Ông Trump rất bức xúc với Boeing vì hãng có thể không kịp bàn giao hai chiếc chuyên cơ Không lực Một mới trước khi ông kết thúc nhiệm kỳ tổng thống thứ 47. Elon Musk được giao đốc thúc dự án.
Theo New York Times, Tổng thống Trump đã trao quyền hạn cho tỷ phú Musk xem xét thực hiện các biện pháp mạnh để thúc Boeing nhanh bàn giao 2 chiếc Boeing 747 đặc dụng, bao gồm việc nới lỏng tiêu chuẩn giấy phép an ninh đối với những cá nhân tham gia chế tạo, sản xuất hai chiếc chuyên cơ.
Nhà Trắng thậm chí còn tính đến khả năng mua lại và tân trang một chiếc máy bay hạng sang trong lúc chờ đợi, theo 5 nguồn thạo tin ẩn danh.
Tổng thống Trump hiện vẫn được luân phiên chuyên chở bằng hai chiếc Boeing 747 đặc biệt, nhưng chúng đã có tuổi đời hơn 30 năm, cần bảo dưỡng thường xuyên. Điều này khiến ông Trump bực bội vì bắt đầu nhiệm kỳ mới mà vẫn phải sử dụng máy bay cũ kỹ, từng phục vụ dưới thời Tổng thống George H.W. Bush (Bush “cha”).
Ông Trump dùng kiếm cắt bánh kem mô hình chuyên cơ Không lực Một mới. Ảnh: New York Times.
Ông Trump “gậy ông đập lưng ông”?
Trong nhiều phát biểu gần đây, Tổng thống Trump công khai chỉ trích Boeing vì liên tục lùi thời hạn bàn giao cặp máy bay 747 đặc dụng.
“Tôi không hiểu vì sao họ làm quá lâu. Chúng tôi có lẽ sẽ mua một mẫu khác hoặc đổi lựa chọn”, Reuters dẫn lời ông Trump than phiền. Truyền thông Mỹ cho biết, ông thậm chí còn xem xét mẫu máy bay 747-8 đã qua sử dụng, nhưng quá trình cải tạo nhằm đảm bảo chúng đạt tiêu chuẩn an ninh và công nghệ của chuyên cơ tổng thống không hề đơn giản.
Theo hợp đồng với Boeing, Không quân Mỹ đã cam kết chi trả 3,5 tỷ USD trong tổng số 4,3 tỷ USD được phân bổ cho dự án. Tuy nhiên, Boeing đã chậm tiến độ ít nhất ba năm, bị lỗ đến 2,4 tỷ USD cho hợp đồng này. Theo giới chức Không quân vừa rời nhiệm sở từng tham gia điều hành chương trình, một phần nguyên nhân chậm trễ xuất phát từ các quyết định được đưa ra trong nhiệm kỳ đầu tiên của ông Trump.
Cụ thể, chính ông Trump là người đã đàm phán hợp đồng ban đầu với Boeing, trong đó có nhiều yêu cầu khắt khe về hệ thống an ninh và thiết bị liên lạc chuyên dụng. Đội ngũ của ông Trump đang xem xét việc cắt giảm một số yêu cầu này.
Ngoài ra, dạng hợp đồng theo đơn giá cố định do ông Trump thiết lập cũng khiến Không quân Mỹ khó có thể điều chỉnh nhanh chóng khi dự án phát sinh vấn đề.
Hiện ông Trump đã giao cho “ái tướng” Elon Musk nhiệm vụ đẩy nhanh tốc độ dự án. Tổng thống Mỹ thứ 47 vẫn thường nói với những người xung quanh rằng nếu đã phóng được tên lửa, ông Musk hẳn cũng sẽ tìm ra cách xử lý một chiếc máy bay.
Đáp lại, ông Musk, người nổi tiếng với việc đặt mục tiêu tham vọng cho các công ty riêng của mình, khẳng định Boeing hoàn toàn có thể bàn giao ít nhất một chiếc 747 chỉ sau một năm. Nói với tổng thống, vị tỷ phú cho rằng thiết kế của Không lực Một có nhiều tính năng thừa, làm chậm quá trình sản xuất, theo các nguồn tin của New York Times.
Giới chức tham gia dự án cho rằng mốc thời gian ông Musk đặt ra là không thực tiễn.
Elon Musk cho biết máy bay Không lực Một được thiết kế quá phức tạp, có các tính năng không cần thiết nên làm chậm quá trình sản xuất. Ảnh: New York Times.
Hạ tiêu chuẩn an ninh
Dù vậy, để thúc đẩy tiến độ dự án, cả ông Musk và Boeing đều kêu gọi dỡ bỏ yêu cầu về quy định giấy phép an ninh cho một số ít người tham gia dự án.
Hiện tại, hầu hết nhân sự dự án đều phải có mức độ xét duyệt an ninh cấp cao, được gọi là Yankee White. Đây là cấp độ kiểm tra lý lịch nghiêm ngặt, thường áp dụng cho quân nhân trước khi họ tiếp xúc với tổng thống hoặc phó tổng thống. Cấp độ này hiện được áp dụng cho cả nhân viên và đối tác của Boeing, từ thợ máy đến thợ điện, ngay cả những người không làm việc trực tiếp với các hệ thống tinh vi.
Việc hạ thấp tiêu chuẩn xét duyệt an ninh có thể giúp đẩy nhanh quá trình sản xuất, giúp Boeing dễ tuyển dụng nhân sự hơn. Nhưng nó cũng có thể khiến dự án gặp rủi ro an ninh, chẳng hạn như nguy cơ bị cài cắm gián điệp. Quan chức Mỹ đang xem xét phương án chỉ nới lỏng yêu cầu với một số nhân sự không làm việc với các bộ phận nhạy cảm nhất.
Ngoài ra, theo ba nguồn thạo tin, ông Elon Musk cũng bày tỏ nghi ngờ về lượng thời gian cần thiết để bay thử nghiệm hai chiếc chuyên cơ.
Một số quan chức tại nhiệm và cả cựu quan chức của Lầu Năm Góc lo ngại rằng áp lực đẩy nhanh tiến độ từ ông Trump và ông Musk có thể làm suy yếu các tiêu chuẩn an toàn của chuyên cơ tổng thống, vốn là tài sản quan trọng đối với an ninh quốc gia.
"Các yêu cầu có thể được tinh giản và rủi ro có thể được chấp nhận ở một mức độ nào đó. Nhưng nếu đi quá xa, hậu quả có thể rất nghiêm trọng. Máy bay vẫn cần phải đảm bảo có năng lực cơ bản về chỉ huy, kiểm soát và liên lạc”, Frank Kendall, cựu Bộ trưởng Không quân dưới thời chính quyền ông Joe Biden, người vừa rời nhiệm sở, nhận định.
Ông Trump nghe báo cáo trên Không lực Một vào năm 2019. Các máy bay được dùng làm Không lực Một phải được trang bị đầy đủ trang thiết bị cần thiết để điều hành đất nước từ trên không. Ảnh: New York Times.
Boeing phản ứng
Dự án Không lực Một hiện bị coi như một “quả tạ” trong nội bộ Boeing, vốn đã phải lao đao vì hàng loạt khủng hoảng trong thời gian gần đây, bao gồm 6 năm liên tiếp thua lỗ, các vụ tai nạn cướp đi mạng sống của hàng trăm hành khách, và cuộc đình công làm trầm trọng thêm tình trạng sản xuất trì trệ.
Công ty này cũng đối mặt với nhiều bê bối truyền thông liên quan đến dự án Không lực Một, chẳng hạn như khi nhiều nhân viên bị phát hiện hết hạn giấy phép an ninh. Đại dịch Covid-19 càng khiến việc tuyển dụng lao động phù hợp trở nên khó khăn hơn.
Nếu Tổng thống Joe Biden không quá quan tâm đến tiến độ của Boeing, kể cả khi dự án trì trệ dưới thời ông, thì giờ đây Boeing phải đối mặt với một vị tổng thống thiếu kiên nhẫn, thậm chí gần như ám ảnh về phương tiện chuyên chở mình trên không.
Trong bốn năm không nắm quyền, ông Trump luôn giữ mô hình chiếc Không lực Một mới trong văn phòng riêng tại Mar-a-Lago.
Trước áp lực từ Nhà Trắng, Boeing gần đây đã lên tiếng. Ông Kelly Ortberg, Giám đốc điều hành Boeing, thừa nhận: “Tổng thống rõ ràng không vui với thời hạn bàn giao. Tôi nghĩ ông ấy đã nói quá rõ điều đó”. Ông Ortberg tiết lộ Elon Musk đang cùng Boeing loại bỏ rào cản không cần thiết để rút ngắn tiến độ.
“Elon Musk thực sự đang giúp chúng tôi rất nhiều trong việc rà soát các yêu cầu đối với VC-25 (số hiệu dự án - PV), nhằm loại bỏ những ràng buộc không cần thiết để đẩy nhanh tiến độ bàn giao máy bay cho Tổng thống”, ông Ortberg nói.
“Ông Musk là người cực kỳ thông minh, có thể nhanh chóng nắm bắt sự khác biệt giữa các yêu cầu kỹ thuật thực sự cần thiết và những thứ có thể bỏ qua. Ông ấy đang hỗ trợ chúng tôi rất nhiều”, ông nói về CEO SpaceX - đối thủ của Boeing trong lĩnh vực quốc phòng và không gian. “Vì vậy, tôi hoàn toàn ủng hộ việc này, và đang phối hợp với đội ngũ DOGE để cải thiện tiến độ bàn giao”.
