Cuộc tấn công bằng UAV của Ukraine nhằm vào các máy bay ném bom chiến lược và nhiều máy bay quân sự khác của Nga đă phơi bày sự mong manh của các căn cứ không quân và lực lượng không quân Mỹ, đặc biệt là tại khu vực Thái B́nh Dương, trước nguy cơ bị tấn công tương tự từ các đối thủ tiềm tàng.
Trong nhiều năm qua, việc tăng cường pḥng thủ cho các căn cứ không quân Mỹ nhằm bảo vệ năng lực tác chiến trên không đă là chủ đề được quan tâm, nhất là trong bối cảnh các nước không ngừng mở rộng kho tên lửa đạn đạo. Tuy nhiên, cuộc tấn công vừa qua của Ukraine vào các căn cứ không quân của Nga đă làm “nóng” lại mối lo ngại này và mở ra nhiều cuộc thảo luận mới.
“Không c̣n vùng an toàn tuyệt đối”
Chiến dịch mang tên “Mạng Nhện” cho thấy Ukraine đă bí mật đưa hơn 100 UAV vào sâu trong lănh thổ Nga và tiến hành tấn công từ địa điểm gần các căn cứ không quân chủ chốt. Phía Ukraine tuyên bố đă đánh trúng 41 máy bay Nga, trong đó có một số máy bay ném bom chiến lược, với tổng thiệt hại ước tính hơn 7 tỷ USD. Đây là một chiến dịch bất ngờ, đặt ra nhiều câu hỏi về chiến thuật và pḥng thủ.
Cuộc tấn công của Ukraine ngay lập tức thu hút sự chú ư của các lănh đạo quân sự Mỹ. Phát biểu tại một hội nghị về quốc pḥng ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong tuần này, Bộ trưởng Hải quân Mỹ John Phelan nhận định “Mạng Nhện” là một chiến dịch “nổi bật”.
Tham mưu trưởng Lục quân Mỹ, tướng Randy George, cũng nhấn mạnh rằng cuộc tấn công này cho thấy Mỹ cần phải linh hoạt hơn và đẩy mạnh việc đầu tư vào các hệ thống pḥng thủ chống UAV. Tướng George cho rằng đây là ví dụ mới nhất về khả năng tác chiến phi đối xứng mà Ukraine thể hiện trong suốt cuộc xung đột: sử dụng UAV giá rẻ để tiêu diệt các khí tài quân sự đắt đỏ của Nga. Theo ông, Mỹ cần nghiêm túc xem xét chiến lược này.
Các chuyên gia quốc pḥng từ lâu đă cảnh báo về mối đe dọa ngày càng tăng đối với các căn cứ không quân Mỹ, nhất là tại khu vực phía Tây Thái B́nh Dương. Việc tăng cường khả năng pḥng thủ để ngăn chặn các đ̣n tấn công phủ đầu từ các đối thủ như Trung Quốc ngày càng trở nên cấp thiết, nhằm tránh t́nh trạng máy bay chưa kịp cất cánh đă bị phá hủy.
Theo ông Tom Shugart, chuyên gia tại Trung tâm An ninh Mỹ Mới (CNAS), cuộc tấn công “Mạng Nhện” của Ukraine nên được xem là “hồi chuông cảnh tỉnh” ở cấp độ các nhà hoạch định chính sách và Quốc hội Mỹ. “Không c̣n vùng an toàn tuyệt đối nữa”, ông cảnh báo.
Trong khi Trung Quốc đă dành cả thập kỷ qua để xây dựng các nhà chứa máy bay kiên cố, kéo dài đường băng và mở rộng khu vực đỗ máy bay, th́ nỗ lực củng cố và mở rộng căn cứ không quân của Mỹ lại rất hạn chế, đặc biệt tại khu vực Thái B́nh Dương. Các căn cứ này hiện vẫn thiếu các hệ thống pḥng thủ thụ động như nhà chứa máy bay gia cố hoặc lực lượng phân tán.
Một báo cáo của Viện Hudson đầu năm nay do ông Shugart và chuyên gia Tim Walton đồng tác giả nhận định: nếu xảy ra chiến tranh giữa Mỹ và Trung Quốc, Bắc Kinh sẽ cần ít nỗ lực hơn để phá hủy các căn cứ không quân của Mỹ và đồng minh, trong khi vẫn duy tŕ được năng lực tác chiến của ḿnh.
Hai chuyên gia cũng nhấn mạnh sự gia tăng của UAV nước ngoài bay qua các căn cứ quân sự càng cho thấy nhu cầu cấp thiết trong việc củng cố hệ thống pḥng thủ, đặc biệt ở những căn cứ chiến lược có bố trí máy bay ném bom.
Mối đe dọa mới từ UAV
Theo chuyên gia Mark Cancian từ Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS), cuộc tấn công của Ukraine chắc chắn sẽ thúc đẩy các cuộc thảo luận nghiêm túc hơn về hệ thống pḥng thủ chống UAV tại các căn cứ. Ông lưu ư rằng các biện pháp bảo vệ hiện nay tập trung nhiều vào tên lửa, nhưng UAV lại đặt ra những thách thức hoàn toàn khác.
Không giống tên lửa, UAV có thể bay chậm, bay thấp, thay đổi đường bay linh hoạt và không dễ bị radar phát hiện. Với giá thành rẻ, UAV cho phép đối phương đánh tiêu hao mà không cần tốn kém về hỏa lực chiến lược. Để pḥng thủ hiệu quả trước UAV, ông Cancian cho rằng không thể chỉ có mái che mà mặt trước để hở, v́ UAV có thể dễ dàng bay vào. Một trong những giải pháp được đề xuất là lắp đặt các cấu trúc lưới hoặc màn chắn cho các khu vực mở.Theo ông Walton, cuộc tấn công vừa qua, chủ yếu sử dụng các UAV loại quadcopter, chỉ là phần nổi của tảng băng. Trong tương lai, các loại UAV tương tự với mức độ tự động hóa cao hơn, tên lửa hành tŕnh cỡ nhỏ giá rẻ hoặc các loại vũ khí khác có thể được triển khai.
Không chỉ các máy bay đậu dưới đất, mà cả tàu chiến, trạm chỉ huy mặt đất, hệ thống pḥng không và pḥng thủ tên lửa cũng có thể trở thành mục tiêu trong các cuộc tấn công kiểu mới.
Ông Tim Robinson, chuyên gia hàng không quân sự thuộc Hiệp hội Hàng không Hoàng gia Anh, nhận định rằng phương Tây không chỉ cần tăng cường pḥng thủ cho các căn cứ mà c̣n nên cân nhắc xây dựng thêm nhiều căn cứ, thậm chí nhiều hơn số lượng máy bay hiện có để gây nhiễu cho đối phương hoặc dùng làm căn cứ mồi nhử.
Ông Walton cho rằng trong các cuộc điều trần ngân sách quốc pḥng năm 2026, Quốc hội cần đặt ra câu hỏi về mức độ bảo vệ hiện nay của các căn cứ quân sự Mỹ trước các mối đe dọa hiện đại như UAV, đồng thời xác định rơ ngân sách cần thiết cho cả hệ thống pḥng thủ chủ động và thụ động.
Ngoài các vấn đề trên, vẫn c̣n câu hỏi đặt ra là liệu kế hoạch Ṿm Vàng (Golden Dome), một sáng kiến pḥng thủ tên lửa và pḥng không của chính quyền Tổng thống Donald Trump có tính đến bài học từ các cuộc tấn công như “Mạng Nhện” của Ukraine hay không.
Một số chuyên gia ngành công nghiệp quốc pḥng cho rằng dù chủ yếu tập trung vào tên lửa, chương tŕnh này không thể bỏ qua mối đe dọa từ UAV. Nhiều lănh đạo quân sự Mỹ hiện cũng đang bày tỏ quan điểm tương tự.
“Nếu bạn là Tư lệnh Không quân mà vẫn chưa trằn trọc suy nghĩ mỗi đêm về cách tự bảo vệ ḿnh trước các đ̣n tấn công như vậy, th́ bạn sẽ thua trong cuộc chiến tiếp theo”, chuyên gia Robinson b́nh luận.
|