chính Mỹ gọi Prince Group là "đế chế tội phạm xuyên quốc gia".

Cùng thời điểm, giới chức Mỹ thu giữ gần 130.000 bitcoin, trị giá khoảng 15 tỉ USD, có liên quan Prince Group. Tại Anh, ít nhất 19 bất động sản ở thủ đô London, trong đó có căn trị giá gần 100 triệu bảng cũng bị thu giữ.

Tại Singapore, ngày 30-10, cảnh sát tiến hành chiến dịch truy quét trên toàn đảo, tịch thu 6 bất động sản, 1 du thuyền, 11 xe và nhiều tài sản khác, tổng trị giá hơn 117 triệu USD. Cuộc điều tra được khởi động từ năm 2024 sau khi cơ quan chức năng nhận được báo cáo giao dịch đáng ngờ.

Hiện có ít nhất 8 tài khoản tại Revolut và Maybank của các công ty liên quan đã bị phong tỏa, với tổng số dư hơn 3,1 triệu USD. CAD nhận định số tiền này có dấu hiệu là lợi ích từ hành vi phạm pháp của ông Chen Zhi hoặc các cộng sự.

Tập đoàn Prince Group trước đó đã bác bỏ mọi cáo buộc, cho rằng các cáo buộc là vô căn cứ và nhằm biện minh cho việc thu giữ khối tài sản trị giá hàng tỉ USD của họ.

VietBF@sưu tập

Bất ổn kinh tế và sự phát triển của AI khiến nhiều công ty Mỹ muốn duy trì bộ máy hiện tại sang năm 2026.

Các chuyên gia dự báo tại trang tuyển dụng Indeed cho rằng tăng trưởng tuyển dụng trong năm sau sẽ ở mức rất thấp. Các công ty như Shopify và Chime Financial thậm chí tuyên bố quy mô nhân sự gần như không đổi.

Tại một sự kiện cho các CEO do Trường Quản lý Yale tổ chức ở Manhattan tháng này, 66% lãnh đạo được khảo sát cho biết dự định sa thải lao động, hoặc giữ nguyên quy mô hiện tại trong năm tới. Chỉ khoảng một phần ba có kế hoạch tuyển dụng.

"Rất nhiều công ty đang có tâm lý chờ đợi và quan sát. Tình hình bất ổn hiện tại khiến họ không ưu tiên đầu tư vào nhân sự", Chris Layden - CEO công ty cung ứng nhân sự Kelly Services cho biết.


Bên trong một kho hàng của Amazon ở New Jersey. Ảnh: Reuters

Thực tế, các công ty tại Mỹ đã không mặn mà tuyển dụng trong nhiều tháng qua. Tỷ lệ thất nghiệp tăng lên 4,6% trong tháng 11 - cao nhất 4 năm. Dù Mỹ vẫn tạo thêm việc làm trong các lĩnh vực như y tế và giáo dục, nhưng ngày càng có nhiều dấu hiệu cho thấy thị trường lao động khối văn phòng chững lại. Hàng loạt doanh nghiệp lớn như Amazon, Verizon, Target và United Parcel Service (UPS) đã cắt giảm các vị trí văn phòng trong những tháng gần đây, làm tăng tâm lý bất an của người lao động.

Sự do dự về tuyển dụng phản ánh lo ngại kinh tế và niềm tin rằng AI có thể đảm nhận nhiều công việc hơn trong các tập đoàn lớn. Số khác thì tuyển quá nhiều người sau đại dịch và đang điều chỉnh lại.

"Chúng ta tiến rất gần mức tăng trưởng việc làm bằng 0. Đó không phải là một thị trường lao động lành mạnh", Christopher Waller - thành viên Hội đồng Thống đốc Cục Dự trữ liên bang Mỹ (Fed) nhận xét tại hội nghị của Yale. "Khi tôi nói chuyện với các CEO, họ giải thích không tuyển vì muốn chờ xem chuyện gì sẽ xảy ra với AI. Công việc nào có thể thay thế, việc nào không", ông phát biểu.

Việc dừng tuyển dụng có thể chỉ là tạm thời, nếu sau này các công ty nhận thấy họ cần thêm người để đạt mục tiêu tăng trưởng. Nhưng theo Waller, tâm lý hiện nay là doanh nghiệp không cần thêm lao động. "Mọi người đều đang sợ mất việc. Tôi nói rất nghiêm túc đấy", ông cho biết.

Tình hình hiện tại cũng khiến nhiều lao động quyết tâm bám trụ công việc. Tại IBM, tỷ lệ nghỉ việc ở mức thấp nhất 30 năm, theo CEO Arvind Krishna. Ở IBM Mỹ, tỷ lệ nghỉ việc tự nguyện hiện dưới 2%, giảm mạnh so với mức thông thường khoảng 7%.

"Mọi người không tìm cách đổi việc. Điều đó dẫn tới việc tuyển dụng giảm sút, vì không có ai rời đi cả", Krishna giải thích.

Tại một hội nghị gần đây, khi được hỏi về kế hoạch tuyển dụng, Giám đốc Tài chính Shopify Jeff Hoffmeister nói rằng: "Tôi không nhận thấy năm tới cần tăng nhân sự. Chúng tôi đã duy trì quy mô này hơn 2 năm rồi".

Tại Wells Fargo, CEO Charlie Scharf tháng này cho biết ngân hàng dự kiến có ít nhân viên hơn trong năm tới. Lực lượng lao động của nhà băng đã giảm từ 275.000 người năm 2019 xuống còn khoảng 210.000 hiện nay, do ban lãnh đạo giảm chi phí và tái cấu trúc.

Scharf dự báo tác động của AI với quy mô nhân sự sẽ "cực kỳ lớn", dù việc này có thể mất nhiều năm mới thể hiện đầy đủ. Nhiều lãnh đạo e ngại việc nói thẳng về những tổn hại mà AI có thể gây ra cho thị trường lao động. "Không ai muốn đứng lên và nói rằng chúng ta sẽ có ít nhân sự hơn trong tương lai. Đó là điều rất khó", Scharf nói.

Wells Fargo cho biết sẽ tiếp tục đào tạo lại lực lượng lao động, nhưng sự thay đổi mà AI mang lại là rất rõ ràng. "Nó không hoàn toàn thay thế con người, nhưng tạo ra cơ hội để làm mọi thứ theo cách khác", ông nói.

Các chuyên gia kinh tế tại Indeed gần đây đã cập nhật các kịch bản tuyển dụng cho năm tới và dự báo bức tranh nhìn chung không thay đổi nhiều. Sau khi phân tích số lượng vị trí tuyển dụng và các dự báo tăng trưởng, họ cho rằng tỷ lệ thất nghiệp sẽ quanh 4,6% năm 2026. "Chúng tôi không kỳ vọng mọi thứ thay đổi nhiều trong năm sau", Laura Ullrich - Giám đốc nghiên cứu kinh tế tại Indeed, cho biết.

Các ngành có nhu cầu tuyển dụng yếu nhất là những lĩnh vực ghi nhận mức lương cao như phân tích dữ liệu, phát triển phần mềm, marketing và giải trí. Trong khi đó, hoạt động tuyển dụng lại tích cực hơn ở các ngành như y tế và xây dựng.

Dù việc làm khối văn phòng đã sụt giảm, Ullrich cho rằng tình hình vẫn có thể thay đổi. Nếu nền kinh tế tăng trưởng trong năm tới, một số doanh nghiệp có thể cần tuyển thêm người.

"Bạn không thể duy trì môi trường tuyển dụng ít, sa thải ít trong khi GDP vẫn tăng trưởng. Đến một lúc nào đó, sẽ phải có thứ dịch chuyển", bà nói.

VietBF@sưu tập

Nhu cầu dự trữ của ngân hàng trung ương các nước và nhà đầu tư cá nhân có thể khiến giá vàng thế giới lên 4.900 USD vào cuối 2026.

Trong báo cáo triển vọng hàng hóa 2026, các chiến lược gia hàng hóa của Goldman Sachs cho rằng vàng là một trong những "khoản đặt cược" cho năm tới.

Ngân hàng này dự báo giá vàng sẽ điều chỉnh về vùng thấp quanh 4.200 USD một ounce trong quý I/2026, sau đó phục hồi lên trên 4.400 USD vào quý II. Nếu nhà đầu tư cá nhân tham gia vào làn sóng đa dạng hóa cùng với các ngân hàng trung ương, giá vàng có thể vượt mốc cơ sở 4.900 USD một ounce vào quý IV/2026.

Goldman Sachs lập luận rằng cuộc đua quyền lực địa chính trị và trí tuệ nhân tạo (AI) giữa Mỹ và Trung Quốc, cùng với làn sóng cung cấp năng lượng toàn cầu là những động lực chính đứng sau các nhận định của họ.

Song song đó, đà tăng của vàng cũng tiếp diễn theo nhịp quán tính của năm nay, hưởng lợi từ việc Cục Dự trữ liên bang Mỹ (Fed) cắt giảm lãi suất và căng thẳng leo thang tại nhiều khu vực trên thế giới.


Vàng thỏi được trưng bày tại văn phòng của GoldSilver Central ở Singapore. Ảnh: Reuters

Nhìn về tương lai, kịch bản vĩ mô cơ sở của Goldman Sachs bao gồm tăng trưởng GDP toàn cầu vững chắc và Fed cắt giảm lãi suất 0,5% trong năm 2026, qua đó tiếp tục hỗ trợ lợi suất của các loại hàng hóa nói chung, trong đó có vàng. Trong số các loại hàng hóa được xem xét, Goldman Sachs lạc quan nhất với vàng. Nhóm phân tích cũng bổ sung thêm rằng, nhu cầu mua vào từ các ngân hàng trung ương là yếu tố then chốt cho kim loại quý này.

Ngân hàng đầu tư cho biết họ kỳ vọng lượng vàng mua ròng của các ngân hàng trung ương sẽ duy trì ở mức cao trong năm sau, trung bình 70 tấn mỗi tháng, cao gấp 4 lần bình quân mỗi tháng giai đoạn trước năm 2022. Mức bình quân 12 tháng gần đây được các nhà băng "gom" là 66 tấn. Nhu cầu này được ước tính sẽ đóng góp khoảng 0,14% vào mức tăng giá kim loại quý đến cuối năm sau.

Theo Hội đồng Vàng thế giới (WGC), các ngân hàng trung ương trên toàn cầu đã mua hơn 1.000 tấn vàng mỗi năm trong 3 năm qua. Con số này cao hơn nhiều so với mức trung bình 400-500 tấn mỗi năm trong thập kỷ trước đó.

Song song đó, giá vàng còn được hỗ trợ bởi các yếu tố khác. Thứ nhất, việc đóng băng dự trữ ngoại hối của Nga năm 2022 đã tạo ra bước ngoặt trong cách nhà quản lý của các nền kinh tế mới nổi nhìn nhận rủi ro địa chính trị.

Thứ hai, tỷ trọng vàng trong dự trữ của nhiều ngân hàng trung ương các nước mới nổi, gồm Ngân hàng Trung ương Trung Quốc (PBOC), còn thấp so với các đối tác toàn cầu, đặc biệt trong bối cảnh nước này muốn quốc tế hóa đồng nhân dân tệ. Các khảo sát cũng cho thấy mức độ quan tâm tới kim loại quý của ngân hàng trung ương đang ở mức cao kỷ lục.

Goldman Sachs cũng nhận định kịch bản tăng giá thêm nữa nếu xu hướng đa dạng hóa lan rộsng sang nhà đầu tư cá nhân. Xu hướng này đã tạo ra sự cạnh tranh trực tiếp giữa nhà đầu tư và ngân hàng trung ương trong việc nắm giữ vàng vật chất. Đây cũng là một trong những yếu tố thúc đẩy chu kỳ tăng giá kéo dài nhiều năm của kim loại quý.

Dù vậy, các cố vấn tài chính khuyên khách hàng nắm giữ chủ yếu cổ phiếu và trái phiếu trong danh mục đầu tư. Các tài sản như vàng và hàng hóa khác chỉ nên chiếm tỷ trọng vừa phải trong danh mục, do chúng không tạo ra thu nhập cố định.

Tỷ phú đầu tư Ray Dalio - nhà sáng lập quỹ Bridgewater Associates thì cho rằng nhà đầu tư chỉ nên dành tối đa 15% danh mục cho vàng. "Vàng là công cụ đa dạng hóa cho danh mục, nhưng kênh này chỉ diễn biến tốt khi các tài sản khác đi xuống", ông cho biết tại một diễn đàn kinh tế ở Connecticut hồi tháng 10.

Nhà băng này lưu ý rằng các quỹ ETF vàng hiện chỉ chiếm 0,17% danh mục tài chính của nhà đầu tư cá nhân tại Mỹ, thấp hơn 0,06% so với đỉnh năm 2012. Theo ước tính của họ, mỗi khi tỷ trọng vàng trong danh mục tài chính của nhà đầu tư Mỹ tăng thêm 0,01% do mua thêm chứ không phải giá, vàng sẽ tăng khoảng 1,4%.

VietBF@sưu tập

Vì thịt khô mua ngoài hàng quá đắt đỏ, Jack Link (79 tuổi) tự làm theo công thức gia truyền và trở thành tỷ phú khi sản phẩm bán chạy.

Năm 1985, doanh nghiệp đóng gói thịt của gia đình Jack Link tại bang Wisconsin (Mỹ) phá sản. Một lần, ông đưa các con trai đi săn và dừng lại tại một cửa hàng tiện lợi để mua vài gói thịt khô. Khi thanh toán, Link cảm thấy sốc. "Tôi đã nói: Trời, sao đắt thế này", Link (79 tuổi) cho biết trên Forbes.

Link nhận ra ông hoàn toàn có thể tự làm những sản phẩm này, thậm chí còn sẵn lò nướng trong nhà máy đã đóng cửa. "Chúng tôi cho một ít thịt khô vào lò, và thành phẩm ngon tuyệt. Mọi chuyện bắt đầu từ đó", Link nhớ lại.

Dựa trên công thức từ những năm 1880 của người cụ là dân nhập cư Đức, thịt khô của Link nhanh chóng hút khách. Ngày nay, Jack Link’s là thương hiệu thịt khô bán chạy nhất Mỹ với doanh thu hàng năm ước tính 2 tỷ USD, chiếm 34% thị phần đồ ăn vặt từ thịt. Link cũng thành tỷ phú với tài sản 4 tỷ USD, theo Forbes.

"Thịt khô đã cứu tôi," Link nói. Ông hiện vẫn sống trong chính ngôi nhà cũ ở Wisconsin.


Jack Link (trái) và con trai Troy Link. Ảnh: Forbes

Hiện nay, các sản phẩm thanh thịt bò sấy và thịt khô của Jack Link’s được bán tại hơn 200.000 cửa hàng, có mặt ở hầu hết hãng bán lẻ lớn tại Mỹ và 55 quốc gia toàn cầu. Doanh nghiệp này sản xuất hơn 800 triệu gói sản phẩm mỗi năm.

Thập kỷ qua, thị trường đồ ăn vặt từ thịt trên toàn cầu tăng trưởng mạnh, thu hút lượng vốn đầu tư lớn từ các quỹ. Thị trường này cũng ghi nhận các thương vụ mua lại trị giá hàng trăm triệu USD. Jack Link’s vẫn đang trụ vững trước các đối thủ, trong khi một số thương hiệu khác đã sụp đổ.

Trong suốt quá trình này, con trai út của Jack là Troy (53 tuổi) đảm nhiệm vai trò định hướng cho doanh nghiệp. Troy được bổ nhiệm làm CEO năm 2013, khi cha ông chuyển sang vai trò Chủ tịch. Troy Link cho biết cạnh tranh rất khốc liệt, nhưng họ vẫn còn nhiều dư địa tăng trưởng.

Jack Link’s là doanh nghiệp 100% do gia đình sở hữu, và họ cho biết họ gần như không quan tâm đến việc bán công ty. Và nếu có bị thâu tóm, mức giá sẽ không hề rẻ. Forbes ước tính doanh nghiệp này trị giá khoảng 4 tỷ USD. Biên lợi nhuận gộp của hãng là trên 30%, một phần nhờ lãi biên cao tại các cửa hàng tiện lợi và quầy báo sân bay. "Chúng tôi sẽ nói không với con đường quá dễ dàng. Điều đó cho phép chúng tôi giữ được các ưu tiên và tập trung vào dài hạn", Troy nói.

Jack Link’s đang đối mặt với nhiều thách thức, từ giá thịt tăng cao đến các startup tăng trưởng chóng mặt. Tuy nhiên, công ty vẫn tiếp tục phát triển, dù quy mô đã ở mức rất lớn. "Chính sự bền bỉ và kiên trì làm nên thành công", Jack nói.

Khi gia đình Link chuyển từ đóng gói sang sản xuất thịt khô, Troy đã làm việc tại lò mổ của gia đình ở Minong, Wisconsin được vài năm. Ban đầu, ông làm ở khu giết mổ, sau đó chuyển sang dây chuyền lọc thịt. "Điều tôi học được là bạn phải liên tục tái tạo chính mình", ông nói.

Sau khi tốt nghiệp Đại học Wisconsin - Stout, Troy quay lại công ty năm 1993. Công ty khi ấy có lãi và đang tăng trưởng. Jack Link’s được ưa chuộng ở khu vực Trung Tây, đặc biệt tại các trạm xăng, nhưng chưa vươn ra toàn quốc.

Bước ngoặt đưa thương hiệu này phổ biến toàn nước Mỹ là vào đầu những năm 1990, khi họ quảng cáo thanh thịt bò sấy ăn kèm phô mai dạng thanh. Việc này khiến số đơn đặt hàng của Jack Link’s bùng nổ.

Sau thành công đó, thị trấn Minong nhanh chóng xuất hiện hàng loạt doanh nghiệp khác của gia đình Link, như đại lý xe hơi, đại lý thuyền, cửa hàng nội thất và siêu thị. Một số đã đóng cửa vài năm trước. Gia đình này cũng sở hữu nhiều đất trang trại và đất nông nghiệp trong khu vực. Jack vẫn duy trì đàn gia súc hàng năm.

Trong khi người cha điều hành doanh nghiệp, Troy tập trung bán hàng, quảng cáo và mua nguyên liệu. Ông nhanh chóng tạo dấu ấn khi nhận ra Jack Link’s nên bán thịt bò khô đóng túi. "Khi đó, điều này thực sự chưa phổ biến. Không ai nghĩ một món hàng 5 USD có thể bán được", ông nhớ lại.

Khi nghe Troy trình bày ý tưởng, Jack cho rằng doanh nghiệp không đủ vốn để triển khai. Nhưng Troy đã vạch ra kế hoạch để giữ chi phí ở mức thấp. Cuối cùng, ông thuyết phục được cha tung ra 4 hương vị với 3 kích cỡ khác nhau. Năm 1997, Jack Link’s trở thành doanh nghiệp đầu tiên bán thịt khô trong túi có khóa zip. Doanh số tăng vọt ngay khi hai chuỗi siêu thị lớn là Walmart và Target đưa sản phẩm Jack Link’s lên kệ.

Lợi nhuận cũng được cải thiện nhờ sản phẩm này. Công ty mở rộng mạng lưới phân phối sang Costco và Bass Pro Shops, tiến xa khỏi khu vực Trung Tây. Ngày nay, thịt khô đóng túi chiếm hơn 50% tổng doanh thu cho Jack Link’s.

Khi Troy tiếp quản vai trò CEO năm 2013, doanh nghiệp vừa vượt mốc doanh thu 1 tỷ USD mỗi năm. Thời điểm này cũng là giai đoạn lĩnh vực đồ ăn vặt từ thịt biến động mạnh, với hàng loạt thương vụ thâu tóm của các hãng nổi tiếng như Hershey’s và General Mills. Làn sóng quan tâm từ các quỹ đầu tư tư nhân và vốn mạo hiểm nhanh chóng lan rộng.

"Chúng tôi có nhiều đối thủ hơn và họ cũng mạnh hơn bao giờ hết", Troy nói. Để duy trì cạnh tranh trước các thương hiệu được hậu thuẫn bởi công ty niêm yết hoặc nguồn vốn tư nhân dồi dào, Troy mua lại mảng đồ ăn vặt từ thịt của Unilever và đưa Jack Link’s vào thị trường châu Âu.

Troy cho biết ông cũng muốn mua lại một vài thương hiệu đối thủ, nhưng "liên tục bị các quỹ đầu tư tư nhân trả giá cao hơn". Ông cho rằng đồ ăn vặt từ thịt vẫn đang tăng trưởng. Trong 5 năm tới, giới chuyên gia dự báo ngành này tăng 11% mỗi năm.

Jack Link’s muốn thu hút thêm khách hàng trẻ. Họ đã hợp tác sản xuất với YouTuber có lượng người xem lớn nhất thế giới - cũng là khách hàng thường xuyên của Jack Link’s - Jimmy Donaldson (MrBeast). Đến nay, 57% khách hàng mua sản phẩm này chưa từng mua bất kỳ mặt hàng nào của Jack Link’s trước đó. Hãng còn tài trợ cho các giải thể thao để tăng hiện diện.

Trong tương lai, Troy cho biết Jack Link’s vẫn thuộc sở hữu gia đình. Vợ ông - Lorissa hiện điều hành thương hiệu đồ ăn vặt từ thịt không chứa chất gây dị ứng mang tên Lorissa’s Kitchen. Các con của Troy có thể sẽ làm việc tại công ty trong tương lai.

Còn với Jack Link, khi được hỏi ông mong muốn doanh nghiệp sẽ ra sao sau một hoặc hai thế hệ tới, ông nói: "Công ty mở rộng được quy mô thì sẽ tốt hơn".

VietBF@sưu tập

Thị trường Bitcoin và tài sản số tại Việt Nam ghi nhận bước ngoặt khi có khung pháp lý rõ ràng, giúp khai phá tiềm lực và tạo sân chơi tài chính mới.

Bitcoin (BTC) ra đời năm 2008, trở thành cột mốc chính thức đánh dấu sự có mặt của loại hình tài sản mới - tài sản số (crypto). Đến đầu những năm 2010, một vài sàn giao dịch tự phát bắt đầu hình thành trên không gian mạng, phục vụ thị trường Việt Nam. Vài năm sau đó, người dùng bắt đầu đông đảo hơn, thu hút sự chú ý của các sàn giao dịch lớn toàn cầu.

Tiền số ngày càng phổ biến tại Việt Nam từ cuối những năm 2010. Theo báo cáo của Triple-A năm 2024, hơn 20% dân số Việt Nam sở hữu tài sản số. Còn theo báo cáo của Chainalysis, trung bình mỗi ngày có trên 600 triệu USD (gần 16.300 tỷ đồng) tiền số được giao dịch trong giai đoạn 7/2024-6/2025.

Trước đây, hoạt động giao dịch, sở hữu tài sản số chưa có hành lang pháp lý rõ ràng. Thống kê của quỹ đầu tư mạo hiểm Kyros Ventures cho thấy trong giai đoạn 2017-2019, các văn bản của cơ quan quản lý sử dụng cụm "tiền ảo", "tiền điện tử", "tài sản ảo" để chỉ loại hình này. Đây cũng là danh xưng phổ biến khi người dùng Internet tìm kiếm thông tin, theo dữ liệu từ Google Trends. Dù có vốn hóa vượt trăm tỷ USD, Bitcoin vẫn thường bị xem như một thực thể "ảo", không có giá trị thật và kém tin cậy.

Song thị trường tại Việt Nam ghi nhận bước ngoặt lớn trong năm nay. Luật Công nghiệp công nghệ số được Quốc hội thông qua tháng 6 và có hiệu lực từ đầu năm 2026, lần đầu quy định tài sản số là tài sản theo pháp luật dân sự hiện hành. Kyros Ventures cho rằng, việc các cơ quan quản lý và truyền thông đại chúng chuyển từ cách gọi có sắc thái tiền tệ thay thế (tiền ảo) sang tài sản (tài sản số, tài sản mã hóa) là rất then chốt.

Song song đó, Chính phủ cũng ban hành Nghị quyết thí điểm thị trường tài sản mã hóa trong 5 năm. Các hoạt động trên thị trường này gồm chào bán, phát hành tài sản mã hóa, tổ chức thị trường giao dịch và cung cấp dịch vụ. Ngoài ra, hai trung tâm tài chính quốc tế tại TP HCM và Đà Nẵng vừa được ra đời, mang chủ trương tập trung tạo ra "sandbox" cho các dự án tài sản số thử nghiệm.

Xét riêng về sàn giao dịch - thành tố quan trọng trên thị trường - nhiều doanh nghiệp cũng được thành lập để hướng tới việc cung cấp dịch vụ này. Tuy nhiên, đến nay chưa có đơn vị nào được cấp phép hoạt động thí điểm thị trường tài sản số. Họ đều trong giai đoạn xây dựng nguồn lực để đáp ứng các điều kiện theo quy định.


Các doanh nghiệp tham gia thành lập sàn giao dịch tài sản số. Đồ họa: Tất Đạt

Một trong những điều kiện để lập sàn tài sản số là doanh nghiệp phải có vốn điều lệ tối thiểu 10.000 tỷ đồng. Con số này cao gấp 3 lần vốn tối thiểu của một ngân hàng thương mại và khoảng 33 lần nếu so với công ty vận tải hàng không. Nhìn chung, các doanh nghiệp muốn tham gia lập sàn tiền số hiện nay đều có vốn điều lệ thấp hơn mức này rất nhiều.

Đại diện Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (SSC) từng lý giải mức vốn tối thiểu 10.000 tỷ đồng vì để các công ty vận hành sàn giao dịch tài sản số hoạt động trong nhiều lĩnh vực gồm mở thị trường giao dịch, thanh toán, lưu ký tài sản... Ngoài ra, đây là loại tài sản nhiều rủi ro, nên doanh nghiệp cần có đủ nguồn lực để bù đắp thiệt hại, hoàn trả cho nhà đầu tư khi cần.

Nói với VnExpress, Luật sư Đào Tiến Phong, Giám đốc Hãng luật Investpush, cho hay các nước trên thế giới vẫn đưa ra yêu cầu về điều kiện vốn điều lệ nhưng không lên tới 10.000 tỷ đồng (tương đương gần 380 triệu USD). Song ông cho rằng đây là cách nhà chức trách kiểm soát rủi ro hệ thống, bảo vệ quyền lợi người dùng bằng việc doanh nghiệp phải chứng minh năng lực thực tế. Điều này quan trọng trong giai đoạn thí điểm tại Việt Nam khi thị trường còn nhiều biến động và chưa có tiền lệ rõ ràng.

Ưu điểm lớn nhất của cách tiếp cận này là hạn chế các đơn vị không có đủ năng lực tài chính, công nghệ, nhân sự. Theo ông Phong, việc lập một sàn giao dịch ở góc độ kỹ thuật không khó, rào cản là dòng tiền để bảo vệ thanh khoản, đối ứng, bảo vệ nhà đầu tư. Việc siết chặt tiềm lực tài chính và lý lịch pháp nhân giúp nhà chức trách dễ truy vết, xử lý khi có dấu hiệu lừa đảo, rửa tiền hoặc thao túng thị trường.

Ông ví dụ những vụ việc hack sàn giao dịch diễn ra thời gian qua, số tiền bị "cướp" từ vài chục triệu đến vài tỷ USD. Nếu không đủ năng lực tài chính, các nhà cung cấp dịch vụ sẽ không thể gượng dậy và quyền lợi của nhà đầu tư khó đảm bảo.

Singapore, Hong Kong (Trung Quốc) có cách tiếp cận tương tự, nhưng thấp hơn về số vốn, cơ cấu sở hữu. Họ đã thành công lọc bớt các dự án yếu kém hoặc mang tính đầu cơ. Do đó theo ông Phong, Việt Nam đang đi đúng hướng trong bối cảnh thị trường mới ở bước đầu.

Ngoài yêu cầu về vốn, cơ cấu sở hữu vốn với doanh nghiệp muốn lập sàn giao dịch tài sản số cũng rất chặt chẽ. Theo Nghị quyết thí điểm, nhà đầu tư ngoại chỉ được góp tối đa 49%. Doanh nghiệp phải có tối thiểu 65% vốn do các cổ đông là tổ chức nắm giữ. Trong đó, trên 35% do ít nhất hai tổ chức là ngân hàng thương mại, công ty chứng khoán, công ty quản lý quỹ, công ty bảo hiểm và doanh nghiệp công nghệ.

Do đó, điểm chung của các doanh nghiệp vừa tham gia thị trường là đều có sự hậu thuẫn của ngân hàng hoặc công ty chứng khoán. Điều này cho thấy tham vọng "lấn sân" của những "tay to" trong lĩnh vực tài sản truyền thống sang lĩnh vực mới.

Ông Michael Kokalari, Giám đốc phòng Phân tích kinh tế vĩ mô và Nghiên cứu thị trường của VinaCapital, nhận định các ngân hàng đang tích cực tham gia thị trường tài sản số nhằm đa dạng hóa hệ sinh thái sản phẩm. Theo ông, vai trò trung gian của nhà băng là thiết yếu để giải quyết nhu cầu chuyển đổi giữa tiền pháp định và tài sản mã hóa (on/off ramps).

Trong khi các "ông lớn" đang ráo riết chuẩn bị tham gia, nhiều đơn vị cung cấp dịch vụ tài sản số sẵn có trước đó lại tuyên bố rời thị trường, nổi bật nhất là hai ví blockchain Coin98 Wallet và KyberSwap. Họ đều là sản phẩm của các doanh nghiệp khởi nghiệp Việt Nam với lượng người dùng lớn.

Ông Vương Lê Vĩnh Nhân - Chủ tịch Hội đồng quản trị HVA Group - cho rằng quy định vốn cao giúp bảo đảm an toàn tài chính, nhưng vô hình trung loại bỏ phần lớn doanh nghiệp công nghệ và startup. Nhóm này có năng lực công nghệ nhưng thiếu vốn, dẫn đến nguy cơ thị trường chỉ còn các tập đoàn lớn và ngân hàng, giảm tính cạnh tranh, cũng như đổi mới sáng tạo.

Theo ông, các startup blockchain Việt có năng lực công nghệ và vận hành tốt. Họ đã chứng minh khả năng cạnh tranh quốc tế mạnh mẽ. Ví dụ, Axie Infinity của Sky Mavis từng trở thành hiện tượng toàn cầu trong lĩnh vực game blockchain, đạt vốn hóa hàng tỷ USD, tạo ra một cộng đồng hàng triệu người chơi quốc tế. Sàn giao dịch Onus Pro của HVA Group có hơn 7 triệu người dùng toàn cầu, đạt 4 giấy phép hoạt động quốc tế, có năng lực xử lý khoảng 300.000 giao dịch mỗi giây. Bên cạnh đó, các dự án như Coin98, Kyber Network, TomoChain (nay là Viction) đều được niêm yết và giao dịch trên các sàn quốc tế lớn, được cộng đồng toàn cầu công nhận.

Ông Nhân nhìn nhận sự tham gia của tổ chức tài chính truyền thống mang lại niềm tin và uy tín, nhưng nếu áp đảo sẽ khiến thị trường trở thành "phiên bản số" của tài chính hiện hữu. Sức hấp dẫn của tài sản số vốn nằm ở tính mở, sáng tạo và cơ hội cho startup, cộng đồng trẻ. Do đó, ông cho rằng cần một cơ chế cân bằng, nơi cả doanh nghiệp lớn và startup cùng tồn tại, đóng góp.

Lãnh đạo HVA Group kiến nghị quá trình triển khai "sandbox" cần cho phép các doanh nghiệp công nghệ được tham gia thử nghiệm với mức vốn thấp hơn. Cơ chế vốn nên được áp dụng linh hoạt theo giá trị tài sản ròng (NAV), thay vì cố định 10.000 tỷ đồng. Cơ quan quản lý cũng cần có các chính sách hỗ trợ doanh nghiệp về tín dụng, ưu đãi thuế. "Cách này vừa quản lý được rủi ro, vừa tạo cơ hội cho doanh nghiệp Việt phát triển và cạnh tranh quốc tế", ông Nhân nói.

Luật sư Đào Tiến Phong cũng cho rằng quy định ràng buộc về vốn, sở hữu là rào cản với các startup công nghệ có giải pháp tốt nhưng nguồn lực mỏng. Dù vậy, ông cho rằng đây là sự sàng lọc cần thiết để kiểm soát rủi ro vĩ mô trong lần đầu tiên Việt Nam thiết lập khung pháp lý.

"Đây không phải là sân chơi cho số đông và Nhà nước cũng chỉ cần ít nhưng chất lượng", ông nêu quan điểm.

Tuy nhiên, các điều kiện này chỉ dành cho sàn giao dịch, 3 lĩnh vực khác gồm tự doanh, lưu ký tài sản mã hóa và cung cấp nền tảng phát hành tài sản này vẫn chưa có hướng dẫn từ cơ quan quản lý. Ông Phong nhìn nhận quy định với các lĩnh vực còn lại có thể "nhẹ nhàng hơn", và đây là cơ hội cho các startup Việt.

VietBF@sưu tập

Bộ trưởng Scott Bessent nói rằng người dân Mỹ sẽ nhận được các khoản hoàn thuế "khổng lồ" nhờ chính sách cắt giảm thuế thu nhập của Tổng thống Trump.

Phát biểu trên chương trình All-In Podcast ngày 27/12, Bộ trưởng Tài chính Mỹ Scott Bessent, người đang kiêm nhiệm vị trí lãnh đạo Sở Thuế vụ Mỹ (IRS), cho biết các điều khoản thuế trong Đạo luật To Đẹp (OBBBA) hồi tháng 7 có thể được triển khai "truy trả" cho người dân vào đầu năm sau.

Do phần lớn người lao động không điều chỉnh mức khấu trừ thuế trong năm nay, nhiều hộ gia đình có thể kỳ vọng nhận về những khoản hoàn thuế lớn khi họ nộp hồ sơ trong mùa khai thuế đầu năm 2026.

"Chúng ta sẽ chứng kiến những khoản hoàn thuế khổng lồ trong quý đầu tiên, vì người lao động Mỹ không thay đổi mức khấu trừ. Tùy theo số người đi làm trong gia đình, khoản hoàn thuế có thể vào khoảng 1.000-2.000 USD", ông nói.


Bộ trưởng Tài chính Mỹ Scott Bessent trả lời báo giới tại Nhà Trắng ngày 22/10. Ảnh: AFP

Thông tin Bộ trưởng Tài chính đưa ra phù hợp với đánh giá của Tax Foundation, tổ chức nghiên cứu phi đảng phái chuyên về phân tích và tư vấn chính sách thuế tại Mỹ.

Trong báo cáo công bố ngày 17/12, tổ chức này cho biết các khoản hoàn thuế cho người dân Mỹ "sẽ cao hơn mức thông thường" trong mùa khai thuế sắp tới, do các biện pháp cắt giảm thuế của Tổng thống Donald Trump có hiệu lực từ năm 2025.

Theo ước tính, đạo luật OBBBA đã giúp giảm tổng thuế thu nhập cá nhân khoảng 144 tỷ USD trong năm 2025, trong đó 100 tỷ USD có thể được thể hiện qua các khoản hoàn thuế. Tax Foundation đánh giá mức hoàn thuế trung bình có thể tăng thêm tới 1.000 USD, dù không phải ai cũng sẽ chứng kiến mức tăng vọt.

Tax Foundation liệt kê 7 nhóm cắt giảm thuế lớn theo OBBBA có thể góp phần làm tăng hoàn thuế, bao gồm tăng ưu đãi thuế đối với gia đình có trẻ em và các mức khấu trừ cơ bản, nâng trần khấu trừ thuế bang và địa phương (SALT), cùng các khoản khấu trừ mới hoặc mở rộng cho người cao tuổi, lãi vay mua ôtô, thu nhập từ tiền boa và tiền làm thêm giờ.

VietBF@sưu tập

“Mỏ vàng” từ chiến tranh—và cái giá của một hợp đồng không được phép thất bại
Cuộc xâm lược toàn diện của Nga vào Ukraine, theo Reuters, đã mở ra một “mỏ vàng” tiềm năng cho Vladimir Arsenyev—nhưng cuối cùng lại đẩy ông vào một ngõ cụt. Nhà khoa học 75 tuổi này là người đứng đầu một công ty ở Moscow chuyên sản xuất linh kiện cho thiết bị liên lạc dùng trong các kíp lái xe tăng. Khi xe tăng Nga tiến vào Ukraine năm 2022, doanh nghiệp của ông ngập trong các đơn đặt hàng quốc phòng. Nghe như cơ hội đổi đời. Nhưng Arsenyev kể, chính những đơn hàng ấy lại hóa thành “chén thuốc độc”: phải tăng tốc sản xuất chóng mặt, giao đúng hạn, mà giá thì do Bộ Quốc phòng ấn định. Trong cuộc chơi này, thất bại là điều không thể chấp nhận.

Bóng ma Stalin trở lại: giao trễ là… đi tù
Sức ép không chỉ đến từ dây chuyền và con số. Arsenyev nói chính quyền Nga đã đe dọa các nhà sản xuất quốc phòng bằng án tù nếu không hoàn thành nghĩa vụ hợp đồng. Một không khí gợi lại thời kỷ luật sắt của Liên Xô, khi nhà nước đặt lệnh lên trên tất cả, và nhà máy chỉ được phép chạy—không được phép “lý do”. Đến mùa xuân 2023, nhà máy của Arsenyev bắt đầu chậm tiến độ; nội bộ lãnh đạo đấu đá, cáo buộc qua lại. Một cổ đông thiểu số tên Sergei Mosiyenko kể ông thấy công ty sắp lỡ hạn nên báo cáo: “Bộ Quốc phòng là khách hàng. Họ luôn luôn đúng.” Giám đốc nhà máy nói ông cầu cứu nhiều nơi nhưng bị phớt lờ.

Ngày 26/7/2024: một ông già bước vào Quảng trường Đỏ và lửa bùng lên
Khi công ty bên bờ phá sản, Arsenyev đã đi bộ vào Quảng trường Đỏ ở Moscow ngày 26/7/2024. Ngay phía ngoài Điện Kremlin, gần lăng Lenin, ông đổ xăng lên người và tự thiêu. Ông sống sót, nhưng phải nằm viện nhiều tuần vì bỏng nặng. Từ bệnh viện, Arsenyev phủ nhận rằng hợp đồng có vấn đề và nói những người muốn hãm hại ông đã gửi khiếu nại vô căn cứ. Ông đặt câu hỏi nghe vừa uất vừa tuyệt vọng: “Tại sao một công ty vẫn nhận đơn hàng ngày càng nhiều và vẫn hoàn thành đơn hàng lại có thể đang chết dần?” Điện Kremlin và Bộ Quốc phòng Nga, theo Reuters, không phản hồi các câu hỏi chi tiết về trường hợp của ông và cách xử lý hợp đồng quốc phòng nói chung.




Không chỉ một mình ông: “kẹt” là tình trạng phổ biến trong công nghiệp quốc phòng Nga
Những gì xảy ra ở Volna phơi bày sức ép đè lên các doanh nghiệp quốc phòng Nga: tăng tốc sản xuất kéo dài nhiều năm, nhưng hệ thống điều phối lại cứng nhắc, rủi ro pháp lý nặng nề, và các tranh chấp tài chính có thể bóp nghẹt doanh nghiệp ngay giữa lúc đơn hàng bùng nổ. Dựa trên hồ sơ tòa án ở Moscow được Reuters tổng hợp, có ít nhất 34 người bị cáo buộc hình sự vì làm gián đoạn đơn đặt hàng quốc phòng từ khi chiến tranh bắt đầu; trong đó có ít nhất 11 giám đốc công ty và 2 quản lý cấp cao. Một số người đã bị kết án tù, nhiều người khác bị tạm giam chờ xét xử. Nga tăng mạnh sản lượng đạn pháo, tên lửa, xe tăng, UAV… nhưng các chuyên gia an ninh phương Tây được dẫn lời cho rằng lĩnh vực này cũng bị kìm hãm bởi kém hiệu quả và tham nhũng, dẫn đến đội chi phí, trễ tiến độ, không đạt chỉ tiêu. Rostec thì bác bỏ, gọi các nhận định “suy thoái” là tuyên truyền và khẳng định ngành vẫn ổn.




“Radio gắn mũ cối” và cú nhảy sản lượng gấp 10 lần
Một mắt xích quan trọng trong câu chuyện là thiết bị liên lạc cho kíp lái xe tăng—hệ thống nối tai nghe và micro trong mũ bảo hiểm với máy vô tuyến qua một thiết bị chuyển mạch. Volna khi đó được mô tả là công ty duy nhất sản xuất mô-đun điện tử cho thiết bị chuyển mạch này. Trước chiến tranh, Volna sản xuất không quá 5.000 mô-đun mỗi năm. Nhưng sau xâm lược, nhu cầu tăng vọt: tháng 9/2022, Volna ký hợp đồng cung cấp hơn 50.000 mô-đun cho Luch Factory trong năm tiếp theo. Tăng sản lượng gấp 10 lần đồng nghĩa phải thuê thêm người, cải tổ quy trình, chạy đua từng ngày. Volna nhận tạm ứng khoảng 80% giá trị một số hợp đồng, nhưng đến tháng 4/2023 đã bị chậm kế hoạch sản xuất theo các tài liệu tòa án liên quan.


Cú đánh tài chính: bị “tính lại giá”, rồi nợ thuế, phong tỏa tài khoản, lương không trả
Theo Arsenyev, tranh chấp với chính phủ về giá linh kiện đã đẩy công ty vào thiếu hụt tài chính. Sau đó tài khoản bị phong tỏa do nợ thuế; lương nhân viên không được chi trả dẫn đến kiện tụng. Một trang web của cơ quan thi hành án cho thấy khi được triệu tập thu nợ tháng 9/2024, họ không tìm thấy tài sản nào có thể tịch thu. Trong lúc đó, Luch Factory nói họ phải tự thiết kế và sản xuất linh kiện thay thế để đáp ứng nhu cầu quân đội. Tới tháng 9/2023, Bộ Quốc phòng thông báo sẽ cắt giảm gần một nửa số tiền Luch phải trả cho mô-đun của Volna, với lý do Volna tự động hóa giúp giảm chi phí. Luch tìm cách thu hồi hơn 65 triệu rúp tiền tạm ứng đã trả—con số thậm chí được nói là lớn hơn đáng kể so với doanh thu Volna của năm 2020. Arsenyev cho biết Volna đã tạm dừng sản xuất sáu tuần và kiện ra tòa; một thẩm phán trong vụ kiện do Luch khởi xướng còn nhận định quyết định giảm tiền đã gây tổn hại chuỗi cung ứng phục vụ chiến dịch ở Ukraine. Dù có phán quyết có lợi cho Volna, hàng loạt vụ kiện khác vẫn dây dưa.


Luật siết dần và chiếc gọng kìm “không cần chứng minh trục lợi”
Reuters mô tả khung pháp lý làm nền cho sự đe dọa ấy: một đạo luật năm 2017 coi hành vi gây tổn hại hợp đồng quốc phòng vì mục đích trục lợi cá nhân là tội hình sự, có thể bị phạt tù tới 10 năm; trước chiến tranh chỉ ghi nhận một vụ truy tố ở Moscow. Nhưng tháng 9/2022, luật được sửa đổi, mở rộng các sai phạm có thể bị truy tố—bao gồm cả việc từ chối ký hợp đồng hoặc không có khả năng thực hiện, và trong một số trường hợp không cần chứng minh động cơ trục lợi. Tháng 1 năm sau, ông Putin thúc giục công tố “tăng cường giám sát” tiến độ đơn đặt hàng quốc phòng. Không khí nhà nước “cầm roi” vì thế càng rõ rệt.

Sau ngọn lửa: nhà máy vẫn chạy, nhưng con người thì mắc kẹt trong tòa án
Sau vụ tự thiêu, Arsenyev nói ông vẫn làm việc từ bệnh viện để gỡ rối tài chính và pháp lý nhưng không đạt nhiều. Công ty vẫn duy trì hoạt động, song phải thu hẹp quy mô, đơn hàng co lại. Ông quay lại làm việc, nhưng phần lớn thời gian là dự các phiên tòa. Dấu hiệu hiếm hoi cho thấy nhà chức trách “để ý” đến hành động tuyệt vọng của ông: tháng 10/2024, một tòa án phạt ông một khoản không công bố vì “biểu tình trái phép” tại địa điểm nhạy cảm.

Câu chuyện của Arsenyev, nếu nhìn cho kỹ, không chỉ là bi kịch của một ông chủ nhà máy. Nó là hình ảnh của một cỗ máy chiến tranh: đơn hàng tăng như sóng, nhưng trách nhiệm tăng như gông; tiền tạm ứng đến nhanh, nhưng “tính lại giá” cũng đến nhanh; sản lượng bị ép gấp 10 lần, nhưng chỉ cần trễ một nhịp, cả doanh nghiệp có thể sụp vì thiếu tiền mặt, vì thuế, vì phong tỏa, vì kiện tụng—và vì nỗi sợ hình sự hóa mọi sai lệch. Trong bối cảnh ấy, một ngọn lửa bùng lên ở Quảng trường Đỏ không chỉ là tiếng kêu cứu của một con người, mà còn là vết cháy đen trên mặt nạ “ổn định” mà bộ máy luôn muốn trưng ra.

Tôi đến Mỹ năm 15 tuổi: từ một đứa trẻ tỵ nạn đến ngày hiểu thế nào là trách nhiệm
Gia đình tôi may mắn được hưởng chính sách nhân đạo của Hoa Kỳ. Tôi đặt chân đến xứ sở cờ hoa khi mới 15 tuổi, còn nguyên sự bỡ ngỡ của một đứa trẻ vừa rời quê nhà. Bốn năm trung học, tôi được tiểu bang giúp đỡ phúc lợi xã hội toàn phần. Thời đó, cựu Tổng thống Clinton còn ở Tòa Bạch Ốc. Có lẽ vì cái ơn được cưu mang quá lớn, gia đình tôi nhanh chóng ngả về Đảng Dân Chủ, với suy nghĩ giản dị: Dân Chủ là “đảng của người nghèo”, còn Cộng Hòa là “đảng của người giàu”. Ngày ấy, chúng tôi tin vậy, và cũng chẳng mấy ai rảnh để ngồi phân tích sâu xa.

Ngày nhập quốc tịch: tôi tự hứa sẽ đứng thẳng trên đôi chân mình
Nhưng đến ngày tôi trở thành công dân Hoa Kỳ, cảm giác trong tôi đổi hẳn. Tôi bắt đầu ý thức trách nhiệm của một người mang quốc tịch Mỹ: quyền lợi không chỉ để nhận, mà còn để góp. Tôi không còn để tâm đến phúc lợi xã hội nữa. Tôi lao vào làm việc, như một cách “trả ơn” đất nước đã mở cửa cho gia đình tôi. Tôi quyết tâm trở thành người “giàu” để đứng trong hàng ngũ Cộng Hòa. Giàu ở đây không phải khoe mẽ hay hơn thua, mà là tự lực: không nhận trợ cấp, kể cả bảo hiểm y tế từ chính phủ.

Năm 2012: tôi bảo trợ gia đình và nỗi lo mang tên “lệ thuộc”
Năm 2012, tôi đứng ra bảo trợ tài chánh cho mẹ kế và hai em để họ sang Mỹ đoàn tụ với cha tôi. Tôi biết ơn chính sách đoàn tụ, nhưng cũng lo một điều rất thực tế: nếu người thân mới qua, bỡ ngỡ, không quen đời sống, rồi dần dần tìm đến sự trợ giúp của chính phủ như một thói quen thì sao? Vì vậy, tôi đưa hai em lên ở cùng mình, vừa để phụ chăm, vừa để kéo các em vào nếp sống tự lập sớm nhất có thể.

Cuộc tranh cãi với cha: khi chính trị bước vào mâm cơm gia đình
Vài tuần trước, tôi có cuộc tranh cãi nảy lửa với cha. Ông liên tục chê trách Tổng thống Trump và tâng bốc Obama như một người tài đức. Ban đầu tôi cố nhịn, giữ hòa khí, vì mấy tháng tôi mới có dịp về thăm cha một lần. Nhưng cha càng nói càng đẩy mọi thứ thành công kích, và rồi tôi không còn kiên nhẫn.

Tôi hỏi thẳng cha một điều mà lâu nay tôi vẫn giữ trong lòng: “Cha tức giận vì Tổng thống Trump cắt đi vài chục mỗi tháng tiền già, hay cha tức giận vì ông ấy làm mọi thứ nghiêm khắc quá?” Tôi nói với cha rằng Hoa Kỳ nhân đạo, nhưng không có nghĩa là nhân nhượng với mọi thứ. Tôi tin Trump đang cắt giảm ngân sách theo hướng củng cố lại trật tự, tái thiết lập bộ máy, và xây dựng sức mạnh quốc gia—trong đó có một quân đội mạnh hơn, để bảo vệ đất nước, bảo vệ chính người dân như cha.

Tôi trách cha vì… cha nhìn nước Mỹ qua chiếc TV tiếng Việt
Rồi tôi nói điều khiến cha khó chịu nhất: cha nên hạn chế xem đài SBTN. Tôi bảo rằng quyền lợi của cha không thuộc về những nơi sống bằng cảm xúc giận dữ và thông tin một chiều. Tôi sợ cha bị dẫn dắt đến mức không còn nhìn thấy những gì đang diễn ra ngoài đời thực. Tôi cũng nói thêm: Trump đối đầu với truyền thông cánh tả vì ông ấy không muốn người ta chỉ nghe một giọng duy nhất. Ông ấy đụng thẳng với nhà báo, phóng viên—điều mà nhiều đời tổng thống trước không làm theo kiểu đó. Tôi tin đó là cách ông ta “tái thiết lập” lại cuộc chơi chính trị, để khi rời Tòa Bạch Ốc, đường hướng mới vẫn còn tác động đến các thế hệ sau.

Cha tôi cố bào chữa, nhưng càng nói càng yếu. Có lẽ vì giữa chúng tôi, vấn đề không nằm ở đúng sai của từng chính sách, mà nằm ở hai thứ khác nhau: một bên nhìn đời bằng nỗi lo quyền lợi bị hụt đi, một bên nhìn đời bằng ám ảnh phải tự lực để không trở thành gánh nặng.

Câu cuối trước khi chia tay: lá phiếu đừng đổi lấy cảm giác “miễn phí”
Trước khi chia tay, tôi chỉ nói một câu: “Cha hãy dùng lá phiếu của mình bầu cho người hiên ngang đứng thẳng, mang lại sự phồn thịnh cho cả một đất nước—chứ không phải người hứa hẹn mọi thứ sẽ được miễn phí.”

Nói xong, tôi im. Vì đôi khi trong gia đình, nói thêm chỉ làm rách thêm một vết rạn. Nhưng tôi vẫn tin có những điều phải nói ra, dù khó nghe. Nước Mỹ đã cho chúng ta cơ hội. Và cách trả ơn công bằng nhất, không phải là tranh nhau phần “được cho”, mà là học cách đứng thẳng, làm việc, đóng góp, và dùng lá phiếu theo lý trí—chứ không theo thói quen sống nhờ lời hứa dễ dãi.

Xuan Nguyen

Đừng ngộ nhận “tự chủ hoàn toàn”: chính một think tank ở Bắc Kinh nói khác
Nhiều người vẫn tin Trung Quốc đã tự làm chủ trọn vẹn công nghệ tàu cao tốc. Nhưng nếu đọc phân tích của ANBOUND—một tổ chức nghiên cứu có trụ sở ở Bắc Kinh—bạn sẽ gặp một cách nhìn khác: đường sắt cao tốc có thể là “danh thiếp” của Trung Quốc, nhưng danh thiếp ấy lại đồng thời là một “điểm đau” của ngành chế tạo. Đây là nghiên cứu từ chính Trung Quốc, viết từ góc nhìn nội bộ. Tác giả còn cho biết đã kiểm tra chéo bằng việc nhìn vào kết quả kinh doanh của Siemens Mobility liên quan thị trường Trung Quốc trong hơn 10 năm và thấy vẫn tăng trưởng mạnh, như một dấu hiệu rằng các nhà cung cấp công nghệ lõi vẫn hưởng lợi bền bỉ.

Có thể sản xuất hàng loạt… nhưng “hiểu thiết kế” mới là thứ thiếu nhất
Theo thông tin mà ANBOUND trích từ một kỹ sư từng tham gia quá trình nhập khẩu các đoàn tàu điện nhiều toa (EMU), Trung Quốc có thể dựa vào bản vẽ của phía nước ngoài để làm bogie, động cơ, máy biến áp; có thể lắp ráp bộ biến đổi và hệ thống điều khiển tự động bằng linh kiện lõi nhập khẩu. Nhưng điểm mấu chốt là: họ không nắm được cơ sở thiết kế, nguyên lý thiết kế và những phép tính gốc. Họ không tiếp cận được các tham số và phương pháp nâng cấp bogie, không có công nghệ đồng mô phỏng đa chiều để tính trường điện từ, trường nhiệt, trường lực của động cơ và máy biến áp, chưa kể các phương pháp thiết kế độ tin cậy kết cấu. Ngay cả cơ sở dữ liệu về tiêu chuẩn kiểm tra, đặc tính mỏi vật liệu cũng không nằm trong tay, và mã nguồn của phần mềm điều khiển tự động vẫn “ngoài tầm với”. Nhìn qua tưởng là chuyện kỹ thuật, nhưng ANBOUND nhấn mạnh: đó mới là lõi, và không thể “học lỏm” lõi chỉ bằng cách nhập đoàn tàu về rồi lắp ráp.

“Nội địa hóa” nghe hoành tráng, nhưng con số có thể chỉ đẹp trên giấy
Trung Quốc đã tạo năng lực sản xuất EMU quy mô lớn trong thời gian ngắn, cho ra đời hàng trăm đoàn tàu. Tuy nhiên, ANBOUND lập luận rằng nhiều đoàn tàu được gọi là “do doanh nghiệp Trung Quốc sản xuất” thực chất chỉ được lắp ráp tại Trung Quốc, còn linh kiện then chốt vẫn phải nhập khẩu. Tình huống này gợi nhớ câu chuyện ngành ô tô với chiến lược “đổi thị trường lấy công nghệ” từng bị xem là thất bại. Bài viết nêu rõ “bí mật” của bước “đại nhảy vọt” thời Lưu Chí Quân: linh kiện nhập từ Siemens từng chiếm gần một nửa tổng linh kiện ban đầu, nhưng vì lắp ráp làm trong nước nên sản lượng vẫn được tính vào tỷ lệ nội địa hóa. Nói cách khác, tỷ lệ nội địa hóa được công bố có thể không phản ánh đúng mức độ làm chủ công nghệ thực sự.

Ba hệ thống lớn—và “trái tim” không được chuyển giao
ANBOUND dẫn lời một nhân sự kỹ thuật của Siemens cho rằng công nghệ đoàn tàu gồm ba hệ thống chính: điều khiển kéo, bogie và phanh. Trong đó, quan trọng nhất là hệ thống điều khiển kéo—được coi là “trái tim” của đoàn tàu. Nhưng các nhà cung cấp nước ngoài không có ý định giảm giá công nghệ cốt lõi, càng không muốn chuyển giao. Trong cả hệ thống điều khiển kéo, chỉ một phần nhỏ linh kiện “ít hàm lượng công nghệ hơn” mới có cơ hội được đưa vào quá trình nội địa hóa. Điều đáng nói hơn là phần mềm—bộ phận có hàm lượng công nghệ cao nhất—bị cho là chưa được Siemens, Kawasaki hay Alstom chuyển giao. Vì vậy, theo các chuyên gia trong ngành được trích dẫn, khi chưa làm chủ hệ thống điều khiển, phía Trung Quốc chỉ có thể “thiết lập tham số cho từng bộ phận”, chứ chưa có năng lực thiết kế thực sự.

CRH “tự chủ” nhưng khi trục trặc vẫn phải nhờ bên nắm công nghệ
ANBOUND nêu rằng dòng CRH380B được quảng bá là “do Trung Quốc tự chủ phát triển” nhưng trên thực tế vẫn phụ thuộc vào Siemens, nhất là khi xảy ra sự cố trong vận hành. Một mặt, nâng cấp phần mềm phải do Siemens thực hiện; mặt khác, dữ liệu thử nghiệm còn phải gửi về trụ sở chính của Siemens. Quy trình này kéo dài thời gian chỉnh sửa và khắc phục, cho thấy sự phụ thuộc không chỉ nằm ở linh kiện mà còn nằm ở “quyền mở khóa” của hệ thống.

Tiền và quyền lực nằm ở phần “không chuyển giao”
Bài viết phân tích tỷ trọng chi phí để thấy vì sao các công ty nước ngoài đứng ở đỉnh kim tự tháp lợi nhuận. Hệ thống điều khiển kéo có thể chiếm 20–30% tổng chi phí một đoàn EMU; tiếp đó, hệ thống điều khiển tàu tự động—phần mang lại lợi nhuận cao nhất—được nói là chiếm hơn một nửa tổng chi phí. Một nhân sự mua sắm của Siemens còn thừa nhận rằng họ chủ yếu dựa vào việc bán hệ thống điều khiển kéo; điều tương tự cũng được nói về Alstom. Với phanh, công nghệ cũng bị xem là “nguồn thu nền tảng” nên không được chuyển giao; thay vào đó được sản xuất bởi các bên nước ngoài trong các nhà máy liên doanh đặt tại Trung Quốc, nhưng ngay cả ở liên doanh, việc chuyển giao bị mô tả là hạn chế đến mức nhân sự Trung Quốc có thể còn không được xem bản vẽ thiết kế. Vì vậy, ANBOUND cho rằng không chỉ thị trường phanh bị Knorr-Bremse thống trị, mà công nghệ lõi cũng hoàn toàn không thuộc về phía Trung Quốc.

Bogie: có “chuyển giao”, nhưng kiểu bán bản vẽ—chưa phải làm chủ
Trong ba hệ thống lớn, ANBOUND nói chỉ bogie có hợp đồng chuyển giao công nghệ, nhưng chủ yếu là bán bản vẽ thiết kế. Có bản vẽ không đồng nghĩa hiểu nguyên lý. Bài viết kể CRRC từng hỏi Siemens về cách thiết lập tham số bogie nhưng nhận câu trả lời né tránh. Hiện nay một số bộ phận bogie có thể được hàn lắp trong nước, nhưng các linh kiện còn lại vẫn nhập khẩu. Một kỹ sư đã ví von: mua EMU từ nhiều công ty nước ngoài giống như mua cá—cầm được, sờ được—nhưng không có cần câu để tự đi câu. Và ở thời điểm đó, linh kiện then chốt của hệ thống điều khiển tự động vẫn phải nhập, mã nguồn phần mềm điều khiển tự động vẫn chưa được chuyển giao.

Kỳ tích hạ tầng, nhưng ngành chế tạo cao cấp vẫn mắc kẹt
Theo ANBOUND, Trung Quốc đã tạo ra một thị trường khổng lồ trong quá trình du nhập công nghệ đường sắt cao tốc. Nhưng những người thu lợi nhuận thật sự vẫn là các công ty nước ngoài—họ giữ công nghệ lõi, giữ linh kiện then chốt và nhờ đó duy trì vị thế dẫn đầu. Đường sắt cao tốc có thể là kỳ tích, nhưng với ngành sản xuất Trung Quốc, nó lại là điểm đau. Bài viết so sánh rằng con đường để được coi là “tiên tiến” còn dài và gian nan, giống như những gì ngành ô tô từng trải qua. Sau nhiều năm, bức tranh được mô tả là một thế tiến thoái lưỡng nan: dư thừa sản xuất ở phân khúc thấp; đấu thầu gần như tự cạnh tranh với chính mình bằng cuộc đua hạ giá; trong khi nhiều lĩnh vực sản xuất cao cấp trì trệ, không thể tiến lên, và nguồn lực lại đang mang lợi ích cho các bên bên ngoài. Từ đó, ANBOUND kết lại bằng một lời nhắc mang tính phản tỉnh: Trung Quốc đang gánh mặt trái của toàn cầu hóa, bị chỉ trích rộng khắp nhưng lợi ích tương xứng không nhiều, và đã đến lúc cần nhìn lại những hệ lụy mà mô hình phát triển này tạo ra—không chỉ cho mình, mà cả cho thị trường lao động toàn cầu.

Chạy nhanh trên đường ray là một chuyện. Nắm được “trái tim” và “bộ não” của đoàn tàu—hệ thống điều khiển kéo, phần mềm, dữ liệu, mã nguồn, tiêu chuẩn vật liệu—lại là chuyện khác. ANBOUND muốn nói thẳng: ánh hào quang của “danh thiếp” có thể rực rỡ, nhưng nếu công nghệ lõi vẫn nằm trong tay người khác, thì đằng sau tốc độ vẫn là một sợi dây vô hình buộc lại.