Mất việc không phải là hết đường
Gần 30 mùa lá đổ ở Silicon Valley, tác giả của câu chuyện này đã bốn lần mất việc vì công ty bị mua lại, tái cấu trúc hoặc… hết việc. Nhưng điều thú vị là mỗi lần như vậy, anh chỉ mất từ hai đến sáu tháng để tìm được job mới, và lần nào lương cũng cao hơn lần trước. Với anh, mất việc không phải là dấu chấm hết, mà là cơ hội buộc mình bước ra vùng an toàn, nhìn lại bản thân và nâng cấp chính mình. Điều quan trọng nhất: đừng hoảng loạn, đừng tự xem mình là nạn nhân. Hãy xem đó như một thương vụ mới mà mình phải đi bán lại giá trị của chính mình.
Xin việc cũng là một cuộc bán hàng
Anh nói rất giản dị: xin việc giống y như đi bán hàng. Món hàng duy nhất mình có là kiến thức, kỹ năng và kinh nghiệm. Resume chính là tờ quảng cáo một trang: phải ngắn gọn, rõ ràng, nhưng đủ cụ thể để người ta nhìn vào là biết ngay bạn làm được gì. Mới ra trường thì viết những gì đã học, project đã làm, công việc thiện nguyện, internship… Người có kinh nghiệm thì tập trung vào kết quả: bạn đã giải quyết vấn đề gì, cải thiện con số nào, chịu trách nhiệm cho hệ thống hay sản phẩm ra sao. Khi resume đủ “sạch sẽ” và thuyết phục, bạn vượt qua được cánh cửa đầu tiên: họ gọi bạn để phỏng vấn – thường là một cuộc gọi phone đơn giản, gọi là screening interview, nhằm kiểm tra khả năng giao tiếp và xem những gì trên resume có đúng sự thật không.
Từ phone interview đến gặp mặt: giành lại thế chủ động
Bước ngoặt quan trọng trong đời đi xin việc của anh lại nằm ở chính cuộc hẹn “phỏng vấn qua phone” này. Là người không sinh ra và lớn lên ở Mỹ, tiếng Anh không phải tiếng mẹ đẻ, nói chuyện qua điện thoại là một bất lợi rất lớn: không eye contact, không body language để đoán phản ứng người đối diện, không có không khí thật để kết nối. Thế là anh đánh liều đề nghị: thay vì 60 phút nói chuyện qua phone, anh xin được đến tận nơi gặp trực tiếp hiring manager. “Nếu chúng ta không hợp nhau thì coi như không mất thêm thời giờ của nhau nữa. Tôi chấp nhận rủi ro đi tới rồi ra về tay trắng” – anh nói thẳng như vậy. Họ đồng ý.
Và đó chính là lúc anh lật ngược thế cờ. Anh mang theo những gì mình đã làm, những slide chuẩn bị kỹ, những ví dụ thật cụ thể. Anh chủ động trình bày trước khi người ta kịp hỏi nhiều, dẫn dắt câu chuyện về những thứ anh nắm rất vững. Kết quả: sau buổi gặp, hiring manager nói thẳng là rất thích phong cách và những gì anh thể hiện, rồi cho người sắp xếp một vòng interview chính thức. Cánh cửa thứ hai mở ra, lần này với sự tự tin hoàn toàn khác.
Một bài thuyết trình để lấy cái gật đầu
Đến vòng interview cuối, anh phải chuẩn bị một bài thuyết trình PowerPoint trước khoảng mười người: engineers, HR, program managers. Anh kể lại những project đã làm, cách anh giải quyết vấn đề, có cả chút toán và vật lý trong đó. Một lần nữa, anh chọn ngồi ghế “tài xế”: dùng bài thuyết trình để định hướng họ hỏi những gì anh biết rất sâu, thay vì bị dồn vào góc với những câu hỏi lan man. Sau phần trình bày là những cuộc phỏng vấn riêng, mỗi lần hai người, tổng cộng kéo dài năm tiếng. Khi bước ra khỏi tòa nhà, anh gần như kiệt sức, nhưng trong lòng lại rất vui, vì cảm nhận rõ ràng rằng mình đã chạm đúng “tần số” của họ. Vài ngày sau, email offer tới. Một vòng đời mới bắt đầu – cũng từ một lần… mất việc tưởng là xui rủi.
Nhiều con đường, nhiều kiểu cơ hội
Không phải ai cũng xin việc theo kiểu Silicon Valley. Có người làm trong một ngành rất hiếm, chỉ cần được một công ty nhận từ khi ra trường, làm tốt vài năm là tên đã nằm trong “network system” của cả ngành: tới khi họ cần, nhà tuyển dụng tự tìm đến, đưa offer, background check xong là hẹn ngày đi làm, khỏi phải chạy sô phỏng vấn nhiều vòng. Có người chọn con đường union: học nghề electrician, HVAC, plumbing, sheet metal… được training bài bản, lương cao, benefits tốt, lại có pension và 401(k). Điểm chung của những câu chuyện ấy là gì? Dù theo kiểu “nhảy job” công nghệ hay trung thành với một hãng 16 năm, ai cũng phải đầu tư rất nghiêm túc vào nghề của mình, vào kỹ năng, vào uy tín cá nhân. Không có cái gì là “tự nhiên mà tới”.
Lời nhắn gửi cho các bạn trẻ
Bài học lớn nhất từ câu chuyện ba mươi mùa lá đổ ở Silicon Valley là: hãy coi xin việc như một kỹ năng sống còn, chứ không chỉ là việc làm một lần rồi thôi. Học cách viết resume như một tờ quảng cáo gọn gàng. Học cách nói chuyện để người ta muốn nghe tiếp. Khi có cơ hội, hãy mạnh dạn xin gặp trực tiếp để tận dụng eye contact và body language. Chuẩn bị một bài thuyết trình thật tử tế về những gì mình đã làm, để không bị cuốn theo những câu hỏi mình không nắm rõ. Và quan trọng nhất: đừng sợ mất việc. Ở một thế giới mà layoffs, AI, robot, tái cấu trúc là chuyện bình thường, điều duy nhất mình có thể kiểm soát là chính bản thân. Nếu mỗi lần biến động là một lần mình bước ra mạnh mẽ hơn, lương tốt hơn, cuộc sống chủ động hơn, thì mất việc không còn là cơn ác mộng, mà là cú hích để mình trưởng thành.
HIEN TRAN sửa bởi GIBBS VIETBF
