Kiến bạc Sahara: 'Cỗ máy tốc độ' nhỏ bé, đạt vận tốc hơn 500 km/h khiến thế giới kinh ngạc

[pizza]

Với vận tốc gần 1 mét mỗi giây, tương đương hơn 100 lần chiều dài cơ thể trong một giây, kiến bạc Sahara không chỉ sở hữu kỹ thuật vận động siêu việt mà còn là bậc thầy thích nghi với nhiệt độ cực đoan.

Trong môi trường sa mạc khắc nghiệt, nơi nền nhiệt mặt đất thường xuyên vượt ngưỡng 70°C, sự sống đòi hỏi những thích nghi sinh học cực đoan. Một trong những ví dụ ấn tượng nhất về khả năng thích ứng tiến hóa chính là loài kiến bạc Sahara (Cataglyphis bombycina), sinh vật nắm giữ kỷ lục tốc độ di chuyển cao nhất trong thế giới côn trùng khi tính theo tỷ lệ cơ thể.

Nghiên cứu cho thấy, kiến bạc Sahara có khả năng di chuyển với vận tốc lên tới 855 mm/s, tương đương khoảng 108 lần chiều dài cơ thể trong mỗi giây. Nếu áp dụng tỷ lệ này cho con người, một vận động viên sẽ phải chạy với tốc độ hơn 500 km/h — một con số vượt xa mọi giới hạn thể chất từng được ghi nhận. Thành tích này biến chúng thành loài côn trùng nhanh nhất thế giới theo đơn vị chiều dài cơ thể, vượt trội so với bất kỳ đối thủ nào khác trong giới động vật chân đốt.


Để đạt được tốc độ vượt trội này, kiến bạc Sahara sở hữu những đặc điểm giải phẫu học đặc biệt. Chân của chúng dài và thon, có cấu tạo tối ưu để giảm tối đa thời gian tiếp xúc với bề mặt cát nóng bỏng. Mỗi bước di chuyển được tối ưu hóa bằng cách rút ngắn thời gian tiếp xúc, đồng thời tăng biên độ sải chân, tạo ra hiệu suất vận động cao mà không làm tăng nhiệt độ cơ thể quá mức.

Bên cạnh cơ chế vận động, kiến bạc Sahara còn có một lớp phủ cơ thể đặc biệt. Các nghiên cứu hiển vi đã chỉ ra rằng lông phủ bề mặt cơ thể chúng có cấu trúc hình tam giác cực kỳ nhỏ, có khả năng phản xạ tới 95% ánh sáng khả kiến và phần lớn bức xạ hồng ngoại. Nhờ đó, chúng duy trì nhiệt độ cơ thể thấp hơn đáng kể so với môi trường xung quanh, một yếu tố sống còn trong điều kiện sa mạc nắng gắt.

Hành vi sinh thái của kiến bạc Sahara cũng cực kỳ độc đáo. Khác với hầu hết các loài động vật sa mạc khác vốn hoạt động chủ yếu vào sáng sớm hoặc chiều muộn, kiến bạc lại chọn khoảng thời gian giữa trưa — khi nhiệt độ đạt đỉnh điểm — để ra ngoài kiếm ăn. Đây là chiến lược thích nghi nhằm tránh sự cạnh tranh và săn mồi từ các loài săn mồi máu lạnh vốn không thể chịu đựng nhiệt độ cao. Tuy nhiên, việc ra ngoài tìm kiếm thức ăn trong điều kiện cực đoan này đòi hỏi kiến bạc phải hành động cực kỳ nhanh chóng và hiệu quả. Chúng thường chỉ hoạt động ngoài tổ trong vòng 10–15 phút trước khi nhiệt độ cơ thể đạt ngưỡng nguy hiểm.

Nguồn thức ăn chủ yếu của kiến bạc Sahara là xác động vật bị chết do sốc nhiệt. Khứu giác nhạy bén cho phép chúng nhanh chóng phát hiện các nguồn protein quý giá giữa sa mạc mênh mông, đồng thời hệ thần kinh vận động cực kỳ linh hoạt cho phép chúng định vị và vận chuyển thức ăn về tổ với tốc độ ấn tượng.

Thành công sinh tồn của kiến bạc Sahara là kết quả của sự kết hợp tinh vi giữa giải phẫu, sinh lý học và hành vi. Chúng không chỉ đại diện cho đỉnh cao thích nghi vận động trong điều kiện nhiệt độ cực hạn, mà còn là minh chứng rõ nét cho quá trình tiến hóa tự nhiên khi môi trường đẩy sự sống đến giới hạn cuối cùng của nó.

Sự tồn tại của kiến bạc Sahara, với cơ chế sinh học tinh vi và khả năng vận động siêu việt, tiếp tục thu hút sự quan tâm sâu rộng từ các nhà khoa học, đồng thời mở ra những hướng nghiên cứu tiềm năng về ứng dụng công nghệ mô phỏng tự nhiên trong các lĩnh vực như robot học, vật liệu phản xạ nhiệt và cơ học vận động siêu nhanh.

VietBF@ sưu tập