Giải mã 'cú sốc' Tổng thống Trump quay lưng với ông Zelensky

[Romano]

Khi mối quan hệ căng thẳng kéo dài giữa Tổng thống Donald Trump và người đồng cấp Ukraine Volodymyr Zelensky tan vỡ vào ngày 19/2, một câu hỏi vẫn còn tồn tại giữa các đồng minh của cả hai người là liệu căng thẳng này có dập tắt hy vọng về một nền hòa bình do Mỹ làm trung gian hay không, hoặc có khả năng giúp ích cho nó.

Đăng một thông điệp trên nền tảng mạng xã hội Truth Social của mình, ông Trump gọi người đồng cấp Zelensky là "nhà độc tài không qua bầu cử", đổ lỗi cho ông vì đã ép Mỹ chi hàng trăm tỷ đô la "để tham gia vào một cuộc chiến không thể thắng được".

Sự hoài nghi kéo dài

Bài đăng của Tổng thống Trump khó có thể là một cuộc tấn công đơn lẻ. Trong nhiều năm qua, ông đã nhìn ông Zelensky một cách hoài nghi, đặt câu hỏi về các quyết định của nhà lãnh đạo Ukraine và từng gây sức ép mở một cuộc điều tra về đối thủ khi đó của mình là Joe Biden.

Ông Trump đã đan xen những lời chỉ trích của mình đối với cả ông Biden và Zelensky, ám chỉ vào tối 19/2 rằng tổng thống Ukraine đã "ăn may" với sự hỗ trợ của Mỹ dưới thời chính quyền Biden.

"Nếu các bạn có chính quyền (Biden) thêm một năm nữa, các bạn sẽ ở trong Thế chiến thứ III và điều đó sẽ không xảy ra bây giờ", ông Trump nói.

Gần đây, các trợ lý của Tổng thống Trump đã theo dõi chặt chẽ các tuyên bố công khai của ông Zelensky - đặc biệt là lời chỉ trích của ông về việc Mỹ loại Ukraine khỏi các cuộc đàm phán với Nga tại Saudi Arabia trong tuần này - với sự gay gắt ngày càng tăng.

Nguồn cơn trực tiếp

Các nguồn tin cho biết sự thất vọng của họ đã tăng lên trước ngày thứ Tư, 19/2. Nhưng nó đã bùng nổ sau khi ông Zelensky nói với các phóng viên tại văn phòng của ông ở Kiev rằng ông Trump đang sống trong một "mạng lưới thông tin sai lệch".

Sau đó, Tổng thống Mỹ đã nói riêng với các phụ tá đi cùng ông ở Florida rằng ông muốn phản hồi trực tiếp, dẫn đến bài đăng trên mạng Truth Social - theo một quan chức đi cùng ông Trump cho hay. Nhà lãnh đạo Mỹ đã nhấn nút “quả tên lửa ngoại giao” khi trên đường đến câu lạc bộ chơi golf của mình ở Miami và mở rộng thêm nhận xét của mình trước hàng trăm khán giả tại hội nghị đầu tư vào buổi tối cùng ngày ở Miami, do quỹ đầu tư quốc gia của Saudi Arabia tài trợ. Saudi Arabia là nơi đã tổ chức các cuộc đàm phán vào đầu tuần giữa các quan chức Mỹ và Nga.

"Thật là thất vọng. Có một cảm giác mạnh mẽ và chính đáng rằng cuộc chiến tàn khốc này phải dừng lại và con đường này đang bị thu hẹp thông qua các tuyên bố công khai của ông Zelensky", một quan chức Nhà Trắng khác nói với CNN.

Thế khó của ông Zelensky

Tuy nhiên, theo quan điểm của Tổng thống Ukraine, cái kết của cuộc chiến mà ông Trump đang hình dung có vẻ rất giống với những gì Nga đã yêu cầu. Chính quyền của ông Trump đã loại trừ tư cách thành viên NATO của Kiev và cho biết quân đội Mỹ sẽ không giúp đảm bảo an ninh cho Ukraine khi chiến tranh kết thúc.

Vì những lý do đó, ông Zelensky cho biết ông không thể không lên tiếng.

Có thể thấy trong nhiều tháng qua, ông Zelensky đã cẩn trọng tìm cách tránh một sự rạn nứt hoàn toàn với người đồng cấp mới thẳng tính của mình ở Washington. Ông đã sắp xếp một cuộc họp trong những tuần trước cuộc bầu cử năm ngoái nhằm xoa dịu một số sự hoài nghi của ứng cử viên đảng Cộng hòa khi đó về sự tham gia của Mỹ vào cuộc chiến.

Hai người tham gia cuộc thảo luận tại Tháp Trump ở Manhattan để chứng minh thiện chí hòa thuận của họ. Tại đây, ông Trump cho biết ông có "mối quan hệ rất tốt" với nhà lãnh đạo Ukraine, nhưng ông cũng có "mối quan hệ rất tốt" với nhà lãnh đạo ở Moskva, Vladimir Putin.

"Tôi hy vọng chúng ta có nhiều mối quan hệ tốt hơn", ông Zelensky xen vào.

"Nhưng, bạn biết đấy, chỉ cần có hai người để khiêu vũ", ông Trump trả lời.

Vào thời điểm đó, cuộc trao đổi này hầu như không được để ý. 5 tháng sau, nó dường như báo trước sự rạn nứt đáng chú ý đang nổi lên ngay khi ông Trump muốn đàm phán với ông Putin ở Saudi Arabia.

Báo hiệu sự thay đổi trong chính sách của Mỹ

Ít nhà lãnh đạo nước ngoài nào miễn nhiễm với sự thay đổi tâm trạng của ông Trump. Điều này trong nhiệm kỳ đầu tiên của ông đã dẫn đến việc hủy bỏ các chuyến đi nước ngoài, các cuộc gọi điện thoại kết thúc đột ngột và việc áp đặt mức thuế quan mới cứng rắn.

Tuy nhiên, sự thay đổi trong chính sách đối ngoại của Mỹ: rời xa các đồng minh lâu năm ở Châu Âu và hướng về phía Nga, hẳn không liên quan đến diễn biến tâm trạng như vậy, mà dường như là sự thay đổi mang tính chiến lược.

Nhiều đồng minh của ông Trump nhận xét rằng, Tổng thống Zelensky đáng lẽ phải thấy cơn thịnh nộ của ông Trump sắp xảy ra.

"Ý tưởng rằng ông Zelensky sẽ thay đổi suy nghĩ của Tổng thống (Trump) bằng cách nói xấu ông ấy trên phương tiện truyền thông đại chúng, tất cả những ai biết Tổng thống sẽ nói với bạn rằng đó là một cách tồi tệ để đối phó với chính quyền Mỹ", Phó Tổng thống JD. Vance nói với tờ Daily Mail.

Khi giải thích về những tuyên bố công khai gây sốc của ông Trump, các quan chức Nhà Trắng đã nhấn mạnh rằng mục tiêu chính của ông là chấm dứt cuộc xung đột kéo dài ba năm ở Ukraine, mà ông tin rằng đã bị chính quyền tiền nhiệm xử lý một cách tồi tệ. Bản thân ông Trump dường như không quan tâm đến các đường nét chính xác của giải pháp chấm dứt chiến tranh: "Tôi không quan tâm nhiều đến bất cứ điều gì khác ngoài việc tôi muốn hàng triệu người không còn phải chết nữa", ông nói vào tuần trước.

Tuy nhiên, vẫn chưa rõ ông đạt được mục tiêu đó như thế nào trong khi chỉ trích Tổng thống Ukraine Zelensky và quan tâm đến các luận điểm đàm phán của Nga.

Các đồng minh Cộng hòa của ông Trump tại Washington suy đoán sau sự việc hôm 19/2 rằng Tổng thống có thể đang nghĩ đến một kế hoạch lớn.

"Điều tôi ủng hộ là một kết quả hòa bình ở Ukraine", Lãnh đạo phe đa số tại Thượng viện John Thune cho biết khi được hỏi liệu ông có lo ngại về lời lẽ của Tổng thống Trump về Ukraine hay không. Ông Thune cho biết ông tin rằng ông Trump và đội ngũ của mình đang nỗ lực đạt được hòa bình và "ngay bây giờ, bạn phải cho họ một số không gian".

Thượng nghị sĩ Cộng hòa Kevin Cramer thì cho rằng ông Trump "luôn định vị cho một điều gì đó", đồng thời nói thêm rằng ông nghi ngờ Tổng thống Mỹ có thể đang "định vị cho một cuộc đàm phán" với lãnh đạo Nga Putin thông qua những bình luận về ông Zelensky.

Tuy nhiên, theo CNN, ông Trump sẽ yêu cầu sự ủng hộ từ ông Zelensky nếu bất kỳ cuộc đàm phán nào sẽ đi đến kết thúc xung đột thành công. Và nếu ông nghiêm túc về việc giữ cho quân đội Mỹ tránh xa cuộc xung đột, ông sẽ cần các đồng minh châu Âu tăng cường lực lượng gìn giữ hòa bình của riêng họ - một bước đi mà một số quốc gia đã đề xuất.