Cà phê ở Việt Nam và những nỗi lo mang tên EB3
Đợt về Việt Nam vừa rồi, ḿnh tranh thủ hẹn cà phê với khá nhiều anh em đă và đang làm hồ sơ EB3 – cả khách của ḿnh lẫn người ngoài – để chia sẻ thêm thông tin di trú mới và cũng để động viên nhau. Ngồi với nhau ở Sài G̣n, Hà Nội, Đà Nẵng…, câu chuyện rồi cũng xoay về một nỗi ám ảnh chung: “Visa Bulletin tháng này nhảy được bao nhiêu?”, “Có luật mới nào giúp đi nhanh hơn không anh?”.
Trong số hàng loạt câu hỏi, ḿnh được hỏi đi hỏi lại nhiều nhất về dự luật Dignity Act đang tŕnh Quốc hội Mỹ. Tiktok, Facebook, YouTube… đang tung đủ thứ clip “phân tích chuyên sâu”, nghe qua th́ “hy vọng dâng trào” nhưng nếu không hiểu bản chất, rất dễ bị dẫn dắt và đặt cược cả gia đ́nh vào những kỳ vọng không có thật.
Country cap 7% là ǵ – và v́ sao nhiều người đang hiểu sai?
Câu hỏi ḿnh nghe nhiều nhất là: “Anh Quốc ơi, nếu Dignity Act thông qua, nâng country cap từ 7% lên 15% th́ người Việt ḿnh được đi nhanh hơn phải không? Em thấy Tiktok nói vậy.” Nghe qua tưởng hợp lư, nhưng thực ra… ngược lại.
Trước hết, phải hiểu country cap (hạn mức quốc gia – HMQG) là ǵ. Trong Luật Di trú Mỹ INA, điều 202 quy định rơ: tổng số visa định cư cấp hàng năm cho mỗi quốc gia có chủ quyền, cộng cả hai diện bảo lănh gia đ́nh và lao động, không được vượt quá 7% tổng hạn ngạch của hai diện này. Nhiều bạn đang hiểu nhầm rằng 7% là trần cho từng diện nhỏ, ví dụ 7% của diện EW (lao động phổ thông) nên mỗi năm Việt Nam chỉ được tối đa 700 visa EW. Điều này hoàn toàn sai. Thực tế, riêng diện EW của Việt Nam năm 2023–2024 đă vượt xa con số đó, dao động quanh 2.000 visa/năm.
Hiện nay, hạn ngạch diện gia đ́nh khoảng 226.000 visa/năm, diện lao động khoảng 140.000 visa/năm. Tổng hai diện là 366.000 visa. Mỗi nước không được cấp quá 7% của 366.000, tức khoảng 25.620 visa/năm, bất kể phân bổ thế nào giữa gia đ́nh và lao động. Một nước có thể vượt 7% ở một diện nhỏ nào đó, miễn tổng 2 diện cộng lại không vượt 25.620 visa. Country cap được đặt ra để một, hai quốc gia không “ôm trọn miếng bánh”, đảm bảo công bằng, nhân đạo và cả yếu tố an ninh.
Bốn nước “tắc nghẽn” muốn nâng trần lên 15% – ai sẽ được lợi?
Khi nh́n vào Visa Bulletin, bạn sẽ thấy có 4 nước luôn được tách ra thành cột riêng: Trung Quốc sinh tại Hoa lục, Ấn Độ, Mexico, Philippines. Đây là những nước có lượng hồ sơ tồn đọng khổng lồ nên ngày ưu tiên (priority date) thường bị lùi xa, lâu lâu mới nhích một chút. Họ chờ lâu không phải v́ Mỹ ghét họ, mà v́ country cap chỉ cho phép tối đa 7% mỗi năm. Dù lư thuyết là “current” nhưng đến lượt cấp visa th́ vẫn phải xếp hàng tiếp cho đủ lớn.
Chính v́ vậy, cộng đồng và giới vận động chính trị từ 4 nước này – vốn có rất nhiều người đang giữ vị trí cao trong chính quyền, tập đoàn, trường đại học Mỹ – đă thúc đẩy các dự luật như Dignity Act nhằm tăng country cap từ 7% lên 15%. Nghe th́ có vẻ “thêm cơ hội cho tất cả”, nhưng hăy nh́n lại bài toán chia bánh: tổng hạn ngạch 366.000 visa/năm vẫn giữ nguyên, không tăng.
Hiện giờ: 4 nước kia chiếm tối đa 7% x 4 = 28% “miếng bánh”, phần c̣n lại của thế giới (trong đó có Việt Nam) hưởng 72%. Nếu nâng lên 15%, 4 nước ấy có thể chiếm tới 60% hạn ngạch, các nước c̣n lại chỉ c̣n 40%. Nghĩa là thời gian chờ của 4 nước backlog có thể giảm một nửa, nhưng phần c̣n lại – trong đó có Việt Nam – có nguy cơ tăng gấp đôi thời gian chờ. Thực tế, Việt Nam hiện thuộc nhóm “All Chargeability Areas Except Those Listed”, không nằm trong 4 nước bị tách riêng kia. Nên nếu luật này thông qua, người Việt rất khó mà “đi nhanh hơn” như lời đồn.
Dignity, RAISE và xu hướng siết di trú của phe bảo thủ
Dignity Act không phải dự luật duy nhất. Đằng sau nó là cả tinh thần của những dự luật trước đó như RAISE Act – mô h́nh di trú mà giới bảo thủ Mỹ thèm muốn: giảm bớt di dân diện gia đ́nh, siết chặt lao động tay nghề thấp, ưu tiên người có bằng cấp, tiếng Anh, tài chính mạnh. Dù các dự luật này chưa thông qua, “linh hồn” của chúng vẫn dần được biến thành chính sách thật qua những thay đổi rải rác trong luật, quy định, hướng dẫn mới.
Trong bối cảnh đó, Visa Bulletin khó có chuyện “nhảy điên cuồng” như vài năm trước. Ngay cả khi bạn thấy bảng lịch có nhích lên nửa tháng hay hai tuần, th́ cũng chỉ là bước đi thận trọng. Như tháng này, EB3 Việt Nam tăng được hai tuần cũng đă là “tin vui nhỏ nhỏ” rồi. Và tấm h́nh Visa Bulletin ḿnh đăng kèm thật sự nói lên tất cả: con đường đi Mỹ bằng EB3 đang dần chậm lại, chứ không c̣n thời “vàng” như giai đoạn trước.
Kịch bản đẹp nhất: giữ nguyên 7%, bỏ tính người phụ thuộc
Nếu phải mơ một kịch bản “đẹp” cho cộng đồng Việt Nam, ḿnh chọn: giữ nguyên trần country cap 7%, nhưng không tính vợ/chồng, con cái đi kèm vào hạn ngạch. Lúc đó, với cùng một “miếng bánh” 25.620 suất/năm cho mỗi nước, số lượng hồ sơ chính (principal applicant) được duyệt sẽ tăng lên rất nhiều, v́ không phải “cộng thêm” người đi theo.
Trong khi đó, nếu nâng trần lên 15% mà vẫn tính người phụ thuộc như hiện nay, 4 nước backlog sẽ được hưởng lợi, c̣n các nước ít backlog – như Việt Nam – sẽ bị “chen hàng”. Mọi thứ đều có cái giá của nó: khi một bên đi nhanh hơn th́ sẽ có bên phải chậm lại. V́ vậy, trước câu hỏi “ḿnh có ủng hộ Dignity Act không?”, mỗi người nên hiểu rơ ḿnh đang đánh đổi điều ǵ.
Lời nhắn cho anh em EB3: đừng để TikTok dắt mũi
Ḿnh hiểu cảm giác của những gia đ́nh đă mở hồ sơ EB3: mong ngóng từng bản tin, từng lịch phỏng vấn, chỉ mong “đi được càng sớm càng tốt”. Nhưng chính v́ thế càng dễ bị “content di trú” trên mạng xă hội dụ dỗ bằng những lời hứa hẹn: “Luật mới giúp rút ngắn một nửa thời gian”, “Tăng trần country cap là ḿnh đi nhanh hơn”… Trong khi bản chất là ngược lại.
Thay v́ ngồi đếm ngày Visa Bulletin, tốt hơn hết là quay lại chăm lo những thứ ḿnh thực sự kiểm soát được: làm việc nghiêm túc để tích lũy tài chính, học tiếng Anh cho cả nhà, chuẩn bị tâm lư hội nhập, sống tử tế ở hiện tại. Visa có thể đến trễ hoặc sớm, nhưng nếu đến lúc ấy bạn đă vững vàng về tiền bạc, ngôn ngữ, tinh thần th́ cơ hội bắt đầu cuộc sống mới sẽ lớn hơn nhiều.
Cuối cùng, di trú là câu chuyện dài hơi. Luật có thể thay đổi, lịch có thể giật lùi, nhưng sự chuẩn bị của mỗi người th́ không bao giờ là lăng phí. Hăy đọc kỹ, hỏi kỹ, phân tích kỹ trước khi đặt niềm tin vào bất kỳ “tin vui di trú” nào. Đừng để một clip Tiktok 30 giây quyết định tương lai cả gia đ́nh – đó mới là điều đáng sợ hơn bất kỳ bảng Visa Bulletin nào.
Nguon QUOC VO
