Các động thái ngoại giao và những phát ngôn tích cực từ các nhà lănh đạo dường như cho thấy lộ tŕnh giải quyết xung đột Nga - Ukraine đă bắt đầu.
Tổng thống Mỹ Donald Trump và Tổng thống Nga Vladimir Putin trong cuộc gặp năm 2018 (Ảnh: Getty).
Tổng thống Mỹ Donald Trump đă có các cuộc điện đàm liên tiếp với Tổng thống Nga Vladimir Putin và Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky hôm 12/2, khi chính quyền của ông tập trung vào lộ tŕnh chấm dứt cuộc chiến ở Ukraine.
Tổng thống Mỹ tuyên bố các cuộc đàm phán để chấm dứt xung đột - một trong những cam kết quan trọng trong chiến dịch tranh cử của ông Trump - sẽ bắt đầu "ngay lập tức".
Trong khi đó, Bộ trưởng Quốc pḥng Mỹ Pete Hegseth đă đưa ra bản phác thảo chi tiết nhất cho đến nay về lập trường của chính quyền Trump đối với các vấn đề chính trong cuộc xung đột Ukraine, từ nguyện vọng gia nhập NATO của Ukraine cho đến các mục tiêu lănh thổ của Kiev.
Mariia Zolkina, người đứng đầu bộ phận nghiên cứu an ninh khu vực và xung đột tại Quỹ Sáng kiến Dân chủ, nhận định hàng loạt hành động ngoại giao - và các tuyên bố từ các nhà lănh đạo Mỹ, Nga và Ukraine - dường như cho thấy "một quá tŕnh t́m kiếm giải pháp cho lệnh ngừng bắn tạm thời hoặc tạm dừng xung đột" ở Ukraine đang diễn ra.
Đây được xem là những bước đi đầu tiên trên con đường t́m giải pháp cho cuộc xung đột kéo dài 3 năm qua ở Ukraine.
Cuộc điện đàm Trump - Putin
Tổng thống Trump cho biết cuộc điện đàm kéo dài 1,5 giờ "rất hiệu quả" và Tổng thống Putin cũng chia sẻ với nhà lănh đạo Mỹ mục tiêu chấm dứt chiến tranh.
"Như cả hai chúng tôi đă nhất trí, chúng tôi muốn ngăn hàng triệu trường hợp thiệt mạng trong cuộc xung đột Nga - Ukraine", ông Trump cho biết.
Tổng thống Trump sau đó cho biết ông và Tổng thống Putin có kế hoạch gặp mặt trực tiếp "trong tương lai không xa".
"Ngày mai, sẽ có một cuộc họp tại Munich, và tuần tới sẽ có một cuộc họp tại Ả Rập Xê Út, không phải với tôi hay Tổng thống Putin, mà với các quan chức cấp cao. Và Ukraine cũng sẽ tham gia", ông Trump cho biết hôm 13/2.
Phóng viên Yulia Shapovalova của hăng tin Al Jazeera, đưa tin từ Moscow, cho biết cuộc điện đàm Trump - Putin đă thắp lên hy vọng cho nhiều người Nga.
"Họ thấy rằng ông Trump đang cố gắng giữ lời hứa chấm dứt chiến tranh ở Ukraine. Nhưng vẫn c̣n một chặng đường dài trước khi có bất kỳ bước ngoặt nào trong quan hệ giữa hai nước", Shapovalova cho biết.
Cuộc điện đàm Trump - Zelensky
Cuộc điện đàm giữa hai nhà lănh đạo Mỹ - Ukraine cũng diễn ra "rất tốt", theo lời Tổng thống Trump. Ông Trump cho biết Tổng thống Zelensky muốn "kiến tạo ḥa b́nh".
Tổng thống Zelensky nói rằng ông và Tổng thống Trump đă có một cuộc thảo luận "rất có ư nghĩa" về các vấn đề kinh tế và quân sự, bao gồm việc Ukraine sử dụng thiết bị không người lái. Ông Zelensky cũng cho biết Tổng thống Trump đă cập nhật cho ông về cuộc điện đàm trước đó với Tổng thống Putin.
"Chúng tôi đang xác định các bước chung với Mỹ để ngăn chặn hành động quân sự của Nga và đảm bảo một nền ḥa b́nh đáng tin cậy và lâu dài", ông Zelensky nói.
Tuy nhiên, sau đó, ông Trump đă phủ nhận một số mục tiêu chính của Tổng thống Zelensky trong cuộc đối đầu với Nga. Ông chủ Nhà Trắng nói rằng Ukraine khó có thể giành lại các vùng lănh thổ mà Nga đang kiểm soát hoặc gia nhập Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO).
Tầm nh́n của ông Trump nhằm chấm dứt chiến tranh thế nào?
Bộ trưởng Quốc pḥng Mỹ Pete Hegseth đă đưa ra góc nh́n tổng quan hơn về cách giải quyết xung đột khi gặp gỡ các đồng minh quân sự của Ukraine tại Brussels. Ông đă đề cập đến quan điểm của chính quyền Trump về biên giới tương lai của Ukraine và các đảm bảo quốc pḥng cho Kiev.
Ông Hegseth lập luận rằng lập trường của Tổng thống Trump dựa trên tầm nh́n về t́nh h́nh thực địa, nơi Nga phần lớn đang giành ưu thế. Ông nói rơ rằng Mỹ đang chuyển trọng tâm về trong nước và khu vực châu Á - Thái B́nh Dương, điều này có nghĩa là thu hẹp quy mô ở châu Âu.
"Chúng ta sẽ chỉ chấm dứt cuộc chiến tàn khốc này - và thiết lập một nền ḥa b́nh lâu dài - bằng cách kết hợp sức mạnh của đồng minh với đánh giá thực tế trên chiến trường", ông Hegseth nói với các thành viên khác của Nhóm liên lạc quốc pḥng Ukraine, một liên minh gồm 57 quốc gia ủng hộ quân sự cho Ukraine, hôm 12/2.
Cơ hội Ukraine gia nhập NATO
Theo tuyên bố của các quan chức Mỹ, Ukraine không thể gia nhập NATO. Bộ trưởng Hegseth tuyên bố thẳng thừng rằng Mỹ "không tin rằng tư cách thành viên NATO của Ukraine là kết quả thực tế của một giải pháp đàm phán".
Ngay cả Tổng thống Zelensky dường như cũng thừa nhận việc gia nhập NATO có thể không được đưa ra thảo luận, khi đề xuất một "Kế hoạch B" cho quốc pḥng của Ukraine trong một cuộc phỏng vấn với tạp chí Economist. Ông Zelensky nói rằng nếu Ukraine không trở thành thành viên NATO, nước này phải tập hợp một đội quân có quy mô tương đương với Nga.
"Để làm được điều này, chúng tôi cần vũ khí và tài chính. Và chúng tôi sẽ yêu cầu Mỹ cung cấp", ông Zelensky nói.
Tuy nhiên, Bộ trưởng Quốc pḥng Thụy Điển Pal Jonson hôm 13/2 tuyên bố NATO vẫn nên mở cửa cho Ukraine trong tương lai nếu nước này đáp ứng các điều kiện.
Khả năng Ukraine giành lại lănh thổ
Theo ông Trump, mặc dù Ukraine có thể khôi phục một số vùng lănh thổ của ḿnh thông qua đàm phán, nhưng họ không nên kỳ vọng vào việc quay trở lại biên giới trước năm 2014, khi Nga sáp nhập bán đảo Crimea ở phía đông.
Bộ trưởng Hegseth cũng tuyên bố, việc theo đuổi "mục tiêu viển vông" là giành lại biên giới Ukraine trước năm 2014 "sẽ chỉ kéo dài xung đột và gây ra nhiều đau khổ hơn".
Điều này đánh dấu sự tương phản rơ rệt với chính quyền Mỹ trước đây dưới thời Tổng thống Joe Biden. Chính quyền Biden đă cung cấp hàng chục tỷ USD viện trợ quân sự cho Ukraine và cam kết hỗ trợ nước này lâu nhất có thể để chống lại Nga.
Tổng thống Zelensky dường như đă âm thầm thích nghi với lập trường thay đổi của Mỹ, dù trước đó từng kiên quyết loại trừ khả năng nhượng bất kỳ vùng lănh thổ nào cho Nga.
Vào tháng 11 năm ngoái, ông Zelensky cho biết Ukraine đă chuẩn bị "đưa Crimea trở lại bằng con đường ngoại giao", dường như ám chỉ đến việc chấp nhận quyền kiểm soát trên thực tế của Nga đối với vùng lănh thổ này, mặc dù không chính thức. Ông Zelensky gần đây cũng đề xuất "trao đổi lănh thổ" với Nga, trong bối cảnh lực lượng Ukraine đang chiếm giữ một số khu vực ở tỉnh Kursk phía tây Nga.
Tuy nhiên, Điện Kremlin đă bác bỏ một cuộc trao đổi như vậy.
Đảm bảo an ninh cho Ukraine
Bộ trưởng Hegseth cho biết, bất kể đảm bảo an ninh cho Ukraine là ǵ, chúng sẽ không bao gồm việc triển khai quân đội Mỹ tại Ukraine. Thay vào đó, ông tuyên bố, an ninh của Ukraine nên được bảo vệ bởi "quân đội châu Âu và đối tác ngoài châu Âu có năng lực".
Lănh đạo Lầu Năm Góc nói thêm rằng, nếu những đội quân này được triển khai với tư cách là lực lượng ǵn giữ ḥa b́nh, họ không nên liên kết với NATO.
Keir Giles, một cố vấn cấp cao tại tổ chức tư vấn Chatham House có trụ sở tại London, nhận định điều này "thực sự loại trừ các đảm bảo an ninh đáng tin cậy" từ Mỹ hoặc NATO.
Bộ trưởng Hegseth cũng kêu gọi các đồng minh NATO chi nhiều hơn cho ngân sách quốc pḥng, bao gồm cả việc tăng chi tiêu quốc pḥng từ 2% lên 5% GDP.
"Châu Âu phải cung cấp phần lớn viện trợ vũ khí sát thương và không sát thương trong tương lai cho Ukraine", ông Hegseth nhấn mạnh.
VietBF@sưu tập
