Bài viết rất đáng đọc vì tác giả phân tích rất rõ về việc Ukraine đưa hết đầu đạn nguyên tử ở Ukraine cho Nga mà không có ai ký hiệp ước bảo đảm an ninh cho Ukraine. Nhiều người hiểu sai về một bản Ghi Nhớ ( Memorandum of Understanding) mà Anh, Nga, Mỹ đã ghi nhận trong vụ đầu đạn nguyên tử này với Executive Agreement cũng như Treaty. Xin mời đọc rất lý thú và rất giá trị:
“Biết người biết ta, trăm trận trăm thắng”..
Đáng buồn là TT Zelensky biết “mình” mà không biết “người” mới sinh ra cớ sự. Hậu quả của việc ồn ào này tại Tòa Bạch Ốc là, TT Trump đã ra lệnh cho dừng ngân khoản viện trợ chiến tranh cho Ukraine, kể cả việc chia sẻ thông tin tình báo. Đây mới là điều đáng sợ. Chuyện thiếu súng đạn đã là nan giải rồi, thiếu thông tin tình báo, tức là không biết địch quân di chuyển, đóng quân ở đâu? Đang phòng thủ hay sắp tấn công.. Và tấn công bằng phương tiện gì?..etc. tất cả mù tịt là điều vô cùng nguy hiểm. TT Zelensky đáng thương hơn là đáng trách, ông muốn một hiệp ước có nhiều thuận lợi nhất cho Ukraine. Những điều ông ta đòi hỏi là vượt quá thực tế. Bảo đảm an ninh cho Ukraine? Trong lúc Ukraine đang có chiến tranh với Nga. Như vậy có nghĩa là Mỹ phải nhảy vào cuộc chiến để bảo vệ Ukraine và tuyên chiến với Nga? Vô lý như thế mà Zelensky vẫn cứ nằng nặc đòi cho bằng được.
Ngày hôm nay mình xem lại đoạn cãi tay đôi giữa TT Trump và TT Zelensky thì thấy rõ ràng ông Zelensky đã mắc một lỗi lầm quan trọng đó là muốn sử dụng truyền thông làm áp lực lên TT Trump để ông Zelensky có một hiệp ước thương mại, trong đó có cả việc bảo đảm an ninh cho Ukraine.
Trước khi gặp TT Trump để ký hiệp ước, TT Zelensky đã gặp ít nhất là hai thượng nghị sĩ của đảng Dân Chủ đó là Chris Murphy và Mark Kelly. Lần lượt hai TNS này đã thổi vào tai của ông Zelensky, làm cho ông Zelensky cảm thấy mình quan trọng hơn cần thiết. Vào lúc 11:15 am thứ Sau, TNS Chris Murphy đã post trên trang mạng X như sau “ “Vừa kết thúc cuộc họp với Tổng Thống Zelensky tại Washington. Ông ấy xác nhận rằng người dân Ukraine sẽ không ủng hộ một thỏa thuận hòa bình giả tạo, trong đó ông Putin có được mọi thứ ông ấy muốn và không có bất kỳ sự sắp xếp an ninh nào cho Ukraine”. TNS Mark Kelly cũng có hành động chê bai tương tự. Thế là TT Zelensky bước vào phòng bầu dục, với tư thế nghĩ mình quan trọng, là anh hùng mà quên đi là mình đang còn xin thêm viện trợ và cần một hiệp ước để Ukraine còn có một nơi dựa lưng làm đối trọng tốt nhất có thể. Đi xin sự giúp đỡ, mà lại sửa lưng chủ nhà rồi còn dạy khôn là nước Mỹ sẽ “feel” ảnh hưởng xấu về cuộc chiến. Sau khi bị “mời” ra khỏi Tòa Bạch Ốc, TT Zelensky trở về lại Châu Âu và liền được Thủ Tướng Anh đón mời vui vẻ, rồi cho mượn nợ khoảng 2 tỷ USD..nói chung Châu Âu vì sợ và ghét ông Putin cho nên luôn ca ngợi ông Zelensky như một anh hùng dân tộc. Thật ra bọn này cũng thâm, lấy xương máu của người dân Ukraine để làm suy yếu nước Nga. Thành ra họ cứ bơm ông Zelensky lên mây. Ông Zelensky giờ này xin trở lại ký hiệp ước thì TT Trump lại không vội ký mà còn để xem thương thảo với Nga về bước kế tiếp đó là ngừng bắn và hiệp ước hòa bình. Rõ ràng, tình thế càng ngày càng bất lợi cho Ukraine.
Sẵn đây mình nói thêm về việc Ukraine khi xưa đồng ý bỏ kho vũ khí nguyên tử đổi lại được sự bảo đảm an ninh của Nga, Anh và Mỹ.
Năm 1991, khối Liên Xô sụp đổ, và Liên Xô đã để lại trên đất Ukraine hàng ngàn vũ khí nguyên tử. Những năm sau đó, Ukraine đã quyết định phi nguyên tử hóa hoàn toàn. Để đổi lại thì Ukraine nhận được sự hỗ trợ về tiền để phát triển kinh tế và được sự bảo đảm an ninh của Nga, Anh và Mỹ và được ghi trong bản ghi nhớ (Memorandum of Understanding). Vậy chúng ta thấy, vũ khí nguyên tử là của Liên Xô, và để trong kho ở Ukraine chớ không phải là vũ khí nguyên tử riêng của Ukraine. Lúc đó Ukraine mới được tách riêng khỏi khối Liên Xô, Ukraine còn quá non trẻ, cần tiền để xây dựng đất nước. Đồng thời dưới áp lực của Mỹ, Anh và Nga.. Ukraine không thể không giao lại vũ khí này cho Nga.. Lý do 3 nước trên áp lực là nếu vũ khí nguyên tử này mà lọt vào tay “thế lực thù địch” như khủng bố thì đủ biết tai họa thế nào? Thành ra Ukraine không còn con đường nào khác là phải giao lại cho Nga. Nếu không thì Ukraine cũng sẽ bị cô lập kiểu như Bắc Hàn. Vậy lúc giao lại cho Nga, Ukraine có ký “hiệp ước” yêu cầu Mỹ, Anh và Nga phải bảo vệ an ninh cho Ukraine?
Trong bang giao quốc tế những thỏa thuận giữa các quốc gia có ít nhất là 3 loại giấy tờ, văn bản khác nhau.
1) Bản ghi nhớ (Memorandum of Understanding - MOU). Bản ghi nhớ này không có giá trị pháp lý, ràng buộc gì hết. Nó giống như một bản tổng kết cuộc họp hành giữa đôi bên. Vì không có giá trị pháp lý nên nếu một bên không thi hành những điều hứa hẹn trong MOU, thì bên kia cũng không thể kiện cáo gì được. Vì vậy MOU cũng chỉ là văn bản nói lên ý muốn hay thiện nguyện của các bên trong cuộc thảo luận.
Trong trường hợp của Ukraine, thì hôm ký bản MOU này ở Paris, thì bộ trưởng ngoại giao của Liên bang Nga, Sergey Lavrov, lúc đó cũng đang ở Paris vào thời điểm đó nhưng ông đến có mặt ở buổi ký MOU này vì Nga cho rằng họ đã thỏa thuận với một chính phủ khác chớ không phải chính phủ “bất hợp pháp” hiện tại của Ukraine. Sau khi bản MOU này được thành lập thì Ukraine được Nga được miễn cho tiền nợ đã mua khí đốt và dầu hỏa của Nga trị giá khoảng 2,5 tỷ USD. Đồng thời cũng sẽ nhận được fuel cho nuclear power reactors.
2) Executive Agreement (Thỏa thuận hành pháp)
Thỏa thuận hành pháp là một công cụ quan trọng trong chính sách đối ngoại của Hoa Kỳ. Thỏa thuận hành pháp là thỏa thuận giữa những người đứng đầu chính phủ của hai hoặc nhiều quốc gia mà không cần phải được Thượng viện phê chuẩn, không giống như một hiệp ước (treaty). Tổng thống có thẩm quyền ký kết các thỏa thuận này.
3) Treaty ( Hiệp ước): Được sử dụng để thiết lập các quyền và nghĩa vụ pháp lý rõ ràng, cụ thể giữa các bên ký kết. Hiệp ước thường được sử dụng để giải quyết các vấn đề quan trọng, phức tạp và có tính lâu dài. Đây là văn bản được ký kết giữa hai hay nhiều quốc gia với nhau. Quy trình ký kết hiệp ước khá nghiêm ngặt. Trước tiên là bản hiệp ước phải được bàn thảo, điều đình tỉ mỉ từng đề mục và được hai bên đồng ý từng câu, từng chữ. Kế tiếp, bản hiệp ước phải được trình lên ủy ban đối ngoại của thượng viện xem xét, thông qua rồi sau đó mới được trình lên thượng viện bỏ phiếu. Nếu có 60 phiếu thuận thì mới được thông qua và đưa lên cho tổng thống ký. Lúc đó thì bản hiệp ước mới có hiệu lực.
Như vậy chúng ta thấy rằng khi xưa Ukraine đồng ý trao lại vũ khí hạt nhân cho Nga chỉ thông qua một bản MOU mà ngay cả bộ trưởng ngoại giao của Nga cũng không thèm có mặt chứng tỏ bản MOU này chỉ mang tính hình thức mà thôi. Vậy nói Ukraine bỏ kho vũ khí hạt nhân của mình thì không chính xác mà đúng ra là “giữ hộ” giờ phải trả lại cho Nga.
Chuyện thứ hai, đó là NATO “hứa” không đưa ranh giới của NATO về hướng đông của Đức, tức là hướng về Nga. Nhưng sau đó NATO đã thất hứa và liên tục kết nạp thêm members, đem biên giới của NATO càng ngày càng gần tới biên giới của Nga. Và Nga đã lên tiếng phản đối nhiều lần nhưng NATO vẫn không cho đó là quan trọng và vẫn tiếp tục bành trướng. cho nên việc Ukraine đòi gia nhập là động đến làn ranh đỏ của Nga. Vì thế mà cuộc chiến đã nổ ra. Cứ nghĩ rộng ra tí, nếu Mexico hay Canada mà đòi gia nhập vào một tổ chức đối chọi với Mỹ thì Mỹ có đập anh hàng xóm này lên bờ xuống ruộng hay không? Thập niên 60 vụ phi đạn của Liên Xô tính đặt ở Cuba. Mỹ đã cho máy bay thám thính chụp hình không ảnh cái site đặt phi đạn. Sau đó Mỹ cho bao vây Cuba không cho tàu chiến của Nga đem phi đạn vào Cuba, đồng thời tuyên bố nếu Cuba không dẹp dàn phi đạn này là có ý đồ tuyên chiến với Mỹ. Thế là Nga và Cuba đành phải hủy bỏ việc này. Kể từ năm 1990, sau khi bức tường Bá Linh sụp đổ, đã có nhiều cuộc họp nói đến vấn đề hạn chế việc bành trướng NATO. Ngoại trưởng Hoa Kỳ James Baker đã nói với nhà lãnh đạo Liên Xô Mikhail Gorbachev: "Ông thấy ý tưởng này thế nào: Ông cho phép nước Đức thống nhất. Còn chúng tôi thì nói với ông: NATO sẽ không di chuyển một tấc nào về phía đông”.Và cũng chính điều hứa hẹn này mà sau này Putin đã tố cáo phương tây đã thất hứa, liên tục mở rộng biên giới về phía Nga.
Tóm lại, Zelensky đã đi một bước cờ quá sai, có lẽ do ảo vọng trong hào quang là người hùng của Ukraine. Cộng với sức nặng tinh thần thấy dân chúng mình thì chết mỗi ngày, đất nước thì càng ngày càng tang thương đổ nát nên trong con người của Zelensky lúc nào cũng như thùng thuốc súng. Ông ta không đủ khôn khéo trong ngoại giao. Ngày xưa Hàn Tín còn lòn trôn giữa chợ để nuôi mộng lớn. Còn Zelensky thì như con bọ xít.. Đi đâu cũng một bầu máu nóng, húc tứ tung mà thiếu đi sự khôn ngoan, biết lúc nào nên cương, lúc nào nên nhu. Lúc nào nên nói, lúc nào nên im lặng để nghe. Cho dù không đồng ý, cũng nên im lặng chớ nhảy vào miệng chủ nhà cãi ngang rồi còn sửa lưng chính người đang cấp viện trợ cho mình thì quả thật là kém khôn ngoan!
Bửu Chế
