Nguy cơ rạn nứt Aukus khi Mỹ xem xét lại thỏa thuận tàu ngầm chiến lược

[Romano]

Lầu Năm Góc đang tiến hành đánh giá lại thỏa thuận Aukus - hiệp định hợp tác an ninh giữa Mỹ, Anh và Úc được ký kết năm 2021. Động thái này diễn ra trong bối cảnh chính sách quốc phòng của Mỹ có một số thay đổi sau khi chính quyền mới lên nắm quyền, đồng thời đặt ra nhiều câu hỏi về tương lai của dự án phát triển tàu ngầm và chuyển giao công nghệ giữa ba quốc gia.Cuộc đánh giá do Elbridge Colby, một quan chức cấp cao của Lầu Năm Góc, đứng đầu. Colby là người từng bày tỏ hoài nghi về hiệu quả và tính khả thi của Aukus. Theo một số nguồn tin, mục tiêu của đợt rà soát lần này là xác định liệu Mỹ có nên tiếp tục thực hiện thỏa thuận hay không.

Aukus vốn được coi là một bước tiến lớn trong hợp tác quốc phòng giữa ba quốc gia, đặc biệt là việc Úc sẽ được tiếp cận công nghệ tàu ngầm chạy bằng năng lượng hạt nhân - lĩnh vực từng chỉ được chia sẻ giữa Mỹ và Anh. Tuy nhiên, việc Mỹ xem xét lại thỏa thuận đã khiến London và Canberra lo ngại, bởi cả hai đều trông đợi vào hợp tác trong Aukus để hiện đại hóa hải quân và nâng cao vai trò chiến lược tại Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương.

Theo kế hoạch, Mỹ sẽ bán tối đa năm tàu ngầm lớp Virginia cho Úc từ năm 2032 để bù đắp khoảng trống năng lực khi các tàu hiện tại của Úc nghỉ hưu. Song song đó, Úc và Anh dự kiến phát triển lớp tàu ngầm tấn công SSN-Aukus, với kế hoạch đưa vào hoạt động vào đầu những năm 2040. Nếu Mỹ rút khỏi thỏa thuận, lộ trình này có nguy cơ bị gián đoạn, tác động đến kế hoạch hiện đại hóa quốc phòng của Úc.Bên cạnh đó, các quan điểm khác nhau trong nội bộ chính quyền Mỹ cũng khiến triển vọng Aukus thêm phần bất định. Trong một bài viết trước đây, Colby từng cho rằng việc chia sẻ công nghệ hạt nhân trong bối cảnh Mỹ đang thiếu tàu ngầm tấn công là điều thiếu thận trọng. Ông cảnh báo rằng các mẫu tàu ngầm này là cực kỳ cần thiết trong các tình huống khẩn cấp tại khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương.

Tại Mỹ, một số ý kiến đặt câu hỏi liệu có nên tiếp tục chia sẻ công nghệ tàu ngầm với Úc nếu không có cam kết rõ ràng rằng các tàu này sẽ phục vụ mục tiêu phối hợp chiến lược. Trong khi đó, Canberra chưa từng công khai gắn việc mua sắm tàu ngầm hạt nhân với một tình huống cụ thể nào.

Thứ trưởng Ngoại giao Mỹ Kurt Campbell khẳng định Aukus là dự án quân sự và chiến lược quan trọng nhất giữa ba nước trong nhiều thế hệ. Ông cảnh báo nếu thỏa thuận bị trì hoãn hoặc hủy bỏ, điều đó sẽ làm suy giảm niềm tin giữa các đồng minh thân cận nhất của Mỹ.
Trong một cuộc trả lời báo chí gần đây, Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Pete Hegseth kêu gọi Úc nâng mức chi tiêu quốc phòng từ 2% lên 3,5% GDP nhằm đảm bảo khả năng đáp ứng các cam kết trong Aukus. Tuy nhiên, Thủ tướng Úc Anthony Albanese khẳng định quốc gia này sẽ tự đưa ra quyết định về chính sách quốc phòng của mình.

Một số chuyên gia cũng cho rằng chi tiêu quốc phòng của Úc đang tăng nhưng chưa đủ nhanh để đồng thời đáp ứng cả nhu cầu hiện đại hóa lực lượng hiện có và thực hiện các dự án trong Aukus. Nếu không có sự điều chỉnh, năng lực hải quân của Úc có thể sẽ bị suy yếu trong thời gian tới.John Lee, chuyên gia quốc phòng tại Viện Hudson, cảnh báo việc không tăng cường ngân sách quốc phòng có thể khiến chính quyền Mỹ xem xét lại việc duy trì Trụ cột 1 của Aukus - phần liên quan đến tàu ngầm. Ông cho rằng việc chậm trễ trong hành động có thể dẫn đến quyết định đóng băng hoặc hủy bỏ phần hợp tác này.

Theo một số nguồn tin, hiện vẫn chưa rõ liệu việc rà soát do Colby đứng đầu là nỗ lực cá nhân hay là một phần của hướng đi chính thức trong chính quyền mới. Người phát ngôn của Lầu Năm Góc cho biết quá trình đánh giá sẽ đảm bảo Aukus phù hợp với ưu tiên chiến lược hiện tại của chính phủ, đồng thời nhấn mạnh tầm quan trọng của khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương.

Về phía Anh, một quan chức chính phủ xác nhận London đã được thông báo về đợt rà soát. Người này cho rằng việc đánh giá lại là điều dễ hiểu khi có chính quyền mới tại Mỹ, đồng thời khẳng định Anh vẫn cam kết duy trì Aukus và sẽ tăng chi tiêu quốc phòng để đáp ứng các yêu cầu chiến lược dài hạn.

Phía Úc chưa có phản hồi chính thức về thông tin này. Tuy nhiên, các tín hiệu từ cả Canberra và London cho thấy họ đang theo dõi sát sao diễn biến và kỳ vọng Mỹ sẽ tiếp tục ủng hộ cấu trúc hợp tác chiến lược đã được xây dựng trong những năm gần đây.