Lịch sử tình báo thế giới từng ghi lại những cái tên điệp viên nổi tiếng vốn "không phải là con người". Đó có thể là mèo, cá voi, bồ câu; hoặc thậm chí là robot.
Điệp viên động vật
Cái chết của một điệp viên hiếm khi được lan truyền rộng rãi vì tính bảo mật liên quan đến vấn đề này. Nhưng khi một con cá voi trắng Beluga có tên Hvaldimir bị nghi ngờ làm gián điệp cho Nga, được tìm thấy đã qua đời ở vùng biển Na Uy vào tháng 9/2024, tin tức này đã lập tức xuất hiện trên mặt báo. Thi thể của Hvaldimir (một cách chơi chữ từ "hval" trong tiếng Na Uy là cá voi và tên của Tổng thống Nga Vladimir Putin) sau đó đã được Cục Ngư nghiệp Na Uy khám nghiệm để tìm hiểu những bí mật xung quanh cái chết của nó.
Cá voi Hvaldimir. Ảnh: Getty
Con cá voi này là một trong số nhiều loài động vật được các cơ quan tình báo đưa vào chương trình huấn luyện đặc biệt. Trước đó, một chương trình huấn luyện động vật biển làm gián điệp và sát thủ của Liên Xô được cho là đã bị hủy bỏ vào năm 1991. Ở Mỹ, những chương trình huấn luyện tương tự đã bắt đầu tiến hành vào những năm 60 của thế kỷ trước. CIA khởi động Chiến dịch Acoustic Kitty (tạm dịch là "Mèo nghe trộm") nhằm biến những chú mèo thành công cụ nghe lén di động thông qua hệ thống micro và ăng-ten siêu nhỏ được cấy dưới da chúng. Hai ứng viên đầu tiên của dự án này được gọi là Kitty 1 và Kitty 2.
Nhưng có một vấn đề xảy ra. Mặc dù được CIA đào tạo nhưng hai điệp viên mèo này vẫn có suy nghĩ riêng và không thích ở gần mục tiêu theo điều khiển. Trong nhiệm vụ đầu tiên của Acoustic Kitty, cuộc thử nghiệm thực địa trong công viên, Kitty 2 đi lang thang trên đường và bị một chiếc taxi cán qua. Kitty 1 tuy đã thâm nhập vào Đại sứ quán Liên Xô nhưng lại không gửi bất cứ thông tin gì về trung tâm chỉ huy bất chấp mọi nỗ lực khởi động các thiết bị lắp đặt trong cơ thể nó từ xa. Sự cố này dẫn đến việc CIA phải hủy bỏ chương trình này vào năm 1967.
Ngoài mèo và cá voi, bồ câu cũng từng được đưa vào các chương trình huấn luyện điệp viên. Chim bồ câu được gắm một máy ảnh siêu nhỏ có thể dễ dàng tiếp cận các khu vực bị hạn chế và chụp ảnh lại mà không gây nghi ngờ trước khi trở về căn cứ an toàn bằng khả năng định hướng phi thường của chúng.
Ngoài cá voi và mèo, bồ câu cũng được huấn luyện làm điệp viên. Ảnh: The Australian
Ông Gordon Corera, một nhà báo người Anh, tác giả cuốn sách Operation Columba: The Secret Pigeon Service (Chiến dịch Columba: dịch vụ bồ câu bí mật), cho biết: "Trên các chuyến bay bí mật qua vùng châu Âu bị chiếm đóng, quân lính thả những hộp chim bồ câu có gắn dù xuống và xem liệu chúng có lấy lại được thông tin gì không”.
Chiến dịch Columba đã thành công rực rỡ. Những chú chim bồ câu do thám đã mang khoảng 1.000 tin nhắn về London, có nội dung liên quan đến việc lắp đặt radar, hoạt động di chuyển của quân đội Đức Quốc xã và các địa điểm tên lửa V1. Những chú chim bồ câu đã giành được huy chương vì sự dũng cảm của chúng.
Điệp viên robot
Theo thời gian, những tiến bộ công nghệ đã dần thay thế các điệp viên "sống". Quay trở lại những năm 1990, chú cá trê robot Charlie của CIA nổi lên như một trong số nhiều "máy bay không người lái" hoạt động dưới nước được vận hành thành công, mang lại hiệu quả hơn và ít bị thương tổn hơn so với động vật sống.
Dựa trên nền tảng nhiệm vụ là thu thập thông tin tình báo nên các robot sẽ cần có vỏ bọc. Vì vậy, CIA quyết định bắt chước một con cá trê, và nhờ thế “Charlie” đã ra đời. Charlie có một phần thân như tàu áp suất và hệ thống dằn, để duy trì khả năng kiểm soát độ sâu. Với ngoại hình giống hệt một sinh vật sống, nhiệm vụ của Charlie là nghe lén thông tin dưới nước mà không để bị phát hiện.
Một dự án khác có tên gọi Aquiline đã được thực hiện nhằm tạo ra một máy bay không người lái (UAV) giống chim được trang bị đầy đủ các chức năng của một máy bay do thám truyền thống, nhưng nhỏ hơn và linh hoạt hơn để có thể đến gần mục tiêu một cách dễ dàng hơn.
Trong những năm 1970, CIA thậm chí đã tạo ra một một phiên bản UAV có kích thước nhỏ hơn nhiều lần các phiên bản trước đó. Dù còn tồn tại nhiều thiếu sót nhưng phiên bản UAV này và phiên bản UAV được phát triển trong Dự án Aquiline trước đó được công nhận là tiền thân của máy bay không người lái ngày nay.
Sử dụng đá cho hoạt động gián điệp
Việc sử dụng động vật sống và các loại vũ khí công nghệ đôi khi cũng đem lại những rắc rối không nhỏ, các cơ quan tình báo đã tìm đến các vật thể tĩnh để thực hiện các hoạt động gián điệp. Cụ thể, Cơ quan tình báo Anh (MI6) đã cố gắng cải tiến kỹ thuật "thả thư chết" để lấy thông tin bí mật từ các điệp viên ở Nga.
Thay vì mạo hiểm để lại thông tin bí mật ở một địa điểm đã sắp xếp trước, những sĩ quan MI6 đã nảy ra ý tưởng truyền thông tin đến một máy thu được giấu trong một tảng đá giả đặt gần nguồn tin. Sau đó, họ sẽ sắp xếp người đi qua khu vực này để lấy tin nhằm tránh gây nghi ngờ. Tuy nhiên, kế hoạch này sau đó đã bị phát hiện ra vào năm 2006.
Tuy nhiên, suy cho cùng, mọi công cụ cũng như động vật sống được sử dụng cho các hoạt động gián điệp đều không thể thay thế con người. Nhiều cái tên xuất chúng từng ghi tên mình vào lịch sử tình báo thế giới, tiêu biểu như Sidney Reilly - một điệp viên người Anh được cho là nguyên mẫu của nhân vật điện ảnh nổi tiếng: Điệp viên 007.
VietBF@ sưu tập
