Theo như đây có phải là cơ hội để Trung Quốc lôi kéo các đồng minh của Mỹ về phía mình trong lúc tổng thống Donald Trump không ngừng khai thác lá bài « thuế quan »,uy hiếp không chỉ các đối thủ mà cả các đối tác và đồng minh truyền thống và thân thiết nhất của Hoa Kỳ, như Nhật Bản hay Đài Loan ở châu Á, Liên Hiệp Châu Âu và nhất là Canada, Mêhicô ở Bắc Mỹ.
Ảnh ghép minh họa : Tổng thống Mỹ Donald Trump (T) và chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình. AFP - JIM WATSON,PETER KLAUNZER
Bắc Kinh đã sưởi ấm quan hệ với nhiều đối tác hàng đầu của Washington trong vùng Châu Á - Thái Bình Dương, như với Nhật Bản đến Úc và cả với Ấn Độ trước ngày ông Donald Trump đắc cử tổng thống Hoa Kỳ.
« Yếu tố Donald Trump » liệu có phải là một cơ một hội cho ngành ngoại giao Trung Quốc chinh phục lại các đồng minh châu Á của Mỹ? Phải chăng vì thế mà tân ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio đã tiếp các đồng cấp Ấn Độ, Úc và Nhật Bản, ba nền dân chủ trong vùng Ấn Độ - Thái Bình Dương, ngay trong ngày làm việc đầu tiên, đồng thời đã khẳng định liên minh giữa Washington và Manila « vững như bàn thạch » trong cuộc điện đàm với đồng cấp Philippines ?
Là một trong những thành viên của nội các Trump đã chính thức bắt tay vào việc, tân ngoại trưởng Rubio xem Châu Á - Thái Bình Dương là trọng tâm. Cuộc họp hôm 21/01/2025 với các đồng cấp trong liên minh chiến lược Bộ Tứ - QUAD và cuộc điện đàm với ngoại trưởng Philippines chỉ vài giờ sau đó là hai bằng chứng rõ rệt nhất, vào lúc mà cả thế giới cùng quan sát những hoạt động đầu tiên của chính quyền mới ở Washington.
Trong lúc tổng thống Donald Trump không ngừng khai thác lá bài « thuế quan »,uy hiếp không chỉ các đối thủ mà cả các đối tác và đồng minh truyền thống và thân thiết nhất của Hoa Kỳ, như Nhật Bản hay Đài Loan ở châu Á, Liên Hiệp Châu Âu và nhất là Canada, Mêhicô ở Bắc Mỹ, liệu đây có phải là cơ hội để Trung Quốc lôi kéo các đồng minh của Mỹ về phía mình?
Từ năm ngoái, Bắc Kinh đã cải thiện quan hệ với Nhật Bản, Úc, và nhất là Ấn Độ. Cuối tháng 12/2024, ngoại trưởng Trung Quốc và Nhật Bản đồng ý thảo luận về rất nhiều các vấn đề nhạy cảm liên quan đến an ninh của hai nước. Đôi bên dự trù mở ra một cuộc « đối thoại về kinh tế ở cấp cao » trong năm nay.
Với New Delhi, sau 4 năm căng thẳng vì ở đường biên giới Ấn - Trung, tháng 10/2024, bộ trưởng Quốc Phòng Ấn Độ loan báo đôi bên đạt được môt thỏa thuận mới « phối hợp tuần tra » ở vùng biên giới có tranh chấp. Trước đó, vào tháng 06/2024, Trung Quốc và Úc bước vào giai đoạn « tan băng » trong quan hệ song phương. Tiêu biểu nhất là trong những tháng đầu 2025, du khách Úc đã ồ ạt trở lại Hoa Lục.
Theo giới phân tích, ngành ngoại giao Trung Quốc đã có cả một sự chuẩn bị để thu phục lại các đồng minh của Mỹ ở châu Á - Thái Bình Dương. Quan sát thấy Joe Biden ít có khả năng tiếp tục giữ được chìa khóa của Nhà Trắng, từ năm ngoái, ngành ngoại giao Trung Quốc đã dịu giọng với những quốc gia từng được tổng thống Biden xem là những mắt xích quan trọng để « kềm tỏa ảnh hưởng của Bắc Kinh » qua các liên minh QUAD giữa Hoa Kỳ, với Nhật Bản, Úc và Ấn Độ, hay liên minh AUKUS giữa Mỹ, Anh và Úc.
Cùng lúc, ứng cử viên tổng thống Cộng Hòa Donald Trump trong nhiệm kỳ đầu từng đẩy các đồng minh châu Á vào cảnh khốn đốn với các biện pháp đánh thuế nhôm thép… Trong nhiệm kỳ 2, tổng thống Trump còn chủ trương sẽ trừng trị mạnh hơn nữa các nước bạn hàng có thặng dư mậu dịch cao với Mỹ. Đây sẽ là một sự rạn nứt trong các mối liên minh quân sự của Hoa Kỳ. Trưởng khoa quan hệ quốc tế Đại Học Phúc Đán ở Thượng Hải Ngô Tâm Bá (Wu Xinbo), được hãng tin Mỹ AP trích dẫn, xem đây là một « cơ hội lớn mà Trung Quốc cần nắm bắt ».
Song tính toán này của Bắc Kinh lập tức gặp nhiều trở ngại. Đầu tiên, hù dọa và uy hiếp là một phần trong phương pháp mặc cả của ông Trump. Thứ hai, như một quan chức cao cấp của Hoa Kỳ Brian Hughes đã nhắc lại, trong nhiệm kỳ đầu, tổng thống Trump chưa bao giờ lơ là với các mục tiêu « kềm tỏa ảnh hưởng của Trung Quốc » và ông luôn huy động các đồng minh của Washington thách thức Bắc Kinh. Cụ thể là Hoa Kỳ liên tục gây áp lực với các đồng minh ở châu Á và châu Âu để cấm cửa Hoa Vi (Huawei), con chim đầu đàn trong lĩnh vực công nghệ viễn thông của Trung Quốc.
Ngay đầu nhiệm kỳ hai, ưu tiên mà tân ngoại trưởng Marco Rubio đã dành cho các đối tác QUAD và Philippines mà một bằng chứng mới cho thấy Trung Quốc vẫn « trong tầm ngắm » của chính quyền Trump 2.
Thêm một giới hạn thứ ba được các chuyên gia về địa chính trị và quan hệ quốc tế nêu bật liên quan đến những « giới hạn » trong việc Trung Quốc sưởi ấm quan hệ với những nước như Nhật Bản hay Ấn Độ… New Delhi khép lại tranh chấp ở đường biên giới trên bộ với Trung Quốc hồi tháng 10/2024, nhưng đã mạnh mẽ phản đối Bắc Kinh mở rộng kiểm soát ở hai khu vực trong vùng có tranh chấp.
Với Nhật Bản, tranh chấp chủ quyền đối với quần đảo Senkaku/Điếu Ngư trong vùng biển Hoa Đông vẫn là cái gai trong quan hệ song phương. Cũng khó để Bắc Kinh và Tokyo thuận thảo với nhau một cách lâu dài trước những tham vọng thâu tóm Đài Loan về với Hoa Lục, gây bất ổn cho giao thương quốc tế ở eo biển Đài Loan và đe dọa trực tiếp đến an ninh của Nhật Bản.
Trung Quốc đã dỡ bỏ một phần các biện pháp trừng phạt thương mại nhắm vào rượu vang của Úc, bởi họ cần nhập khẩu trở lại một số khoáng sản của Úc, cần du khách Úc và đầu tư của Úc. Nhưng Canberra là một trong ba bên đã ký kết hiệp ước quân sự AUKUS với Washington và Luân Đôn. Úc vẫn rất thận trọng trước những tham vọng của Trung Quốc ở khu vực nam Thái Bình Dương…
Cho rằng chính sách thương mại của Mỹ đẩy xa các đồng minh châu Á và cả châu Âu khỏi quỹ đạo của Washington chỉ đúng có một phần. Bởi trong những tính toán của cả Washington lẫn Bắc Kinh, yếu tố thương mại chỉ là một khía cạnh của vấn đề, trong lúc mà hai nền kinh tế lớn nhất toàn cầu đang lao vào một cuộc chạy đua để « dẫn đầu thế giới ». Trong cuộc điều trần trước ủy ban đối ngoại Thượng Viện để được bổ nhiệm vào chức vụ ngoại trưởng Hoa Kỳ, ông Marco Rubio đã khẳng định « Trung Quốc mới là đối thủ mạnh nhất và nguy hiểm nhất » mà nước Mỹ chưa bao giờ phải đối mặt. Ắt hẳn không dễ để Washington xa lánh các đối tác và đồng minh truyền thống lâu đời và lại càng khó tin rằng chính quyền Donald Trump để yên cho Trung Quốc khai thác những rạn nứt giữa Hoa Kỳ và các đồng minh để thủ lợi.
