Quang Linh Vlogs và Hằng Du Mục bị khởi tố, hoa hậu Thùy Tiên bị tạm hoãn xuất cảnh để điều tra vụ án liên quan đến việc sản xuất và quảng bá kẹo rau củ Kera.
Không ít lần, công chúng đã vạch trần, cơ quan chức năng đã xử phạt người nổi tiếng, nghệ sĩ quảng cáo sai sự thật. Nhưng dường như mọi hình phạt vẫn chưa đủ sức răn đe.
Siết chặt KOL và KOC
Vụ việc của Quang Linh Vlogs, Hằng Du Mục và hoa hậu Thùy Tiên sẽ là "án điểm" để răn đe tình trạng quảng cáo bát nháo hiện nay, công chúng đồng tình với động thái này của cơ quan chức năng, bởi trong thời gian qua các nghệ sĩ quảng cáo mỹ phẩm, thuốc giảm cân, thực phẩm chức năng, thuốc chữa ung thư... đăng trên Facebook, YouTube, TikTok nhan nhản, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe người tiêu dùng.
Trước khi xảy ra câu chuyện của Quang Linh Vlogs, Hằng Du Mục, hoa hậu Thùy Tiên, một làn sóng người nổi tiếng quảng cáo sai sự thật, nói quá công dụng sản phẩm từng bị khán giả phát giác, chỉ trích, như: NSND Hồng Vân, MC Quyền Linh, nghệ sĩ Trung Dân, diễn viên Nam Thư, Kiều Minh Tuấn, Diệu Nhi, hoa hậu Mai Phương Thúy, ca sĩ Phương Mỹ Chi, Cát Tường... Hầu hết những người nổi tiếng chỉ lên tiếng xin lỗi, nhận trách nhiệm khi công chúng phát giác, phản ứng mạnh.
Dẫu vậy mức phạt cũng quá rẻ. Đơn cử như diễn viên Angela Phương Trinh, cô chỉ bị phạt 7,5 triệu đồng vì những bài viết quảng bá cho việc dùng địa long chữa COVID-19 hay ung thư. Dư luận đã từng lên án mạnh mẽ, giới chuyên môn từng nêu quan điểm "cơ quan chức năng cần quyết liệt và có động thái mạnh mẽ hơn trong việc xử phạt, chấn chỉnh thực trạng nghệ sĩ, người nổi tiếng quảng cáo sai sự thật".
Ngày 21-2 vừa qua, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 24/2025/NĐ-CP, trong đó quy định rõ các biện pháp xử phạt đối với những cá nhân và tổ chức tham gia quảng cáo không minh bạch. Theo khoản 3, Điều 47 của Nghị định số 24, các cá nhân có tầm ảnh hưởng trên mạng xã hội (KOL, KOC) có thể bị phạt từ 20 - 30 triệu đồng nếu không công khai việc họ nhận tài trợ để quảng bá sản phẩm. Điều này nhằm bảo đảm rằng người tiêu dùng có thể nhận biết rõ ràng nội dung quảng cáo và tránh bị tác động bởi những lời giới thiệu có thể không khách quan.
Các doanh nghiệp tài trợ cho KOL, KOC cũng không nằm ngoài phạm vi xử phạt. Nếu không minh bạch về việc trả tiền hoặc tài trợ để người có ảnh hưởng quảng cáo sản phẩm, các công ty này cũng sẽ phải chịu mức phạt từ 20 - 30 triệu đồng. Điều này nhằm ngăn chặn tình trạng doanh nghiệp sử dụng KOL, KOC để lách các quy định về quảng cáo. Khoản 2, Điều 53a của Nghị định số 24 cũng quy định mức phạt nặng hơn (từ 100 - 200 triệu đồng) đối với các tổ chức vận hành nền tảng số trung gian nếu vi phạm quy định về hiển thị đầy đủ và minh bạch thông tin sản phẩm. Việc siết chặt quản lý hoạt động quảng cáo của KOL, KOC được xem là một bước tiến quan trọng để nâng cao trách nhiệm của những người có ảnh hưởng trên mạng xã hội.
Dư luận cho rằng mức phạt thật nặng dành cho người nổi tiếng, nghệ sĩ quảng cáo sai sự thật là cần thiết, điều này sẽ khiến các KOL, KOC phải cân nhắc kỹ hơn khi nhận lời quảng bá sản phẩm, đồng thời công khai rõ ràng về việc họ có nhận tài trợ hay không.
Cơ hội làm mới niềm tin
Thứ trưởng Thường trực Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch (VH-TT-DL) Lê Hải Bình đánh giá việc người nổi tiếng tham gia quảng cáo là một hiện tượng thường thấy trong cuộc sống. Gần đây, với sự phát triển của mạng xã hội, những người có ảnh hưởng, ca sĩ, nghệ sĩ nổi tiếng thực hiện quảng cáo trên mạng xã hội ngày càng trở thành xu hướng phổ biến.
Theo Thứ trưởng Lê Hải Bình, để điều chỉnh các hoạt động quảng cáo này, chúng ta đã có Luật Quảng cáo. Với sự xuất hiện ngày càng nhiều hơn các quảng cáo trên mạng xã hội, Bộ VH-TT-DL và Bộ Thông tin và Truyền thông trước đây đã có nhiều biện pháp kiểm tra, giám sát và xử lý các tồn tại, hạn chế trong hoạt động này. Với thực tiễn ngày càng có nhiều cái mới, Bộ VH-TT-DL đang tiến hành sửa đổi, bổ sung Luật Quảng cáo và dự kiến bổ sung một số điều cụ thể liên quan đến người nổi tiếng tham gia quảng cáo. Trong đó nổi bật là người tham gia quảng cáo trên mạng phải chịu trách nhiệm trước luật pháp nói chung và Luật Quảng cáo nói riêng liên quan đến sản phẩm mình quảng cáo. Thứ hai, phải chịu trách nhiệm, có xác minh, minh bạch cụ thể về sản phẩm mà mình quảng cáo.
Nhận định việc cơ quan quản lý sẽ tăng chế tài xử phạt hoặc cấm người nổi tiếng tham gia quảng cáo trên mạng xã hội, nếu họ vi phạm hoặc quảng cáo sai sự thật, PGS-TS Bùi Hoài Sơn, Đại biểu Quốc hội chuyên trách tại Ủy ban Văn hóa Xã hội của Quốc hội, cho rằng việc dự kiến tăng chế tài xử phạt, thậm chí cấm người nổi tiếng tham gia quảng cáo trên mạng xã hội hay hạn chế họ xuất hiện trên truyền thông nếu vi phạm là bước đi cần thiết.
"Chúng ta đang sống trong một thế giới nơi lòng tin ngày càng trở thành thứ tài sản quý. Người nổi tiếng không chỉ là nghệ sĩ, diễn viên hay ca sĩ… họ là những người góp phần định hình hành vi tiêu dùng, giá trị sống và thậm chí là thái độ của một bộ phận xã hội. Nếu họ sử dụng danh tiếng để quảng bá cho những sản phẩm không rõ nguồn gốc, cho những thông tin sai lệch, không chỉ người tiêu dùng bị tổn thương mà cả nền văn hóa, đạo đức xã hội cũng bị xói mòn theo thời gian.
Trước câu hỏi việc hạn chế người nổi tiếng xuất hiện trên mạng xã hội có giảm bớt được tình trạng quảng cáo sai sự thật hay không, PGS Bùi Hoài Sơn khẳng định hạn chế người nổi tiếng xuất hiện trên mạng xã hội nếu họ vi phạm, không chỉ là một biện pháp răn đe, mà còn là lời cảnh tỉnh mạnh mẽ đối với chính những người đang nắm trong tay quyền lực mềm khổng lồ trong xã hội hiện đại.
Theo ông, mạng xã hội ngày nay không còn đơn thuần là nơi chia sẻ cảm xúc cá nhân - nó đã trở thành một "sân khấu" khổng lồ, nơi người nổi tiếng có thể tác động đến hành vi tiêu dùng, xu hướng văn hóa và thậm chí cả nhận thức xã hội chỉ bằng một bài viết, một video hay một hình ảnh. Khi những "sân khấu" này không còn bị giới hạn bởi khuôn khổ kiểm duyệt truyền thống, thì trách nhiệm đạo đức và tính minh bạch trong phát ngôn càng trở nên quan trọng hơn bao giờ hết.
"Hạn chế sự xuất hiện của người vi phạm trên mạng xã hội - đồng nghĩa với việc tạm rút đi "microphone" mà họ đang sử dụng để truyền tải thông tin - có thể tạo nên một khoảng lặng cần thiết. Khoảng lặng đó là để người nghệ sĩ nhìn lại trách nhiệm của mình, để công chúng có cơ hội làm mới niềm tin và để truyền thông lấy lại chuẩn mực đạo đức nghề nghiệp đã từng bị xói mòn bởi những cú "like", "share" vô trách nhiệm.
VietBF@ Sưu tập
