Theo như lần đầu tiên kể từ Thế chiến II đạo luật chống Kẻ thù Ngoại bang 1798 được sử dụng, trao cho tổng thống quyền hạn mạnh mẽ để trục xuất người nước ngoài mà không cần xét xử trước tòa án nhập cư hay liên bang, khiến bất ngờ viện dẫn Đạo luật chống Kẻ thù Ngoại bang (Alien Enemies Act) đã được Tổng thống Mỹ Donald Trump ngày 13/3 viện dẫn đạo luật thời chiến để áp dụng vào thời bình.
Quyết định viện dẫn Đạo luật chống Kẻ thù Ngoại bang 1798 của ông Trump để trục xuất những người nghi là thuộc băng đảng ở Venezuela đã bị tòa án liên bang Mỹ chặn lại.
Tổng thống Mỹ Donald Trump ngày 13/3 bất ngờ viện dẫn Đạo luật chống Kẻ thù Ngoại bang (Alien Enemies Act) để trục xuất những người bị cáo buộc có liên hệ với băng đảng Tren de Aragua của Venezuela.
Đây là lần đầu tiên kể từ Thế chiến II đạo luật này được sử dụng, trao cho tổng thống quyền hạn mạnh mẽ để trục xuất người nước ngoài mà không cần xét xử trước tòa án nhập cư hay liên bang.
Một người bị nghi thuộc băng Tren de Aragua bị áp giải ở San Luis Talpa (El Salvador) sau khi bị trục xuất từ Mỹ. Ảnh: Reuters.
Tuy nhiên, chỉ vài giờ sau khi tuyên bố được ban hành, Thẩm phán James E. Boasberg đã ra phán quyết tạm dừng quy trình trục xuất trong hai tuần.
Ông Boasberg, người được bổ nhiệm dưới thời cựu Tổng thống Barack Obama, đồng thời ấn định một phiên điều trần vào một ngày sau đó để xem xét tính hợp pháp của lệnh trục xuất này.
Lịch sử đạo luật
Đạo luật chống Kẻ thù Ngoại bang được Quốc hội Mỹ thông qua năm 1798, trong bối cảnh lo ngại về một cuộc chiến với Pháp. Luật này trao quyền cho tổng thống Mỹ được phép bắt giữ và trục xuất công dân nước ngoài trong thời chiến, với lý do những người này có thể có liên hệ với thế lực đối địch Mỹ.
Trong lịch sử, đạo luật này chỉ được viện dẫn ba lần: Chiến tranh năm 1812, Thế chiến I và Thế chiến II. Đặc biệt, trong Thế chiến II, đạo luật này đã góp phần hợp thức hóa việc giam giữ hàng loạt người gốc Nhật, Đức và Ý, bao gồm cả công dân Mỹ.
Tổng thống Trump được cho là đã xem vấn đề nhập cư trái phép là một "cuộc xâm lược" vào nước Mỹ, theo Politico.
Trong bài phát biểu nhậm chức hôm 20/1, ông tuyên bố: "Bằng cách viện dẫn Đạo luật chống Kẻ thù Ngoại bang 1798, tôi sẽ chỉ đạo chính phủ sử dụng toàn bộ quyền lực của liên bang và tiểu bang để loại bỏ các băng đảng và mạng lưới tội phạm nước ngoài khỏi đất Mỹ".
Thời Thế chiến II, Đạo luật chống Kẻ thù Ngoại bang từng được viện dẫn để loại trừ các thành phần chống đối Mỹ. Ảnh: Gia đình Inui.
Tren de Aragua, băng đảng bị ông Trump liệt vào danh sách "lực lượng xâm lược", xuất phát từ hệ thống nhà tù hỗn loạn ở bang Aragua, Venezuela. Nhóm này đã theo chân làn sóng di cư của hàng triệu người Venezuela ra nước ngoài, phần lớn trong số đó là những người tìm kiếm điều kiện sống tốt hơn.
Tuy nhiên, các chuyên gia pháp lý và nhóm bảo vệ nhân quyền cho rằng việc sử dụng đạo luật này trong thời bình là "chưa từng có tiền lệ".
Ngay sau khi tuyên bố của ông Trump được đưa ra, Liên đoàn Tự do Dân sự Mỹ (ACLU) và tổ chức Dân chủ Tiến Lên đã đệ đơn kiện lên tòa án liên bang tại Washington. Họ lập luận rằng năm người đàn ông Venezuela đang bị giam giữ tại Raymondville, Texas, có nguy cơ bị trục xuất ngay lập tức mà không được xét xử.
ACLU đã chỉ ra rằng một số chuyến bay có thể đã diễn ra bất chấp lệnh ngăn chặn của thẩm phán Boasberg. "Chúng tôi tin rằng đã có hai chuyến bay vào ngày 15/3, một đến El Salvador và một có thể đến Honduras", luật sư Lee Gelernt của ACLU cho biết.
Áp lực từ chính quyền ông Trump
Trong một diễn biến khác, chính quyền ông Trump đã đạt được thỏa thuận trị giá 6 triệu USD với El Salvador để giam giữ khoảng 300 thành viên bị cáo buộc của Tren de Aragua trong một năm.
Việc ông Trump coi hoạt động nhập cư bất hợp pháp là một "cuộc xâm lược" chưa từng có tiền lệ pháp lý. Theo báo cáo của Cơ quan Nghiên cứu Quốc hội (CRS), "lập luận này chưa từng được kiểm chứng trước tòa án và có thể vấp phải những thách thức nghiêm trọng".
Dưới thời chính quyền cựu Tổng thống Joe Biden, số lượng người bị bắt giữ tại biên giới Mỹ - Mexico đã đạt mức kỷ lục 2 triệu người mỗi năm trong hai năm liên tiếp. Tuy nhiên, vào tháng 2/2024, con số này giảm mạnh xuống còn 8.400 người, mức thấp nhất kể từ thập niên 1960.
Chính phủ Venezuela trước đây hiếm khi tiếp nhận công dân bị trục xuất từ Mỹ. Tuy nhiên, trong vài tuần gần đây, khoảng 350 người đã bị trục xuất về nước, bao gồm 180 người từng bị tạm giữ tại căn cứ hải quân Vịnh Guantanamo.
Trong bối cảnh này, ông Trump tiếp tục tăng áp lực lên các tổ chức tội phạm gốc Latin bằng cách xếp Tren de Aragua và bảy nhóm tội phạm khác vào danh sách "tổ chức khủng bố nước ngoài". Theo chính quyền ông Trump, việc này sẽ giúp mở rộng quyền hạn của liên bang trong việc chống lại các băng đảng hoạt động tại Mỹ.
Việc ông Trump viện dẫn Đạo luật chống Kẻ thù Ngoại bang đã tạo ra làn sóng tranh cãi trong giới chính trị và pháp lý Mỹ. Trong khi những người ủng hộ cho rằng đây là biện pháp mạnh mẽ nhằm bảo vệ nước Mỹ, các tổ chức nhân quyền cảnh báo về nguy cơ lạm quyền và vi phạm quyền con người.
