Theo như một "cú đấm kép" từ Mỹ có nguy cơ phá vỡ thỏa thuận “ngừng bắn” vốn đã mong manh trong cuộc chiến thương mại giữa Washington và Bắc Kinh, khiến cáo buộc Mỹ "bất công" khi thu hồi thị thực "dưới chiêu bài hệ tư tưởng và an ninh quốc gia", trong lúc bộ Ngoại giao Trung Quốc vào ngày 29/5 nói rằng họ "kịch liệt phản đối" động thái này.
Hãng truyền thông CNN (Mỹ) đưa tin, một "cú đấm kép" từ Mỹ có nguy cơ phá vỡ thỏa thuận “ngừng bắn” vốn đã mong manh trong cuộc chiến thương mại giữa Washington và Bắc Kinh, khi các công ty công nghệ và sinh viên Trung Quốc đều phải chịu những đòn giáng mạnh từ chính quyền Tổng thống Donald Trump vào ngày 28/5.
Theo CNN, nhìn từ bên trong Trung Quốc, mọi thứ đã có vẻ khả quan hơn sau khi hai nền kinh tế lớn nhất thế giới đồng ý tạm hoãn áp mức thuế quan cao - một bước đi mang tính hòa giải trong cuộc chiến thương mại đe dọa toàn bộ hệ thống thương mại toàn cầu.
Các nhà máy lại bắt đầu hoạt động trở lại. Các container bị trì hoãn vận chuyển lâu nay đã bắt đầu rời khỏi các cảng của Trung Quốc, hướng đến Mỹ. Truyền thông Trung Quốc ca ngợi thỏa thuận này là một chiến thắng của quốc gia, trong khi các quan chức cấp cao đã có giọng điệu lạc quan khi mô tả sự hợp tác giữa hai siêu cường đối địch.
Nhưng hai đòn tấn công mới từ Washington vào ngày 28/5 sẽ có tác động sâu rộng trên khắp Trung Quốc, khiến các gia đình và chính quyền Trung Quốc phẫn nộ. Chúng cũng đặt ra câu hỏi về tương lai của các cuộc đàm phán thương mại Mỹ - Trung khi lệnh tạm ngừng áp thuế chỉ kéo dài 90 ngày và thời gian đang trôi nhanh trước khi đạt được một thỏa thuận dài hạn hơn.
Cú đấm thứ nhất
Đòn đánh đầu tiên xuất hiện trong một bài báo của tạp chí Financial Times (Anh) vào ngày 28/5 cho biết Tổng thống Mỹ Trump đã có động thái ngăn chặn một số công ty Mỹ bán phần mềm được sử dụng để thiết kế vi mạch bán dẫn cho Trung Quốc.
Một phát ngôn viên của hãng công nghệ Siemens (Đức) sau đó đã nói với CNN rằng chính phủ Mỹ vào ngày 23/5 đã thông báo cho ngành công nghiệp bán dẫn về các biện pháp kiểm soát xuất khẩu mới đối với phần mềm thiết kế vi mạch bán cho Trung Quốc và người dùng cuối thuộc quân đội Trung Quốc trên phạm vi toàn cầu.
Những vi mạch này - cung cấp năng lượng cho điện thoại thông minh, máy tính, ô tô và thiết bị gia dụng - đã trở thành đối tượng hàng đầu trong cuộc chiến công nghệ Mỹ - Trung trong những năm gần đây. Chính quyền cựu Tổng thống Mỹ Joe Biden đã ngăn Trung Quốc tiếp cận các chất bán dẫn do Mỹ sản xuất; và đến đầu tháng này, Washington đã cảnh báo các công ty không sử dụng vi mạch trí tuệ nhân tạo (AI chip) do gã khổng lồ công nghệ Trung Quốc Huawei sản xuất.
Theo CNN, những trở ngại này khiến Bắc Kinh vô cùng tức giận, đặc biệt là vì họ đã đổ hàng chục tỷ USD vào ngành công nghiệp bán dẫn của mình, với mục tiêu thúc đẩy sản xuất trong nước, đồng thời giảm sự phụ thuộc vào Mỹ và các quốc gia khác.
Liu Pengyu - phát ngôn viên Đại sứ quán Trung Quốc tại Mỹ - từ chối bình luận về động thái kiểm soát phần mềm thiết kế vi mạch nhưng cáo buộc Mỹ "vượt quá khái niệm an ninh quốc gia, lạm dụng kiểm soát xuất khẩu, và cố tình ngăn chặn và đàn áp Trung Quốc" trong một tuyên bố với CNN.
Tấm bán dẫn silicon là thành phần vật lý cốt lõi trong sản xuất vi mạch bán dẫn. Ảnh: Getty
Nhưng còn một đòn thứ hai từ Nhà Trắng giáng thẳng vào các gia đình Trung Quốc, với việc Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio tuyên bố Mỹ sẽ "mạnh tay thu hồi thị thực dành cho sinh viên Trung Quốc", đặc biệt là những đối tượng trong các lĩnh vực quan trọng hoặc có liên hệ với Bắc Kinh.
Theo CNN, có hơn 270.000 sinh viên Trung Quốc tại Mỹ vào năm 2024, và thậm chí còn nhiều hơn trước khi xảy ra đại dịch COVID-19. Trong khi một số sinh viên đến từ giới tinh hoa chính trị và kinh doanh của Trung Quốc, nhiều người cũng xuất thân trong các gia đình trung lưu.
Con đường đến Mỹ của họ tuy hấp dẫn nhưng gian nan. Các bậc phụ huynh tại Trung Quốc tiết kiệm trong nhiều năm và chi số tiền đắt đỏ để tìm kiếm cơ hội gửi con cái ra nước ngoài. Thông báo của Ngoại trưởng Mỹ Rubio gây nguy hiểm cho tất cả, với việc sinh viên Trung Quốc hiện phải đối mặt với nguy cơ bị trục xuất giữa quá trình học tập mà họ không dễ dàng gì có được đó.
Một phát ngôn viên của Bộ Ngoại giao Trung Quốc cho biết vào ngày 29/5 rằng họ "kịch liệt phản đối" động thái này, cáo buộc Mỹ "bất công" khi thu hồi thị thực "dưới chiêu bài hệ tư tưởng và an ninh quốc gia".
Candy - một sinh viên Trung Quốc theo học chuyên ngành thống kê tại Đại học Michigan (Mỹ) không muốn nêu tên đầy đủ - cho biết cô lo sợ thị thực của mình sẽ bị hủy trước khi cô tốt nghiệp.
“Mọi thứ kết thúc với chỉ một tấm bằng tốt nghiệp trung học là điều tôi lo sợ”, Candy trả lời phỏng vấn CNN từ Trung Quốc, nơi cô đang về thăm gia đình. “Tôi cầu mong có thể hoàn thành chương trình đại học của mình một cách an toàn và suôn sẻ.”
Mặc dù mối đe dọa về thị thực gây sốc, nhưng một số chuyên gia cho rằng việc nhắm vào sinh viên cuối cùng sẽ trở thành lợi ích thực sự cho Trung Quốc.
Số lượng sinh viên Trung Quốc tại Mỹ đã giảm trong những năm gần đây, một phần là do những thay đổi đáng kể về cả chính sách và nhận thức của người dân Trung Quốc. Các chuyên gia cho biết nhiều sinh viên và phụ huynh Trung Quốc hiện lo lắng về vấn đề an toàn, phân biệt chủng tộc và phân biệt đối xử, cũng như những khó khăn về nhập cư tại Mỹ, đặc biệt là khi có nhiều lựa chọn giáo dục đại học cạnh tranh hơn ở các quốc gia khác, bao gồm cả ở chính Trung Quốc.
Cuộc đàn áp của chính quyền Tổng thống Trump có thể khiến nhiều học giả Trung Quốc hơn, bao gồm một số bộ óc sáng giá nhất trong lĩnh vực của họ, trở về quê hương, hoặc lựa chọn ở lại ngay từ đầu, từ chối nền giáo dục Mỹ để lấy bằng cấp của Trung Quốc.
Và những nhà nghiên cứu này, bao gồm cả những chuyên gia hàng đầu trong các lĩnh vực công nghệ, có thể là chìa khóa để giúp Trung Quốc bắt kịp hoặc vượt qua Mỹ - điều mà nhiều quan chức trong chính quyền Tổng thống Trump đang cố gắng ngăn chặn.
Sinh viên tốt nghiệp, giảng viên và gia đình tụ họp tại Harvard Yard vào ngày 28/5/2025 tại Cambridge, Massachusetts, Mỹ. Ảnh: AFP
Theo CNN, ngày 28/5 cũng có một vài tin tức tốt đối với Trung Quốc; Tòa án Thương mại Quốc tế có trụ sở tại Manhattan (Mỹ) - nơi giải quyết các tranh chấp liên quan đến luật thương mại và hải quan quốc tế - đã ra phán quyết chặn kế hoạch áp thuế đối ứng của Tổng thống Trump khi cho rằng ông đã vượt quá thẩm quyền, trong đó bao gồm cả mức thuế quan 30% hiện tại đối với Trung Quốc.
Nhưng chính quyền Tổng thống Trump đã ngay lập tức kháng cáo quyết định này.
Sang ngày 29/5, Tòa phúc thẩm Liên bang khu vực Washington cho biết sẽ dừng phán quyết của tòa án cấp dưới để xem xét đơn kháng cáo của chính phủ Mỹ, đồng thời yêu cầu nguyên đơn phản hồi trước ngày 5/6 và chính quyền Tổng thống Trump trả lời trước ngày 9/6, Reuters (Anh) đưa tin.
CNN nhận định, những động thái này khiến tình trạng của các mức thuế quan đó, và cả cuộc chiến thương mại, trở nên mơ hồ.
