Sử dụng mạng xă hội như bao người khác, bỗng một ngày Amanda Florian thấy h́nh ảnh giống cô xuất hiện trong hàng loạt quảng cáo tại Trung Quốc.
"Đây có phải cô không?", một người bạn ở Thượng Hải nhắn tin cho Amanda Florian, nhà báo độc lập người Mỹ, vào sáng sớm. "Đó chính là tôi. Nhưng làm cách nào h́nh ảnh này lại xuất hiện trên mạng?", cô trả lời.
Người bạn phát hiện h́nh ảnh cô trong quảng cáo bếp ḷ dă ngoại trên Taobao. Những đường nét giống hệt ngoài đời khiến Amanda đặt hàng loạt câu hỏi như liệu tài khoản của cô bị đột nhập hay khuôn mặt trong ảnh là tác phẩm của Photoshop.
Amanda đă sống nhiều năm ở Trung Quốc và quen với việc bị người lạ chụp ảnh v́ là người nước ngoài, cũng như sở hữu mái tóc đỏ. Tuy nhiên, cô chưa từng tham gia chụp h́nh như vậy, thậm chí cũng không có chiếc áo nào như trong quảng cáo.
Amanda Florian bắt đầu điều tra.
Khuôn mặt người dùng có thể bị AI chỉnh sửa và ghép vào những t́nh huống khác nhau. Ảnh: Wired.
Cô sử dụng hàng loạt công cụ như TinEye, Google, Bing và Yandex để truy ngược nguồn gốc ảnh, sau đó tập hợp tất cả vào một thư mục. Amanda phát hiện bức ảnh này đă được đăng lại 74 lần trên các chợ trực tuyến từ Đức đến Nhật Bản, trong đó sản phẩm quảng cáo thay đổi trong từng h́nh ảnh.
Tất cả đều lấy từ cùng một ảnh nguồn, nhưng h́nh ảnh trên nền tảng thương mại điện tử ở Belize khiến cô chú ư. Nó khác hoàn toàn với những bức ảnh khác. Cô gái trong h́nh vẫn giống Amanda, nhưng sở hữu khuôn mặt tṛn hơn và nhiều đặc điểm mà nhà báo Mỹ không có.
Sau khi cắt gọn ảnh và đưa vào công cụ t́m kiếm, Amanda t́m ra ảnh nguồn nằm trong quảng cáo lều cắm trại của Amazon. Người mẫu trong ảnh có một số đường nét giống, nhưng hoàn toàn không phải cô. Phát ngôn viên Amazon Betsy Harden xác nhận ảnh được chụp năm 2018 và người trong ảnh là nhân viên của hăng.
"Ảnh càng được đăng lại nhiều, nó lại càng biến đổi, ngày càng có nhiều chi tiết giống tôi hơn", nhà báo Mỹ nhận xét.
Rijul Gupta, kỹ sư truyền thông tổng hợp làm việc cho DeepMedia AI, công ty phối hợp với Bộ Quốc pḥng Mỹ để truy dấu deepfake, cho rằng những ảnh trên Taobao có thể được tạo từ h́nh ảnh thực của Amanda. Có nghĩa là chúng không được chỉnh sửa bằng Photoshop, mà sử dụng hàng loạt công cụ tổng hợp deepfake với khả năng cho kết quả nhanh hơn nhiều.
"Có những bằng chứng cho thấy các bức ảnh đă được chỉnh sửa bằng phần mềm tổng hợp, như ánh sáng không phù hợp, dấu vết lạ quanh khuôn mặt nhân vật, đường nét trên trang phục", ông nói.
Không rơ các doanh nghiệp bán hàng trên chợ điện tử của Trung Quốc đă cố ư chỉnh sửa h́nh ảnh của Amanda hay chỉ lấy ngẫu nhiên trên mạng. "Dù câu trả lời là ǵ, điều này cũng cho thấy công nghệ deepfake đặt ra những hiểm họa rơ ràng với các nạn nhân của đánh cắp danh tính trên mạng", Gupta cho hay.
Wendy Zhang, kỹ sư chuyên về chỉnh sửa h́nh ảnh bằng AI tại Hong Kong, chạy bài kiểm tra deepfake với các ảnh quảng cáo trên chợ thương mại điện tử Trung Quốc. Kết quả cho thấy gần như toàn bộ các bức ảnh có mặt Amanda đều là sản phẩm của deepfake.
Có hai lư do khiến những ảnh như vậy xuất hiện. Người bán muốn quảng bá sản phẩm mà không cần trả tiền bản quyền ảnh, hoặc họ muốn có khuôn mặt khác biệt trong h́nh.
"Một số công ty có thể chôm chỉa ảnh liên quan của Amazon, nhét sản phẩm của họ vào đó và chỉnh sửa để phục vụ mục đích quảng cáo của ḿnh. Đây là biện pháp nhanh chóng và có thể giải thích v́ sao người bản địa không xuất hiện trong h́nh. Họ chỉ cần điều chỉnh để Amazon không phát hiện ảnh sao chép", Neil Sahota, cố vấn về AI tại Liên Hợp Quốc, nhận xét.
Công nghệ hoán đổi khuôn mặt và deepfake không c̣n mới mẻ. Deepfake là sự kết hợp giữa deep learning (học sâu) và fake (giả). Công nghệ này sử dụng AI phân tích cử chỉ, nét mặt và giọng nói của một người, từ đó tái tạo và chỉnh sửa để cho ra đời ảnh hoặc video trông như thật. Các ứng dụng như Face Juggler và Face Swap Live từng gây sốt từ năm 2012 và 2015. Những phần mềm sau này c̣n phức tạp và sở hữu nhiều tính năng vượt trội hơn so với chúng.
Các cửa hàng trên Taobao, AliExpress và JD đă xóa ảnh có mặt Amanda. Trong quá tŕnh điều tra của cô, nhiều người cũng chia sẻ trải nghiệm tương tự, đặc biệt là với các công ty Trung Quốc muốn dùng h́nh ảnh mà không phải xin phép hay trả công cho người mẫu. Không ít hăng truyền thông tổ chức các buổi tuyển chọn để t́m người mẫu và thử nghiệm sản phẩm, nhưng biến chúng thành các buổi chụp ảnh để sử dụng h́nh ảnh trái phép trong tương lai.
"Nhiều người không biết sử dụng ảnh của người khác cho mục đích thương mại là phi pháp. Những trường hợp khởi kiện nghiêm túc cũng mất rất nhiều thời gian, v́ ngưỡng vi phạm rất thấp trong khi hậu quả pháp lư thường không nghiêm trọng. Một số doanh nghiệp có thể cố t́nh vi phạm bản quyền h́nh ảnh để đổi lợi ích kinh tế", Horace Lam, trưởng nhóm luật sư về quyền sở hữu trí tuệ tại chi nhánh châu Á của công ty luật DLA Piper, nhận xét.
Games
