Xoa bóp bấm huyệt ngày càng được ưa chuộng, là liệu pháp an toàn, giúp điều hòa khí huyết, trấn tĩnh thần kinh và nâng cao thể trạng người bệnh bị rối loạn tiền đình.
Rối loạn tiền đình là tình trạng thường gặp với các triệu chứng như chóng mặt, hoa mắt, mất thăng bằng, buồn nôn và mệt mỏi kéo dài, ảnh hưởng lớn đến chất lượng cuộc sống, đặc biệt ở người trưởng thành và người cao tuổi.
Hiện nay, y học hiện đại có nhiều phương pháp điều trị rối loạn tiền đình bằng thuốc và phục hồi chức năng. Song song đó, y học cổ truyền, đặc biệt là xoa bóp bấm huyệt cũng được áp dụng giúp phòng và hỗ trợ điều trị bệnh.
Bài viết này sẽ giới thiệu cách tiếp cận của đông y đối với rối loạn tiền đình, cơ chế tác động của xoa bóp bấm huyệt và các huyệt vị thường dùng dựa trên kinh nghiệm cổ phương và nghiên cứu hiện đại.
1. Nguyên lý điều trị rối loạn tiền đình bằng xoa bóp bấm huyệt theo đông y
Trong y học cổ truyền, rối loạn tiền đình được xếp vào phạm vi chứng "huyễn vựng", với các biểu hiện như chóng mặt, hoa mắt, mất thăng bằng, buồn nôn, và mệt mỏi kéo dài. Nguyên nhân chủ yếu được quy nạp vào bốn thể bệnh chính:
Can dương thịnh
o tinh thần căng thẳng, giận dữ hoặc thận âm hư, khiến dương khí bốc hỏa, làm hại can âm, dẫn đến can phong nội động gây chóng mặt, hoa mắt.
Day bấm huyệt bách hội giảm chóng mặt, đau đầu.
Đàm trọc ủng tắc: Chế độ ăn uống không điều độ, nhiều chất béo ngọt gây tổn thương tỳ vị, chức năng vận hóa rối loạn, sinh đàm trọc ứ trệ làm cho hoa mắt chóng mặt.
Thận tinh suy giảm
o bẩm sinh thận bất túc hoặc lao động quá mức, phòng dục quá độ, khiến thận tinh bị tiêu hao, não không được nuôi dưỡng đầy đủ sinh ra huyễn vựng.
Khí huyết hư
o bệnh lâu ngày, chấn thương mất máu hoặc tỳ vị hư yếu, khí huyết không đủ nuôi cơ thể dẫn đến chóng mặt, hoa mắt.
Dựa trên nguyên lý "thông thì bất thống, thống thì bất thông", việc tác động vào các huyệt vị trên cơ thể không chỉ giúp làm dịu nhanh các triệu chứng như chóng mặt, hoa mắt, buồn nôn mà còn hỗ trợ điều trị từ gốc bằng cách điều hòa chức năng của can, tỳ, thận – những tạng phủ đóng vai trò then chốt trong cơ chế bệnh sinh của rối loạn tiền đình theo đông y.
Day bấm huyệt phong trì làm giảm đau đầu.
Một số huyệt vị thường được sử dụng trong điều trị rối loạn tiền đình bao gồm:
Huyệt bách hội: Nằm ở đỉnh đầu, giúp điều hòa dương khí, giảm chóng mặt, đau đầu.
Huyệt phong trì: Nằm ở sau gáy, giúp khai thông kinh lạc, giảm triệu chứng chóng mặt, đau đầu.
Huyệt thái xung: Nằm ở mu bàn chân, giúp sơ can giải uất, điều hòa khí huyết.
Huyệt nội quan: Nằm ở cổ tay, giúp an thần, giảm buồn nôn, chóng mặt.
Huyệt tam âm giao: Nằm ở cổ chân, giúp điều hòa tỳ, can, thận, tăng cường khí huyết.
Việc xoa bóp bấm huyệt cần được thực hiện bởi các chuyên gia có kinh nghiệm để đảm bảo hiệu quả và an toàn cho người bệnh.
Bấm huyệt thái xung giúp điều hòa khí huyết, làm giảm rối loạn tiền đình.
2. Cách xoa bóp bấm huyệt phòng và trị rối loạn tiền đình
Dưới đây là các phương pháp xoa bóp bấm huyệt đơn giản, dễ thực hiện tại nhà, giúp cải thiện lưu thông khí huyết, giảm chóng mặt, hoa mắt và hỗ trợ điều trị rối loạn tiền đình.
2.1. Xoa bóp vùng đầu và cổ
Tác dụng: Thư giãn thần kinh, cải thiện tuần hoàn máu não, giảm chóng mặt, đau đầu.
Các bước thực hiện:
- Chải đầu: Dùng các ngón tay cào nhẹ da đầu theo hướng từ trước ra sau và từ hai bên vào giữa kết hợp kéo nhẹ chân tóc, thực hiện trong 1-2 phút.
- Ấn day chân tóc: Dùng đầu ngón tay ấn vào vùng chân tóc, đặc biệt là vùng thái dương. Nếu cảm thấy đau, day nhanh và mạnh trong 30-60 giây; nếu dễ chịu, day nhẹ nhàng trong 2-3 phút.
- Vỗ đầu: Dùng đầu các ngón tay vỗ nhẹ quanh đầu theo hai hướng ngược chiều nhau.
- Bóp đầu: Dùng ngón cái và các ngón tay còn lại bóp nhẹ vùng đầu theo hướng từ dưới lên trên, nhịp nhàng.
- Rung đầu: Hai tay ôm lấy đầu và thực hiện động tác rung với tần số nhanh trong 30-60 giây.
Ấn huyệt nội quan giảm buồn nôn, chóng mặt.
2.2. Bấm huyệt giảm chóng mặt và mất thăng bằng
Tác dụng: Điều hòa khí huyết, cải thiện chức năng tiền đình, giảm chóng mặt, hoa mắt.
Các huyệt và cách bấm:
- Huyệt bách hội: Nằm ở đỉnh đầu, giao điểm của đường nối hai đỉnh tai và đường dọc giữa đầu; dùng ngón tay cái ấn nhẹ và day theo chiều kim đồng hồ trong 1-2 phút.
- Huyệt phong trì: Nằm ở chỗ lõm giữa cơ ức đòn chũm và cơ thang, sau tai; dùng ngón tay cái ấn và day nhẹ trong 1-2 phút.
- Huyệt nội quan: Nằm ở mặt trong cẳng tay, cách nếp gấp cổ tay khoảng 3 đốt ngón tay; dùng ngón tay cái ấn và day nhẹ trong 1-2 phút.
Huyệt thái xung: Nằm ở mu bàn chân, giữa ngón chân cái và ngón chân thứ hai; dùng ngón tay cái ấn và day nhẹ trong 1-2 phút.
Day bấm huyệt tam âm giao tăng cường khí huyết làm giảm rối loạn tiền đình.
2.3. Bấm huyệt hỗ trợ giảm căng thẳng
Tác dụng: Sơ can giải uất, điều hòa khí huyết, giảm căng thẳng, hỗ trợ điều trị rối loạn tiền đình.
Các huyệt và cách bấm:
- Huyệt thái xung: Như đã mô tả ở trên.
- Huyệt tam âm giao: Nằm ở mặt trong cẳng chân, cách mắt cá chân trong khoảng 3 đốt ngón tay; dùng ngón tay cái ấn và day nhẹ trong 1-2 phút.
- Huyệt phong long: Nằm ở mặt ngoài cẳng chân, cách mắt cá ngoài khoảng 8 đốt ngón tay; dùng ngón tay cái ấn và day nhẹ trong 1-2 phút.
Vị trí huyệt phong long.
3. Lưu ý khi thực hiện
- Thực hiện các bài xoa bóp bấm huyệt 1-2 lần mỗi ngày, mỗi lần khoảng 15 - 30 phút. Không xoa bóp vào vùng da có vết thương hở, viêm nhiễm.
- Nếu trong quá trình thực hiện cảm thấy hoa mắt, chóng mặt, vã mồ hôi, mạch nhanh, sắc mặt nhợt nhạt thì cần dừng lại, lau mồ hôi, uống nước ấm và nghỉ ngơi.
- Nên tham khảo ý kiến bác sĩ chuyên khoa trước khi áp dụng, đặc biệt đối với người có bệnh lý nền hoặc đang điều trị bằng thuốc.
Tóm lại, rối loạn tiền đình gây nhiều ảnh hưởng đến sức khỏe và sinh hoạt người bệnh. Bên cạnh điều trị bằng thuốc của y học hiện đại, xoa bóp bấm huyệt theo y học cổ truyền là phương pháp an toàn giúp điều hòa khí huyết, cân bằng tạng phủ và giảm triệu chứng hiệu quả. Khi được thực hiện đúng cách, đây là biện pháp điều trị và dự phòng chủ động, phù hợp với xu hướng chăm sóc sức khỏe tự nhiên và bền vững hiện nay.
