Nếu ông Trump thực sự muốn giải quyết cuộc xung đột Nga- Ukraine th́ phải có các bước đi thực tế và thiện chí với Moscow.
Ngày 11/3/2025, các cuộc đàm phán giữa Mỹ và Ukraine đă diễn ra tại Jeddah, Ả-rập Saudi.
Về phía Mỹ, có sự tham dự của Ngoại trưởng Marco Rubio và Cố vấn An ninh Quốc gia Mike Waltz. Về phía Ukraine có Chánh Văn pḥng Tổng thống Andriy Yermak, Ngoại trưởng Andriy Sybiha và Bộ trưởng Quốc pḥng Rustem Umerov. Ngoại trưởng Ả Rập Saudi Faisal bin Farhan Al Saud và cố vấn an ninh quốc gia Musaad bin Mohammed Al Aiban cũng tham gia các cuộc đàm phán.
Cuộc đàm phán Mỹ - Ukraine tại Jeddah diễn ra gần ba tuần sau cuộc đàm phán Mỹ - Nga tại Riyadh, trong đó hai bên đă nhất trí b́nh thường hóa quan hệ giữa Moscow và Washington, đồng thời bắt đầu các nỗ lực chấm dứt cuộc khủng hoảng Ukraine. Điều này mở đường cho một hội nghị thượng đỉnh giữa Tổng thống Nga Vladimir Putin và Tổng thống Mỹ Donald Trump thời gian tới.
Đây là cuộc tiếp xúc cấp cao đầu tiên giữa Mỹ và Ukraine kể từ khi Tổng thống Volodymyr Zelensky và Tổng thống Donald Trump công khai khẩu chiến tại Pḥng Bầu dục của Nhà Trắng ngày 28/2/2025. Sau sự kiện này, Mỹ đă ngừng cung cấp vũ khí và ngừng chia sẻ thông tin t́nh báo cho Ukraine. Thỏa thuận về tài nguyên của Ukraine mà 2 nhà lănh đạo dự kiến sẽ kư kết tại Washington cũng đă bị hoăn lại.
Trước đàm phán, Đặc phái viên của Tổng thống Trump Steven Whitkoff cho biết ông Zelensky đă gửi cho ông Trump một lá thư xin lỗi về cuộc căi vă tại Pḥng Bầu dục. Phát biểu trên Fox News ngày 10/3/2025, Witkoff cho đây là bước đi quan trọng sau khi có rất nhiều cuộc thảo luận với phía Ukraine và châu Âu liên quan đến cuộc đàm phán này.
Kết quả đàm phán Mỹ - Ukraine
Kết thúc đàm phán, hai đoàn đă ra tuyên bố chung. Phái đoàn Ukraine tái khẳng định ḷng biết ơn sâu sắc của người dân Ukraine đối với Tổng thống Trump, Quốc hội và nhân dân Mỹ v́ đă tạo ra cơ hội để đạt được tiến bộ có ư nghĩa trên con đường hướng tới ḥa b́nh.
Ukraine đồng ư chấp nhận đề nghị của Mỹ về lệnh ngừng bắn tạm thời 30 ngày trên không và trên biển ngay lập tức, có thể được gia hạn theo thỏa thuận chung giữa các bên và tùy thuộc vào sự chấp thuận và thực hiện đồng thời của Liên bang Nga. Tuyên bố cho biết Mỹ sẽ nói rơ cho Moscow rằng đáp ứng tích cực của Nga là ch́a khóa để đạt được ḥa b́nh.
Mỹ sẽ ngay lập tức dỡ bỏ lệnh tạm dừng chia sẻ thông tin t́nh báo và nối lại hỗ trợ an ninh cho Ukraine. Tuyên bố cũng lưu ư tầm quan trọng của các nỗ lực nhân đạo trong tiến tŕnh hoà b́nh, đặc biệt là trong thời gian ngừng bắn.
Đàm phán Mỹ - Ukraine tại Ả Rập Xê út ngày 11/3. Ảnh: Reuters
Cuối cùng, hai bên nhất trí kư kết trong thời gian sớm nhất một thỏa thuận toàn diện về phát triển các nguồn tài nguyên khoáng sản quan trọng nhất của Ukraine nhằm phát triển nền kinh tế của đất nước và đảm bảo sự thịnh vượng, cũng như an ninh lâu dài của đất nước.
Hai bên nhất trí xác định thành phần nhóm đàm phán của ḿnh và ngay lập tức bắt đầu đàm phán để đạt được ḥa b́nh bền vững. Mỹ cam kết thảo luận những đề xuất cụ thể này với đại diện của Nga. Phía Ukraine một lần nữa nhấn mạnh rằng các đối tác châu Âu cũng cần tham gia vào tiến tŕnh ḥa b́nh.
Bóng đang nằm bên sân Nga?
Hầu hết các nước NATO, đặc biệt là Pháp, Anh, Đức, Italia, Ba Lan, Rumania, các nước Baltic, EU tỏ hài ḷng và hoan nghênh các thoả thuận đạt được giữa Mỹ và Ukraine tai các cuộc đàm phán ở Jeddah ngày 11/3/2025. Họ cho rằng “bóng đang nằm bên sân Nga” và bây giờ Liên bang Nga phải chứng minh sự sẵn sàng của ḿnh. Lănh đạo các nước này tỏ ra vui mừng v́ Mỹ đồng ư nối lại việc trợ quân sự và cung cấp thông tin t́nh báo cho Ukraine.
Ngoại trưởng Ba Lan Radoslaw Sikorski xác nhận rằng việc cung cấp vũ khí cho Ukraine thông qua Trung tâm Jasenka ở Ba Lan vẫn tiếp tục và trở lại mức trước đây.
Thư kư Ủy ban An ninh, Quốc pḥng và T́nh báo Quốc hội Ukraine, Roman Kostenko, ngày 12/3 cho biết, Ukraine sẽ tiếp tục tổng động viên và sẽ không dỡ bỏ thiết quân luật ngay cả khi lệnh ngừng bắn kéo dài 30 ngày được tuyên bố.
Nga rất khó có thể đồng ư với đề xuất của Mỹ về lệnh ngừng bắn trong thời hạn 30 ngày theo h́nh thức hiện tại v́ Nga đang ở thế tấn công và làm chủ trên chiến trường.
Để tỏ thiện chí, Nga có thể thảo luận và chấp nhận ngừng bắn, nhưng phải tuân theo một số điều kiện cụ thể của Nga. Không thể ngừng bắn mà Mỹ và phương Tây vẫn cung cấp vũ khí và thông tin t́nh báo cho Kyiv, Ukraine vẫn tiếp tục tổng động viên, đặc biệt Tổng thống Pháp Macron là người đang có kế hoạch đưa quân đến Ukraine và đe doạ sử dụng vũ khí hạt nhân chống Nga.
Moscow lo ngại rằng, đề xuất ngừng bắn giống như một cái bẫy và ông Putin sẽ thấy khó có thể chấm dứt chiến tranh nếu không có bất kỳ đảm bảo chắc chắn hoặc lời hứa cụ thể nào. Trong quá khứ, năm 1991, Mỹ và phương Tây đă hứa không mở rộng NATO về phía Đông, nhưng đă đưa liên minh này đến sát biên giới Nga.
Hiện chưa rơ về tương lai của đề xuất ngừng bắn 30 ngày. Ảnh: Reuters
Tổng thống Nga Putin tuyên bố rằng mục tiêu giải quyết xung đột ở Ukraine phải là ḥa b́nh lâu dài chứ không phải là lệnh ngừng bắn ngắn hạn. Ông cho biết lệnh ngừng bắn có thể mang đến cho Kyiv cơ hội chuẩn bị và tăng cường lực lượng. Moscow cũng nhiều lần khẳng định rằng Kyiv đă vi phạm các thỏa thuận một cách có hệ thống.
Dư luận xă hội và chính giới Nga nh́n chung không ủng hộ đề xuất ngừng bắn 30 ngày mà chưa đạt được các mục tiêu của chiến dịch quân sự. Moscow phản ứng hết sức dè dặt.
Thư kư báo chí của Tổng thống Putin, Dmitry Peskov cho biết Điện Kremlin đang "nghiên cứu cẩn thận" các tuyên bố về kết quả đàm phán giữa Mỹ và Ukraine tại Ả Rập Saudi. Ông kêu gọi "không nên vội vàng" với vấn đề ngừng bắn 30 ngày mà Ukraine và Mỹ đă nhất trí tại Jeddah.
Phó Chủ tịch Hội đồng Liên bang Nga Konstantin Kosachev chỉ trích ư tưởng ngừng bắn và tuyên bố rằng bất kỳ thỏa thuận nào về việc chấm dứt chiến tranh ở Ukraine đều phải diễn ra theo các điều kiện của Nga chứ không phải của Mỹ.
Đại biểu Duma Quốc gia và cựu tư lệnh Quân đoàn vũ trang hợp thành số 58, Trung tướng Viktor Sobolev, cho biết Nga không nên đồng ư với đề xuất "không thể chấp nhận được" về lệnh ngừng bắn 30 ngày, v́ điều này sẽ cho phép Ukraine tái vũ trang và tập hợp lại.
V́ sao chọn Ả Rập Saudi làm nơi đàm phán?
Các nhà quan sát tin rằng việc lựa chọn Ả Rập Saudi làm nơi tổ chức các cuộc đàm phán thể hiện sự đánh giá cao của giới lănh đạo Mỹ và Ukraine đối với Thái tử Ả Rập Saudi Mohammed bin Salman (MBS), vị thế chính trị và kinh tế của vương quốc này, cũng như ảnh hưởng và vai tṛ quan trọng của nước này trong khu vực và quốc tế.
Thái tử Ả Rập Saudi Mohammed bin Salman (MBS) khẳng định "cam kết và sự hỗ trợ của Vương quốc Ả Rập Saudi đối với mọi nỗ lực quốc tế nhằm giải quyết khủng hoảng và đạt được ḥa b́nh".
Thái tử MBS có quan hệ tốt với với cả Tổng thống Mỹ Trump, Tổng thống Nga Putin và Tổng thống Ukraine Zelensky.
Trong nhiệm kỳ trước, chuyến thăm nước ngoài đầu tiên của ông Trump là đến Ả Rập Saudi. Lần này, cuộc gọi đầu tiên của ông Trump ngay sau khi nhậm chức tổng thống tháng 1/2025 là gọi cho Thái tử MBS. Thái tử nói với Tổng thống Trump rằng ông có kế hoạch đầu tư 600 tỷ USD vào Mỹ trong bốn năm tới. Ông Trump cũng công bố kế hoạch sẽ thăm Ả Rập Saudi Arabia thời gian tới.
Thái tử MBS cũng có t́nh bạn lâu năm với Tổng thống Nga Putin. Nga và Ả Rập Saudi đă phát triển quan hệ đối tác chặt chẽ trong những năm gần đây, đặc biệt là trong cơ chế OPEC+ về sản xuất và xuất khẩu dầu mỏ. Thái tử cũng là khách danh dự của ông Putin tại lễ khai mạc Giải vô địch bóng đá thế giới FIFA 2018. Tháng 10/2017, Vua Salman Abdulaziz Al-Saud lần đầu tiên thăm Nga với đoàn tuỳ tùng 1.500 người, nhiều hiệp định hợp tác chiến lược đă được kư kết. Ả Rập Saudi cam kết đầu tư 10 tỷ USD vào Quỹ đầu tư trực tiếp của Nga (RDIF). Tháng 12/2023, Tống thống Putin thăm Ả Rập Saudi và được tiếp đón đặc biệt.
Ả Rập Saudi cũng có quan hệ tốt đẹp với Ukraine. Ngày 10/3/2025, Thái tử MBS đă tiếp Tổng thống Zelensky tại Jeddah trước khi bắt đầu đàm phán Mỹ - Ukraine. Tháng 2/2023, Ả Rập Saudi đă cung cấp cho Ukraine hai gói viện trợ trị giá 410 triệu USD. Quỹ Phát triển Ả Rập Xê Út đă hỗ trợ Ukraine 300 triệu USD khí hóa lỏng và các sản phẩm dầu mỏ dưới dạng tài trợ từ chính phủ Ả Rập Saudi. Trung tâm Viện trợ và Cứu trợ Nhân đạo Quốc vương Salman đă cung cấp 100 triệu USD viện trợ nhân đạo.
Trung tâm cứu trợ nhân đạo Quốc vương Salman (KSRelief) cũng đă kư hai thỏa thuận hợp tác chung nhằm cung cấp hỗ trợ y tế và nơi ở cho những người tị nạn từ Ukraine đến các nước láng giềng, đặc biệt là Ba Lan, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và Cao ủy Liên hợp quốc về người tị nạn (UNHCR) trị giá 10 triệu USD. Tổng số tiền hỗ trợ cho Ukraine lên tới 410 triệu USD.
Ả Rập Saudi giữ thái độ trung lập trong cuộc xung đột Nga - Ukraine. Cựu đặc phái viên Mỹ tại Trung Đông Dennis Ross cho biết sự tham gia của Thái tử MBS trong hội nghị thượng đỉnh Mỹ - Nga sắp tới cho thấy "mối quan hệ tin cậy với cả Tổng thống Trump và Putin". Riyadh đă duy tŕ mối quan hệ tốt với tất cả các bên trong cuộc xung đột, điều này tạo ra một môi trường thoải mái và khiến nơi đây trở thành địa điểm hợp lư để tổ chức các cuộc đàm phán."
EU không thể đạt đồng thuận về vấn đề Ukraine?
Ngày 6/3/2025, Hội nghị thượng đỉnh của Liên minh châu Âu (EU) đă họp phiên đặc biệt tại Brussels bàn các biện pháp tăng cường quốc pḥng, an ninh cho châu Âu và Ukraine trong bối cảnh chính quyền Mỹ có những thay đổi chiến lược sau khi Tổng thống Trump lên cầm quyền.
Truyền thông phương Tây đưa tin các nhà lănh đạo EU đă không thể đạt được sự đồng thuận về việc tiếp tục hỗ trợ cho Ukraine.
Viện “Quincy Institute for Responsible Statecraft” là một tổ chức nghiên cứu của Mỹ chuyên về chính sách đối ngoại viết: “Hàng loạt các tuyên bố và cuộc họp lớn được tổ chức trong những tuần gần đây chứng minh một cách thuyết phục rằng các nước EU không đoàn kết trong vấn đề ủng hộ Ukraine. Châu Âu thậm chí c̣n không thể đưa ra được lập trường thống nhất do sự phản đối của Hungary".
Văn bản cuối cùng của hội nghị thượng đỉnh Brussels, được 26 thành viên EU kư (Slovakia vào phút chót đă buộc phải kư với lư do tranh chấp khí đốt với Ukraine), chỉ đề cập gián tiếp đến những thực tế mới xuất hiện sau các tuyên bố của Tổng thống Mỹ Trump. Văn bản này không đưa ra bất kỳ kế hoạch cụ thể nào để thực hiện chính sách của châu Âu và ư tưởng của Anh-Pháp về việc gửi lực lượng ǵn giữ ḥa b́nh tới Ukraine đă bị EU phản ứng lạnh nhạt.
Hungary là quốc gia EU duy nhất không ủng hộ văn kiện cuối cùng của hội nghị thượng đỉnh khẩn cấp về t́nh h́nh ở Ukraine. Thủ tướng Viktor Orbán tuyên bố nước ông sẽ tổ chức trưng cầu dân ư về việc gia nhập EU của Ukraine v́ ông tin rằng vấn đề này phải được giải quyết trước khi đưa ra quyết định về viện trợ tài chính.
Ngày 16/1, các nhà lănh đạo Anh và Pháp đă thảo luận bí mật về việc gửi lực lượng "ǵn giữ ḥa b́nh" chung tới Ukraine sau khi xung đột kết thúc.
Các nguồn tin cho biết Thủ tướng Anh Starmer không hoàn toàn tán thành đề nghị này, trong khi Tổng thống Pháp Macron vẫn tiếp tục thúc đẩy ư tưởng cử lực lượng quân sự tới Ukraine, vốn đă được thảo luận trước đó với ông Zelensky và Thủ tướng Ba Lan Donald Tusk.
Cơ quan T́nh báo Đối ngoại của Nga trước đó đă thông báo rằng phương Tây sẽ triển khai lực lượng ǵn giữ ḥa b́nh tại Ukraine với quân số khoảng 100.000 người, để khôi phục khả năng chiến đấu của Ukraine. Moscow cho rằng điều này sẽ cấu thành một sự chiếm đóng trên thực tế đối với Ukraine.
Về phần ḿnh, người phát ngôn Điện Kremlin Dmitry Peskov cho biết việc triển khai lực lượng ǵn giữ ḥa b́nh chỉ có thể diễn ra khi có sự đồng ư của các bên trong cuộc xung đột. Ông nói thêm rằng c̣n quá sớm để nói về lực lượng ǵn giữ ḥa b́nh ở Ukraine.
Cuộc khủng hoảng Nga - Ukraine là một cuộc xung đột có nguồn gốc lịch sử cực kỳ phức tạp và c̣n quá sớm để nói rằng các cuộc đàm phán ở Ả Rập Saudi sẽ thành công trong việc t́m ra giải pháp. Hai bên có thể đồng ư ngừng bắn tạm thời, nhưng các vấn đề cốt lơi vẫn c̣n đó và quan điểm của các bên liên quan c̣n hết sức xa nhau. Nếu ông Trump thực sự muốn giải quyết cuộc xung đột Nga- Ukraine th́ phải có các bước đi thực tế và thiện chí với Moscow.
VietBF@ Sưu tập
