Ở một góc nào đó của nước Mỹ, OxyContin - từng được ca ngợi là “thần dược” - đã âm thầm thay đổi số phận của hàng triệu người mà họ không hề hay biết.
Loại thuốc này, vốn dĩ được dùng để giảm đau, nhưng do khả năng gây nghiện cực mạnh, đã trở thành một trong những nguyên nhân chính dẫn đến nạn lạm dụng tràn lan ở Mỹ.
Sự trỗi dậy và tác hại của OxyContin
Kể từ khi ra mắt vào năm 1996, OxyContin nhanh chóng trở thành loại thuốc giảm đau chủ lực trên thị trường Mỹ. Thành phần chính của thuốc là Oxycodone, được Tập đoàn Dược phẩm Purdue quảng bá như một loại thuốc giảm đau “an toàn”, có thể giúp giảm đau mãn tính hiệu quả với nguy cơ gây nghiện thấp. Nhờ khả năng giảm đau mạnh mẽ, OxyContin từng được ca ngợi là “thần dược”.
OxyContin được thiết kế dưới dạng thuốc giảm đau giải phóng chậm, có thể cung cấp hiệu quả giảm đau kéo dài đến 12 giờ, nhằm giúp bệnh nhân mắc bệnh mãn tính, ung thư và các trường hợp đau đớn khác có được sự giảm đau bền vững.
Tập đoàn Dược phẩm Purdue tuyên bố rằng công thức giải phóng chậm của OxyContin có thể làm giảm đáng kể nguy cơ lạm dụng thuốc, an toàn hơn nhiều so với các loại thuốc giảm đau chứa opioid truyền thống. Tuy nhiên, tuyên bố này sau đó đã bị chứng minh là một chiêu trò quảng cáo sai sự thật.
Khi được Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) phê duyệt để lưu hành trên thị trường, OxyContin được quảng bá là có “nguy cơ gây nghiện thấp”. Nhưng khi OxyContin được sử dụng rộng rãi, tình trạng lạm dụng nhanh chóng bùng phát.
Theo số liệu từ Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC), từ năm 1999 đến 2017, hơn 7 triệu người đã lạm dụng OxyContin.
Trong số những người lạm dụng, phần lớn ban đầu sử dụng thuốc theo đơn hợp pháp. Tuy nhiên, khi đã hình thành sự phụ thuộc, nhiều người bắt đầu dùng quá liều, thậm chí tìm đến thị trường chợ đen khi không thể mua đủ thuốc, cuối cùng rơi vào vòng xoáy nghiện ngập.
Tính gây nghiện của OxyContin cao hơn nhiều so với những gì Tập đoàn Dược phẩm Purdue quảng bá. Theo một nghiên cứu năm 2007, khoảng 25% người sử dụng OxyContin dần trở nên phụ thuộc vào thuốc trong quá trình sử dụng - tỷ lệ này cao hơn đáng kể so với hầu hết các loại thuốc giảm đau opioid khác.
Hơn nữa, do Purdue đã quảng cáo sai lệch về hiệu quả và mức độ gây nghiện của thuốc, nhiều bệnh nhân không ý thức được rủi ro khi sử dụng lâu dài, dẫn đến vô số bi kịch gia đình.
Theo số liệu từ CDC, năm 2017, hơn 50.000 người tại Mỹ đã tử vong do dùng quá liều opioid, trong đó OxyContin là một trong những nguyên nhân chính. Kể từ khi ra mắt vào năm 1996, số ca tử vong do dùng quá liều OxyContin đã vượt quá 250.000 người, và con số này vẫn tiếp tục tăng với tốc độ đáng báo động mỗi năm.
Đặc biệt sau năm 2007, tình trạng lạm dụng thuốc ngày càng nghiêm trọng. Nhiều nghiên cứu cho thấy, việc lạm dụng OxyContin không chỉ giới hạn ở một số khu vực nhất định mà đã lan rộng đến mọi ngóc ngách trên khắp nước Mỹ.
Từ năm 2013 đến 2016, việc dùng quá liều OxyContin đã khiến khoảng 240.000 người tử vong, và xu hướng gia tăng số ca tử vong mỗi năm vẫn chưa được kiểm soát hiệu quả.
Tuy nhiên, từ năm 2013, loại opioid tổng hợp, đặc biệt là fentanyl, đã trở thành tâm điểm của cuộc khủng hoảng lạm dụng thuốc.
Năm 2017, tình trạng lạm dụng opioid đã cướp đi sinh mạng của 47.000 người. Thống kê cho thấy người dân Mỹ tiêu thụ tới 80% lượng opioid trên toàn cầu, trong khi dân số nước này chỉ chiếm 5% dân số thế giới.
Ngoài ra, loại thuốc này còn gây ra chi phí kinh tế xã hội rất lớn. Theo ước tính của CDC, chi phí xã hội do lạm dụng thuốc phiện ở Hoa Kỳ lên tới 500 tỷ đô la mỗi năm.
Những chi phí này không chỉ bao gồm chi phí y tế mà còn cả các vấn đề xã hội như mất việc làm, chi phí tư pháp và gia đình tan vỡ vì nghiện ngập.
Quảng cáo sai sự thật và việc sử dụng quá mức OxyContin của Purdue Pharma đã đẩy một lượng lớn người Mỹ vào vực thẳm nghiện thuốc giảm đau.
“Đế chế” Purdue Pharma sụp đổ
Thành công của Purdue Pharma không thể tách rời khỏi “đế chế tiếp thị” hùng mạnh mà công ty này xây dựng.
Theo báo cáo, từ năm 1996 đến năm 2000, doanh số bán OxyContin tăng vọt từ 48 triệu đô la lên 1,1 tỷ đô la và đến năm 2010, con số đó đã đạt 3 tỷ đô la.
Đặc biệt vào năm 2017, doanh số bán hàng hàng năm của OxyContin đã đạt tới con số đáng kinh ngạc là 35 tỷ đô la Mỹ, trở thành một trong những loại thuốc giảm đau bán chạy nhất trên thị trường Hoa Kỳ.
Theo các báo cáo, trong giai đoạn đỉnh cao doanh số của OxyContin, tài sản ròng của gia tộc Sackler từng vượt mốc 10 tỷ USD. Tuy nhiên, khi cuộc khủng hoảng lạm dụng OxyContin bùng nổ, hình ảnh của gia tộc Sackler rơi vào khủng hoảng chưa từng có.
Sự phẫn nộ của công chúng lên đến đỉnh điểm với nhiều vụ kiện nhắm vào Purdue Pharma và gia tộc Sackler. Hàng loạt bang, thành phố và cá nhân đệ đơn kiện, cáo buộc họ cố tình lừa dối về tính gây nghiện của OxyContin, góp phần gây ra cuộc khủng hoảng opioid khiến nhiều người tử vong.
Năm 2019, Purdue Pharma tuyên bố phá sản như một phần của thỏa thuận dàn xếp trị giá hàng tỷ USD nhằm giải quyết các vụ kiện. Tuy nhiên, gia tộc Sackler vẫn bảo toàn được phần lớn tài sản của mình. Họ đồng ý đền bù 6 tỷ USD để giải quyết các vụ kiện, nhưng đổi lại, họ được miễn trừ trách nhiệm pháp lý cá nhân.
Năm 2020, Bộ Tư pháp Mỹ thông báo tập đoàn dược phẩm Purdue Pharma đã thừa nhận 3 tội danh liên quan đến bán sản phẩm thuốc giảm đau kê đơn OxyContin bị cho là gây ra phần lớn nạn nghiện thuốc giảm đau tại Mỹ.
VietBF@ Sưu tập
