Theo như sau khi Washington đưa máy bay quân sự Mỹ chở dân nhập cư không giấy tờ trở về nước, đã khiến Hoa Kỳ và Colombia rơi vào khủng hoảng ngoại giao, như trong lúc tân tổng thống Mỹ Donald Trump nhậm chức đã đưa ra hàng loạt quyết định gây chấn động, như trả tự do cho hơn một nghìn tội phạm tham gia vụ tấn công nhà Quốc Hội Mỹ, bác bỏ quyền có quốc tịch với người sinh tại Mỹ.
Những người di cư xin tị nạn tại Hoa Kỳ ngồi chờ ở Cục Hải quan và Bảo vệ Biên giới, ở Tijuana, Mexico vào ngày 20/01/2025. REUTERS - Zaydee Sanchez
Tân tổng thống Mỹ Donald Trump ngay sau khi nhậm chức đã đưa ra hàng loạt quyết định gây chấn động, như trả tự do cho hơn một nghìn tội phạm tham gia vụ tấn công nhà Quốc Hội Mỹ, bác bỏ quyền có quốc tịch với người sinh tại Mỹ, được Hiến Pháp bảo vệ từ hơn 150 năm nay. Hôm qua, 26/01/2025, Hoa Kỳ và Colombia rơi vào khủng hoảng ngoại giao, sau khi Washington đưa máy bay quân sự Mỹ chở dân nhập cư không giấy tờ trở về nước.
Hành xử đơn phương, thô bạo của Trump dường như đáp ứng đòi hỏi của nhiều người. Tại sao ? Và đâu là những giới hạn của phương pháp hành xử nói trên của tổng thống Mỹ ? Về mặt hình thức, Donald Trump thể hiện phong cách dùng lời nói để khẳng định quyền lực : Nói đồng nghĩa với làm, như tiêu đề một tác phẩm nổi tiếng trong giới ngôn ngữ học trong thập niên 1960, « How to Do Things with Words », của nhà triết học ngôn ngữJohn Langshaw Austin, người Anh.
Miệng nhà quan có gang có thép. Kể từ khi nhậm chức, Trump đã ký hàng chục sắc lệnh đảo ngược chính sách của người tiền nhiệm, và tạo không gian để các quyết định nói trên gây tiếng vang với những người ủng hộ, cũng như gây ấn tượng với công chúng nói chung, như dàn dựng việc ký ngay trên sân vận động, tỏ rõ thế thượng phong của một vận động viên chiến thắng.
Trump sẽ chiếm được kênh đào Panama, giành được đảo Groenland của Đan Mạch như tuyên bố hay không ? Bao nhiêu điều trong số các tuyên bố của Trump rút cục sẽ được thực thi ? Đối với giới chuyên gia, hiện còn quá sớm để nói về điều này, nhưng trước mắt rõ ràng lối hành xử của Trump đã mang lại một số hiệu quả, gây choáng váng, và giúp ông đạt được một số kết quả cụ thể trên thực địa và trong công luận.
Vụ việc mang lại kết quả rõ rệt nhất là chính quyền Colombia của tổng thống Gustavo Petro, sau ít giờ phẫn nộ, không tiếp nhận những chuyến máy bay ô nhục đưa di dân như tội phạm về nước và tuyên bố trả đũa, cuối cùng đã buộc phải nhượng bộ, và chấp nhận các điều kiện của Trump. Theo ghi nhận của báo Pháp Le Monde, vụ trục xuất thô bạo di dân về Colombia nói trên dường như là « dấu hiệu mở đầu cho một giai đoạn mới », khi tân tổng thống Mỹ tỏ ra kiên quyết có các hành động đơn phương, thô bạo, nhằm thực thi các cam kết với cử tri.
Lối hành xử dường như là sự tiếp nối điều đã được coi là bản sắc của chính trị gia đảng Cộng Hòa ngay từ nhiều năm trước : Nói là làm, nói đi đôi với làm và đã hứa là làm, nhưng là « làm » với những kẻ yếu hơn.
Tác động của phương pháp nói trên của Trump đối với cử tri Pháp là khá rõ. Theo một thăm dò dư luận của hãng Odoxa, cho Le Figaro, trong kỳ nghỉ tuần qua. 64% số người trả lời thăm dò có ấn tượng tổng thống Mỹ là một người « năng động ». 48% cho ông Trump là một người « hiệu quả ». Cách nay bốn năm, chỉ có 16% người Pháp thừa nhận Trump « hiệu quả ».
Về kinh tế, về vấn đề giới hay về khí hậu và di dân, 8/10 người Pháp cho rằng Trump giữ lời. Theo giới quan sát, tỉ lệ lớn người thừa nhận ông Trump giữ lời là điều đáng chú ý, bởi không biết giữ lời vốn là một điều chủ yếu mà cử tri thường phê phán giới chính trị.
Phương pháp hành xử Trump được thể hiện rất rõ, sẵn sàng hành động thô bạo, độc đoán, miễn là bảo đảm được tính hiệu quả, tức thực hiện được các cam kết tranh cử. Theo Radio France, với phương pháp của Trump, thô bạo thể hiện rõ như là một « cái ác cần thiết », bởi không có phương pháp thô bạo này thì mục tiêu được coi khó lòng đạt được. Phương pháp này thật ra không phải chỉ của Trump, mà đã có từ khi loài người biết đến chính trị.
Tại Pháp, nhiều chính trị gia cánh hữu và cực hữu hưởng ứng ra mặt, chính trị gia cánh hữu Eric Ciotti bày tỏ sự « ngưỡng mộ ». Chủ tịch vùng Ille-de-France Valérie Pécresse đã nhiệt liệt hoan nghênh việc Trump bổ nhiệm Elon Musk điều hành bộ Hiệu quả Chính phủ, cho phép « tiêu diệt thói quan liêu » trong chính quyền.
Liệu Trump có duy trì được lối hành xử này lâu dài hay không, và đâu là những giới hạn của phương pháp dùng mục tiêu để biện minh cho hành xử thô bạo này ? Nhiều nhà quan sát ghi nhận, nếu như Trump có thể sẵn sàng gây áp lực tối đa trong thời gian ngắn, và đè bẹp các nước nhỏ, yếu, bất tuân, như Colombia, thì nguyên thủ Mỹ cũng tỏ ra hành xử có chọn lọc. Với Liên Âu, Trump gia tăng áp lực từ từ, gây phân hóa nội bộ khối 27 nước.
Mềm nắn rắn buông. Trên thực tế, với Bắc Kinh, đối thủ số một của Washington, Trump tỏ ra dè dặt. Quyết định tăng thêm 10% thuế hàng nhập khẩu Trung Quốc kể từ ngày 01/02 rút cục được đình lại. Đây là điều hoàn toàn ngược với cam kết của Trump. Trong chiến dịch vận động tranh cử, Trump từng dọa tăng mức thuế này lên đến 60%. Giới quan sát cũng chú ý đến việc chủ tịch Ủy Ban Châu Âu Ursula Von der Leyen, ngay sau khi Trump nhậm chức, lần đầu tiên từ nhiều năm nay, chìa tay với Trung Quốc. Một số báo, như trang mạng chính trị Pháp L’Opinion, coi « đây là một bước ngoặt thực sự » trong thái độ của Bruxelles với Bắc Kinh.
Thực hư ra sao ? Việc Liên Âu tỏ ra muốn xích gần lại Trung Quốc phải chăng khiến chính quyền Trump trở nên mềm mỏng hơn với Bắc Kinh ?
Một số nhà quan sát cũng chú ý đến nhận định của triết gia nổi tiếng về chính trị hiện đại Hannah Arendt, theo đó, thái độ « thô bạo » tưởng như đồng nghĩa với « sức mạnh thực sự », « sức mạnh hiệu quả », trên thực tế lại thể hiện cho « sự bất lực » của chính đương sự, vốn không hướng đến một mục tiêu nào có « giá trị bền vững », có « ý nghĩa để đời ». Dù thừa nhận tính « hiệu quả » trong hành động của Trump, đa số dân Pháp, theo thăm dò dư luận nói trên, không ủng hộ các tư tưởng của Trump, và coi hành xử của tổng thống Mỹ là « hung hãn », « nguy hiểm ». Không thu phục được lòng người xét về lâu, về dài, phải chăng đấy là hạn chế của chủ yếu của lối hành xử của chủ nhân Nhà Trắng ?
