Giám Sát Viên Janet Nguyễn của Orange County tổ chức cuộc họp báo vào sáng Thứ Hai, 10 Tháng Mười Một, nhằm nói về số phận của Tượng Đài Chiến Tranh Việt Nam trong công viên Mile Square Regional Park, thành phố Fountain Valley, do ông Andrew Đỗ, cựu giám sát viên Orange County hiện đang ngồi tù, thực hiện.
Cuộc họp báo được tổ chức ngay tại công trình tượng đài, có chi phí lên đến $1 triệu, đang xây dở dang, và nằm sâu bên trong công viên Mile Square Regional Park.
Hồi năm 2024, ông Andrew Đỗ nhận tội hối lộ và từ chức, qua các hành động của ông từ năm 2020, trong đó, ông nhận hơn $550,000 qua việc sử dụng vai trò rất quyền lực của mình trong Hội Đồng Giám Sát (HĐGS) Orange County để “rót” hơn $10 triệu vào tổ chức bất vụ lợi Hội Việt Mỹ (Viet America Society-VAS), mà trong đó, con gái ông, cô Rhiannon Đỗ, làm lãnh đạo.
Con gái ông và một số người khác bị tố cáo chỉ chi dùng 15% số tiền này cho cư dân, còn lại, họ sử dụng để mua bất động sản.
Công trình này là “nỗi ô nhục”
Đài tưởng niệm có mục đích vinh danh những binh sĩ người Mỹ và binh sĩ VNCH tử trận trong chiến tranh Việt Nam. Tượng đài do tổ chức Hội Việt Mỹ (Viet America Society – VAS) phụ trách xây dựng và có liên quan đến vụ tham nhũng của ông Andrew Đỗ.
Hiện nay Tượng Đài Chiến Tranh Việt Nam chỉ có hai bức tường đá đen đã mai một phần nào và được đặt trong khu đất trống sỏi đá gồ ghề ở công viên.
Giám Sát Viên Janet Nguyễn, đại diện Địa Hạt 1, cho biết bà thất vọng khi chứng kiến cảnh tượng này.
“Bức tường sau lưng tôi – nơi từng được cho là ‘tưởng niệm’ – lại trở thành nỗi ô nhục. Họ nói dùng số tiền lớn để xây dựng công trình này, nhưng sự thật không phải vậy. Thật đau lòng khi chứng kiến cách mà người ta ‘vinh danh’ các cựu chiến binh của chúng ta như thế này,” bà Janet phát biểu.
Nữ giám sát viên cho hay: “Ông Andrew Đỗ không chỉ lấy một triệu đô la, mà bản chất công trình này không đáng giá đến mức đó. Thứ duy nhất được làm đúng ở đây là khắc tên ông ta và đồng phạm, những người bị truy tố.”
“Chúng ta sẽ tôn vinh các cựu chiến binh Việt Nam đúng nghĩa. Gia đình tôi trốn thoát khỏi Việt Nam. Cha tôi từng phục vụ trong quân đội miền Nam, còn chú tôi là sĩ quan, bị hành quyết vài ngày trước khi Sài Gòn thất thủ. Chúng ta nợ 58,000 người lính Mỹ đã hy sinh trong cuộc chiến đó,” bà nói.
Bà nhấn mạnh: “Chúng ta không thể để công trình này tồn tại như hiện nay. Chúng ta phải xây một đài tưởng niệm Việt Nam xứng đáng với sự tôn trọng thật sự dành cho những người đã hy sinh.”
Tượng đài “dỏm”
Giám Sát Viên Janet nói: “Bức tường tưởng niệm chỉ cách bờ biển vài dặm và ai sống ở đây cũng biết phải dùng loại vật liệu chịu được khí hậu ẩm, muối và gió biển. Nhưng những gì được dùng ở đây thì không hề đạt tiêu chuẩn đó. Đây là việc làm cho có rồi biển thủ phần còn lại.”
Bà cho biết ngay tại khu đất này, không hề có kế hoạch nào về lối đi cho người khuyết tật (ADA), không có đường dẫn tiếp cận, chỉ có đặt vài viên gạch và hai bức tường với vật liệu rẻ tiền.
Theo hồ sơ và các giới chức công chánh của quận hạt, VAS chỉ xin một giấy phép để xây hai bức tường và cột ở giữa, trị giá khoảng $17,000, chưa tới 2% của số tiền $1 triệu như trong hợp đồng.
Orange County không có kế hoạch và không có giấy phép nào khác cho dự án này trong hồ sơ như cắt cỏ, làm hệ thống đèn hay đào đất. Một luật sư của VAS cho biết tổ chức này muốn làm vài cột cờ cao 23 foot tại tượng đài, bằng chính tiền của họ.
Một phát ngôn viên công chánh của Orange County cho biết đặt cột cờ cần giấy phép, nhưng trong hồ sơ không có giấy phép nào.
Một kiến trúc sự địa phương, đến tượng đài cùng ký giả của báo mạng LAist và tham khảo các bản thảo xây dựng với giấy phép, ước tính chi phí tượng đài không hơn $185,000.
Vào năm 2023, cựu Giám Sát Viên Andrew Đỗ đưa $1 triệu lấy từ tiền thuế của cư dân cho VAS để thiết kế, xây dựng và bảo trì tượng đài, nhưng không công khai chuyện con gái ông, cô Rhiannon Đỗ, là một người điều hành của tổ chức này.
Ông Peter Phạm, sáng lập viên của VAS, là người ký hợp đồng để xây dựng tượng đài. Ông có nhiều quan hệ với những người thực hiện dự án này.
Vào đầu Tháng Tám, 2024, các giới chức Orange County đề nghị VAS trả lại tiền không sử dụng cho những việc có trong hợp đồng, sau đó khởi kiện tổ chức này vào ngày 15 Tháng Tám.
Ông Mark Rosen, luật sư của VAS cho biết tượng đài có chi phí $850,000 và VAS đã ký chi phiếu $150,000 trả lại cho Orange County, và đó là số tiền chưa sử dụng.
Các giới chức quận hạt cho biết họ nhận được chi phiếu này ngày 21 Tháng Tám năm ngoái.
Ông Peter Phạm bị Bộ Tư Pháp truy tố hôm Thứ Sáu, 6 Tháng Sáu vừa qua với 15 tội, bao gồm một tội rửa tiền, một tội âm mưu rửa tiền, sáu tội rửa tiền bất hợp pháp, sáu tội giấu tiền để rửa tiền, và một tội hối lộ.
Các công tố viên mô tả ông Peter Phạm là “bạn và cộng sự” của ông Andrew Đỗ.
Ông Peter Phạm hiện bị Bộ Tư Pháp coi là người đào tẩu.
Hôm 4 Tháng Chín vừa qua, ông Peter Phạm, người bị cáo buộc đưa hối lộ cho ông Andrew Đỗ, nộp đơn kiện cựu Giám Sát Viên Orange County, người đang ngồi trong nhà tù liên bang ở Tucson, Arizona, và đòi bồi thường $50 triệu.
Số phận tượng đài
Bà Janet Nguyễn cho hay, có ba phương cách giải quyết công trình đài tưởng niệm bị xuống cấp nghiêm trọng này.
Thứ nhất là sửa chữa hoặc tân trang, bao gồm việc ốp lại toàn bộ mặt đá “granite,” khắc tên, và chỉnh sửa kết cấu để bảo đảm an toàn. Chi phí ước tính cho phần đá “granite” dao động từ $168,000 đến $420,000, trong khi chi phí khắc tên khoảng $30,000 đến $40,000. Ngoài ra, việc nâng cấp hạ tầng để đáp ứng tiêu chuẩn ADA và cải thiện khu vực xung quanh có thể tiêu tốn thêm hơn $1 triệu, chưa kể các chi phí phụ cho nhà vệ sinh hoặc tiện ích cộng đồng.
Phương án thứ hai là di dời hoặc thay thế công trình hiện tại. Tuy nhiên, theo đánh giá của kỹ sư quận hạt, việc di chuyển các tấm đá “granite” lớn sẽ đòi hỏi gia cố kết cấu phức tạp, chi phí rất cao, và có nguy cơ làm hư hại toàn bộ công trình. Đồng thời, việc bảo đảm tiêu chuẩn ADA và xây dựng hạ tầng mới cũng khiến tổng chi phí không khác biệt nhiều so với việc xây mới hoàn toàn.
Phương án cuối cùng và cũng được cho là khả thi nhất, là tháo dỡ toàn bộ bức tường tưởng niệm. Chi phí ước tính chỉ khoảng $25,000 đến $30,000, chủ yếu bao gồm chi phí nhân công và thời gian làm thủ tục hành chính.
Giám Sát Viên Janet Nguyễn nói rằng, bà sẽ trưng cầu dân ý để xem cộng đồng muốn thực hiện công trình vinh danh cựu quân nhân như thế nào?
