Tỷ phú Elon Musk nắm ảnh hưởng chính trị đáng kể trong chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump, và cuối tuần qua là khoảng thời gian ông phô diễn quyền lực này.
Kể từ khi tuyên bố ủng hộ Tổng thống Mỹ Donald Trump vào tháng 7/2024, Elon Musk - người đàn ông giàu nhất thế giới - đã nhanh chóng nắm bắt ảnh hưởng chính trị và đứng ở vị trí trung tâm trong chính quyền mới.
Gần như nổi tiếng ngang ông Trump, ông Musk bắt đầu tận dụng sức mạnh này, đưa ra quyết định ảnh hưởng tới sức khỏe của hàng triệu người, tiếp cận dữ liệu cá nhân nhạy cảm và tấn công bất cứ ai đối đầu. Theo Guardian, vị tỷ phú và "quan chức không chính thức" này đang nắm trong tay quyền lực đáng kinh ngạc trong chính phủ liên bang.
Cuối tuần qua, những người làm việc tại Ban Hiệu quả chính phủ (DOGE) do ông Musk đứng đầu đã cự cãi với các công chức về yêu cầu được tiếp cận không hạn chế vào hệ thống của các cơ quan chính phủ lớn. Khi mọi chuyện lắng xuống, một số quan chức cấp cao phản đối đã bị đẩy ra ngoài và chiến thắng thuộc về DOGE.
Dưới sự hậu thuẫn của ông Trump, ông Musk đang tìm cách đóng cửa Cơ quan Phát triển Quốc tế Mỹ (USAID), khoe khoang về việc đưa USAID vào “máy nghiền gỗ” với cáo buộc USAID “tham nhũng”, là "tổ chức tội phạm" và "hoạt động theo tâm lý chính trị cực tả" nhưng không có bằng chứng. Ông chủ Tesla cũng nhắm vào một số cơ quan khác nhằm “tái thiết” chính phủ liên bang Mỹ theo ý muốn, đồng thời tránh sự giám sát của Quốc hội hoặc Bộ Tư pháp.
Ông Musk ám chỉ ai phản đối sẽ bị trừng phạt, đăng tải lá thư từ công tố viên liên bang với nội dung “sẽ theo đuổi mọi hành động pháp lý chống lại ai cản trở hoặc đe dọa ông hoặc nhóm của ông”.
Thâm nhập vào các cơ quan liên bang
Ngay sau lễ nhậm chức tổng thống vào ngày 20/1, ông Trump đã ban hành sắc lệnh hành pháp thành lập DOGE. Thay vì tạo ra một nhóm hoàn toàn mới, sắc lệnh này đổi tên Dịch vụ kỹ thuật số Mỹ, trước đây có nhiệm vụ cập nhật các hệ thống công nghệ thông tin của chính phủ, và đưa DOGE vào văn phòng hành pháp tổng thống.
Các nhóm giám sát chính phủ ngay lập tức nhận thấy dấu hiệu đáng ngờ, đệ đơn cáo buộc DOGE vi phạm luật minh bạch liên bang, đồng thời cảnh báo DOGE “được thiết kế để quyết định chính sách liên bang ảnh hưởng đến hàng triệu người Mỹ".
Những lo ngại này không phải là không có cơ sở. Những ngày gần đây, ông Musk và DOGE được tiếp cận các hệ thống chính phủ nhạy cảm trong Bộ Tài chính Mỹ và USAID, cũng như kiểm soát Văn phòng quản lý nhân sự (OPM) và Cơ quan Quản lý Dịch vụ - nơi xử lý bất động sản liên bang với mục tiêu chấm dứt hợp đồng thuê văn phòng.
Hai nhân viên liên bang khác cũng đệ đơn kiện hôm 4/2 nhằm xin lệnh cấm tạm thời với DOGE, cáo buộc DOGE vận hành một máy chủ bất hợp pháp tại OPM.
Elon Musk đứng đầu DOGE, một nhóm tìm cách cắt giảm chi tiêu lãng phí và tinh giản chính phủ liên bang Mỹ. Ảnh: Reuters.
Một số quan chức cấp cao đã bị sa thải vì đối đầu với ông Musk.
Hôm 31/1, quyền Bộ trưởng Tài chính David Lebryk từ chức sau khi từ chối cấp quyền cho DOGE truy cập vào hệ thống bảo mật cao kiểm soát khoảng 6.000 tỷ USD tiền thanh toán hàng năm cho hàng triệu người Mỹ.
Một ngày sau, hai nhân viên an ninh cấp cao tại USAID tìm cách ngặn chặn nhân sự DOGE vào các khu vực hạn chế tại cơ quan này. Sau đó, họ bị cho nghỉ phép tạm thời và tối 2/2, nhân sự USAID nhận được email họ không cần đến văn phòng vào ngày hôm sau.
Các động thái diễn ra chóng vánh và chủ yếu ngoài giờ làm việc, nên không rõ suốt cuối tuần qua, ai là người đứng sau và DOGE có thẩm quyền gì. Nhiều thành viên của DOGE được giao nhiệm vụ cải tổ các cơ quan chính phủ có rất ít hoặc không có kinh nghiệm trong chính phủ, và rất trẻ. Một kỹ sư trẻ nhất chỉ mới 19 tuổi, trong khi một cá nhân 25 tuổi có quyền truy cập vào hệ thống thanh toán của Bộ Tài chính Mỹ.
Chính quyền Trump khẳng định mọi hành động của ông Musk đều hợp pháp và không vi phạm các giao thức về bảo mật, mặc dù chưa rõ nhân viên DOGE làm gì khi truy cập vào các hệ thống của chính phủ Mỹ.
Ông chủ Tesla tuyên bố mình đang cắt giảm chi phí không cần thiết và tạo điều kiện cho chính phủ hiệu quả hơn, song cũng ám chỉ sự phản đối với các sáng kiến theo chủ nghĩa tự do như hỗ trợ người tị nạn và thúc đẩy quyền của người chuyển giới.
Ông thường xuyên tương tác với các tài khoản cực hữu và thúc đẩy thuyết âm mưu trên mạng xã hội X, trong khi truyền bá thông tin sẽ giải thể USAID. Trong những năm gần đây, USAID trở thành mục tiêu của những cá nhân bảo thủ. Trong Project 2025, nhóm Heritage Foundation đã kêu gọi cải tổ USAID, cáo buộc cơ quan này truyền bá "chủ nghĩa cực đoan về khí hậu" và "chủ nghĩa cấp tiến về giới".
Hành động với sự hậu thuẫn của ông chủ Nhà Trắng
Ông Trump ủng hộ cách tiếp cận quyết liệt trong giải thể các cơ quan chính phủ của ông Musk, xác định kế hoạch đóng cửa USAID hôm 3/2. Khi phản ứng ngày càng dữ dội và đảng Dân chủ kêu gọi chống lại ông Musk, ông Trump tìm cách xoa dịu một số lo ngại và khẳng định mình là người chịu trách nhiệm.
"Elon không thể và sẽ không làm bất cứ thứ gì nếu không có sự chấp thuận của chúng tôi", ông Trump nói. "Chúng tôi sẽ chấp thuận khi cần thiết và không chấp thuận khi không cần thiết".
Song cho đến nay, chưa có dấu hiệu nào cho thấy ông Trump sẽ kiềm chế tham vọng của ông Musk. Một số chính sách gần đây cho thấy ông Trump dường như đồng tình với những bất bình cá nhân của ông Musk.
Hôm 3/2, ông Trump tuyên bố sẽ cắt đứt mọi viện trợ cho Nam Phi, quê hương của ông Musk, với cáo buộc “vi phạm nhân quyền nghiêm trọng" dưới hình thức luật quyền đất đai mới. Ông Musk nhiều lần cáo buộc chính phủ Nam Phi "phân biệt chủng tộc" với người da trắng và cho phép "diệt chủng" nông dân da trắng.
Một sắc lệnh hành pháp khác hôm 31/1 tuyên bố sẽ “giải phóng sự thịnh vượng thông qua bãi bỏ quy định” và khi một cơ quan ban hành quy định mới, trước tiên họ phải xóa bỏ 10 quy định hiện hành. Sắc lệnh này nhắc lại lời kêu gọi bãi bỏ rộng rãi quy định chính phủ liên bang bấy lâu nay của ông Musk.
Không rõ Mỹ có cơ chế nào để ngăn chặn việc ông Musk tiếp tục cắt giảm, khi vị tỷ phú có ảnh hưởng to lớn cùng hành động thất thường. Điều rõ ràng duy nhất là ông Musk có ý định tiến lên phía trước, tiếp tục tìm cách nắm quyền các cơ quan chính phủ, đồng thời định hình kế hoạch của mình là vì tương lai đất nước.
"Bây giờ hoặc không bao giờ", ông Musk viết hôm 4/2.
VietBF@ sưu rập
