Lời hứa “xóa Obamacare” và thực tế phũ phàng
Từ ngày trở lại Nhà Trắng, Donald Trump chưa bao giờ bỏ cuộc với ám ảnh cũ: phải “đập bỏ và thay thế” Obamacare. Ông nhiều lần hứa hẹn một kế hoạch y tế mới, rẻ hơn, tốt hơn, “đẹp” hơn cho cử tri.
Nhưng đến cuối năm 2025, trong khi thời hạn gia hạn các khoản trợ cấp tăng cường của Đạo luật Chăm sóc Giá cả phải chăng (ACA) sắp hết, Nhà Trắng vẫn chưa chính thức công bố kế hoạch. Thay vào đó là một màn lùi bước vội vã: gói đề xuất chống tăng vọt phí bảo hiểm vừa được chuẩn bị đã phải hoãn lại vì vấp phải làn sóng phản đối dữ dội – không phải từ phía Dân Chủ, mà chính từ những đồng minh Cộng Hòa thân cận.
Hơn 22 triệu người Mỹ đang hưởng lợi từ các khoản trợ cấp này. Nếu để chúng hết hạn vào cuối năm, phí bảo hiểm sẽ nhảy vọt đúng vào lúc cử tri đang phẫn nộ vì chi phí sinh hoạt leo thang. Nhà Trắng hiểu họ buộc phải làm điều gì đó – nhưng “đụng” vào Obamacare là đụng vào một bãi mìn chính trị.
Kế hoạch rò rỉ: gia hạn trợ cấp, siết lại bằng điều kiện bảo thủ
Khung đề xuất mà nhóm của Trump soạn thảo tìm cách cân bằng giữa thực tế chính trị và ý thức hệ bảo thủ. Về bề ngoài, họ chấp nhận kéo dài thêm hai năm các khoản trợ cấp ACA đang nâng đỡ 22 triệu người mua bảo hiểm, nhưng đổi lại là một loạt “hàng rào” mới: giới hạn thu nhập, bắt buộc người tham gia phải đóng một mức phí tối thiểu hàng tháng, không còn chuyện “được nhà nước trả hết”.
Để chiều lòng cánh hữu, kế hoạch còn cho phép người mua bảo hiểm chuyển một phần trợ cấp liên bang vào tài khoản tiết kiệm y tế (HSA), đúng khẩu vị “đưa tiền trực tiếp cho người dân, không nuôi mập hãng bảo hiểm” mà Trump thường rao giảng.
Bên cạnh đó là một gói yêu sách mang đậm màu sắc ý thức hệ: mở rộng các loại hợp đồng bảo hiểm “ngoài sàn ACA”, siết việc dùng tiền liên bang cho chăm sóc y tế liên quan đến chuyển đổi giới tính, và hạn chế chi trả cho người nhập cư không giấy tờ. Trên giấy tờ, đây là một nỗ lực “trộn” gia hạn trợ cấp với những nhượng bộ bảo thủ để cứu lấy mặt mũi cho đảng Cộng Hòa.
Cộng Hòa nổi loạn: “Mở rộng Obamacare” là điều cấm kỵ
Nhưng ngay khi thông tin rò rỉ lên truyền thông, Capitol Hill lập tức dậy sóng. Nhiều dân biểu Cộng Hòa thú nhận họ chỉ biết có cái gọi là “kế hoạch y tế mới” qua… mạng xã hội. Việc Nhà Trắng tự soạn đề xuất, rồi để báo chí đăng trước khi tham khảo với chính phe mình, đã khiến không ít người nổi giận.
Đối với nhiều nghị sĩ bảo thủ, chỉ riêng ý tưởng gia hạn các khoản trợ cấp ACA đã là “phản đạo lý”. Michael Cannon, giám đốc nghiên cứu chính sách y tế của Viện Cato, chế nhạo: “Điều này có nghĩa là Cộng Hòa sẽ mở rộng Obamacare. Thật sự rất chán nản.” Với họ, bất cứ điều gì nghe giống “cứu” ACA đều là phản bội lời hứa “xé bỏ” đạo luật này.
Trong Hạ Viện, nơi cái tên Obamacare vẫn là từ ngữ độc hại, sự hoài nghi càng nặng nề. Đa số không tin rằng một gói luật vừa gia hạn trợ cấp thêm hai năm, cho dù có kèm giới hạn thu nhập, lại có thể sống sót qua các ủy ban và bỏ phiếu cuối cùng. Nhiều đề xuất khác của phe Cộng Hòa về hạ chi phí y tế còn không thèm đụng đến trợ cấp ACA – chứ đừng nói đến việc kéo dài.
Nhà Trắng lúng túng: vừa phủ nhận, vừa cố xoay trục
Trước phản ứng dữ dội, Nhà Trắng vội vàng phủ nhận rằng bất cứ điều gì đã “hoàn tất”. Một quan chức trấn an rằng chừng nào Trump chưa trực tiếp tuyên bố, mọi thông tin chỉ là… suy đoán. Họ cũng nhấn mạnh chưa từng chính thức ấn định ngày công bố.
Thế nhưng, sự thật là một số nghị sĩ then chốt đã được báo trước về “đợt ra mắt sắp tới” – rồi lại chứng kiến nó bị hoãn vô thời hạn. Phát ngôn viên Karoline Leavitt phải đứng ngoài sân Nhà Trắng, né tránh mọi câu hỏi về lịch trình mới, chỉ lặp lại câu thần chú: Tổng thống đang “rất tập trung” vào việc đưa ra một đề xuất sẽ “sửa hệ thống và giảm chi phí cho người tiêu dùng”.
Toàn bộ màn kịch này phơi bày một thực tế khó chịu: sau hơn một thập niên hô hào “có giải pháp tốt hơn Obamacare”, Cộng Hòa vẫn không đồng thuận nổi với chính bản thân mình. Bất cứ nỗ lực nào chạm vào trợ cấp ACA đều bị một phe xem là phản bội, trong khi phớt lờ hoàn toàn lại là rủi ro chính trị khổng lồ vì phí bảo hiểm sắp tăng vọt.
Dân Chủ chia hai cánh: thực dụng và giáo điều
Ở phía bên kia, đảng Dân Chủ nhìn thấy một cơ hội… lạ lùng. Một vài thượng nghị sĩ có xu hướng thỏa hiệp như Jeanne Shaheen, Maggie Hassan (New Hampshire) hay Jacky Rosen (Nevada) phát đi tín hiệu: nếu Trump “thật lòng” muốn đàm phán, họ sẵn sàng tính chuyện bắt tay để cứu trợ cấp cho 22 triệu người Mỹ.
Nhưng đa số Dân Chủ lại chọn con đường cứng rắn hơn: chỉ chấp nhận một dự luật “sạch” – đơn thuần gia hạn trợ cấp ACA, không kèm bất cứ nhượng bộ bảo thủ nào. Thượng nghị sĩ Ron Wyden, chủ tịch Ủy ban Tài chính Thượng Viện, tố cáo Cộng Hòa “thay vì hợp tác thiện chí để hạ chi phí y tế, lại quay về những cuộc thập tự chinh ý thức hệ quen thuộc”.
Một nghịch lý kỳ cục hiện ra: Dân Chủ sẵn sàng đi xa để bảo vệ những gì họ xây dựng với Obamacare, còn Cộng Hòa thì bị ám bởi nỗi sợ mang tiếng “cứu Obamacare”, cho dù cử tri của chính họ cũng đang hưởng trợ cấp và lo sốt vó vì phí bảo hiểm có thể tăng sốc.
“Cái bẫy Obamacare” và ám ảnh của Trump
Ngay trong giới chuyên gia bảo thủ, nhiều người thừa nhận họ đã bị “mắc kẹt”. Michael Cannon than: “Obamacare đã gài bẫy chúng ta. Bất cứ đề xuất nào của Cộng Hòa cũng lập tức bị Dân Chủ la lối là phá hoại Obamacare.” Kết quả là đảng này mắc kẹt giữa hai lửa: không chấp nhận gia hạn thì bị cử tri trừng phạt vì để phí bảo hiểm tăng; chấp nhận thì bị chính cử tri bảo thủ kết tội “đầu hàng”.
Tuy vậy, Trump dường như vẫn bị ám ảnh bởi ý tưởng ký được một thỏa thuận y tế “vĩ đại” trước bầu cử giữa nhiệm kỳ. Trong bối cảnh cử tri ngày càng tức giận vì chi phí sinh hoạt, các cố vấn thân cận thừa nhận ông không còn nhiều lựa chọn: hoặc đưa ra một kế hoạch nghe có vẻ giúp người dân “đỡ khổ” hơn, hoặc chấp nhận để Dân Chủ độc quyền câu chuyện hạ chi phí y tế.
Câu hỏi là: ông có thể làm điều đó mà không chọc giận chính đảng của mình hay không? Lịch sử 10 năm qua trả lời khá rõ: bất cứ tổng thống Cộng Hòa nào đụng vào ACA cũng sẽ lãnh đủ.
Khi cử tri cần thuốc giảm đau, Washington chỉ cãi nhau
Trong khi Nhà Trắng tính toán, Quốc Hội mặc cả và các think-tank đấu khẩu, hàng chục triệu gia đình Mỹ đang đối mặt với một thực tế đơn giản: nếu trợ cấp ACA hết hạn, hóa đơn bảo hiểm y tế đầu năm 2026 sẽ là cú đấm trực diện vào túi tiền của họ.
Mùa bầu cử tới, cử tri có thể sẽ không nhớ hết những chi tiết kỹ thuật về trần thu nhập, HSA hay các gói bảo hiểm ngoài sàn giao dịch. Họ chỉ cần nhớ một điều: tiền bảo hiểm nhà tôi năm nay tăng hay giảm, và ai là người đã để chuyện đó xảy ra.
Nhìn từ góc độ đó, màn rối ren quanh “kế hoạch y tế mới” của Trump là một lời nhắc rõ ràng: nước Mỹ có thể sở hữu hệ thống y tế đắt đỏ và phức tạp bậc nhất thế giới, nhưng lại không có nổi một sự đồng thuận tối thiểu để ngăn phí bảo hiểm tăng sốc cho 22 triệu người.
Và giữa tiếng ồn tranh cãi về Obamacare, trợ cấp, ý thức hệ và “tự do thị trường”, điều bị bỏ quên vẫn là những người bình thường đang phải tự hỏi: tôi có đủ tiền để tiếp tục mua bảo hiểm cho gia đình mình trong năm tới không?
