(Minh họa)
Nếu thường xuyên sử dụng mạng xã hội và chỉ cần để ý một chút, có lẽ bạn sẽ nhận ra tiếng Việt của chúng ta đã và đang bị
"biến dạng" một cách đáng ngại.
Những dạng biến thể,
"cách tân" hay còn gọi là
"đổi mới" của tiếng Việt được các cư dân mạng nâng lên thành
"ngôn ngữ mạng" để trò chuyện, nhắn tin, bình luận, livestream trên các ứng dụng như
Zalo, Facebook, Instagram, Twitter, Whatsapp, Viber, Snap Chat… Có thể nhận diện vài nguyên nhân chủ yếu khiến cho tiếng Việt ngày nay đã bị
"biến dạng" như sau:
Tạo các xu hướng ngôn ngữ bằng tiếng Việt "mới"
Đó là những từ ngữ mang tính nhất thời, thường xuất hiện sau một sự kiện hay phát ngôn của một nhân vật nổi tiếng nào đó có sức ảnh hưởng đáng kể đến cộng đồng (các
KOL, hot Facebooker, influencers, TikToker…) Dù chỉ tồn tại trong một thời gian ngắn để
"ăn theo" các sự kiện hay nhân vật đó nhưng các
"trend" (hiện tượng bộc phát) này cũng đủ sức để lôi kéo một đám đông không nhỏ chạy theo hưởng ứng, đặc biệt là giới trẻ, đối tượng dễ bị tác động và dẫn dắt nhất bởi những hiện tượng đang diễn ra hàng giờ, hàng ngày trong xã hội.
Có thể điểm qua một số từ như
"trẻ trâu", "u là trời", "xịn sò", "chanh sả", "ố dề"…
Thói quen "chêm" ngoại ngữ vô tiếng Việt
Nhiều nhất là tiếng Anh được các cư dân mạng
"mượn" để chen vô các câu tiếng Việt của mình. Để khoe trình độ ngoại ngữ, khả năng hội nhập hay thể hiện đẳng cấp gì đó thì không rõ, nhưng khi sử dụng ngôn ngữ theo kiểu
"nửa nạc nửa mỡ" như thế này chỉ cho thấy
"tâm lý sính ngoại", sự thiếu chuyên nghiệp, thậm chí là thiếu khả năng sử dụng tiếng Việt thuần túy, đúng theo chuẩn của người nói hay viết.
Cố tình tạo ra phiên bản lỗi của tiếng Việt thuần túy
Điều này đôi khi xảy ra với chính những người giỏi tiếng Việt hơn ai hết như giới phóng viên báo chí, giáo viên, những người có vị trí nhất định trong xã hội… nhằm mục đích gây hài hước cho vui, tạo sự thân thiện, gần gũi, gây ra ấn tượng… Họ cố tình viết sai chính tả, chế, nhại, bẻ từ gốc ra thành từ mới như
"vui vẻ" thành
"dzui dzẻ",
"mệt", thành
"mệch",
"chắc… chết" thành
"chắc… chớt",
"cực chất" thành
"cực trất",
"yêu" thành
"iu"…
Người viết sử dụng tiếng Việt sai cách
Đó là cách dùng từ trùng lắp, dư nghĩa mà nhiều người thoạt tưởng là sành sõi tiếng Việt lắm khi vẫn bị viết sai. Có thể thấy qua các ví dụ như
"an yên" (
"an" và
"yên" vốn là hai từ đồng nghĩa),
"ngành nghề" (
"ngành" và
"nghề" cũng là hai từ đồng nghĩa), “nhé ạ” (“nhé” với “ạ” là hai từ cảm thán đồng nghĩa),
"đi du lịch" (
"du lịch" đã mang nghĩa là đi chơi, sao còn kết hợp với
"đi"?),
"cặp đôi" (cả hai từ đều chỉ số
"2" sao lại đứng cùng nhau?)
Những từ mới vô nghĩa
Nhiều năm sau này, tiếng Việt liên tục xuất hiện những từ mới thoạt nghe qua rất vang dội nhưng lại chẳng mang ý nghĩa cụ thể nào. Có thể thấy những từ như
"chênh chao", "hoang hoải", "chông chênh", "chao chát", "riết róng", "đắng đót", "thi thoảng",.…
Teen code, chữ viết tắt
Mới đọc qua, nhiều người không biết cứ tưởng đó là những mật mã hay ký hiệu gì đó như kiểu dùng mã
telex trong việc trao đổi thông tin của bưu điện vậy. Các cư dân mạng ngày nay (đa số là giới trẻ)
"sáng tạo" ra nhiều cách viết mới gọi là
teen code không tuân theo một quy tắc ngôn ngữ, văn hóa nào khiến cho những
"kẻ ngoại đạo" nếu không tìm hiểu về dạng
teen code này sẽ không thể hiểu được người ta đang nói gì với nhau trên cõi mạng.
Có thể điểm qua các từ tiêu biểu như
vk (thay cho
"vợ"),
ck (thay cho
"chồng"),
hok (thay cho
"không"),
cmnr (thay cho
"chết mẹ nó rồi"),
bựk (thay cho
"bực"),
qtqđ (thay cho
"quá trời quá đất"),
tứk (thay cho
"tức")…
Ngoài giản lược chữ, biến thể chữ, sáng tạo cụm từ mới, mạng xã hội còn là nơi để thứ ngôn ngữ
"lai căng" được cho sử dụng phổ biến rộng rãi hơn bao giờ hết. Những từ Việt Nam thông dụng, dễ dùng vẫn bị thay thế bằng nhiều từ tiếng Anh như một trào lưu thể hiện sự sành điệu của giới trẻ. Hàng loạt từ tiếng Anh giờ đây đã trở thành ngôn ngữ nói viết trên mạng hàng ngày của giới trẻ, rất thông dụng như
"team" thay thế cho
"đội",
"group" thay thế cho
"nhóm", rồi
"happy", "balance", "sorry"... thật loạn xà ngầu!!!
Cạnh đó, tiếng Hàn, tiếng TQ cũng trở thành mốt mới của ngôn ngữ trên mạng xã hội. Như từ
"anh" trong tiếng Việt đã được một bộ phận trong cộng đồng fan phim Hàn thay thế bằng
"oppa", nhiều cô gái, chàng trai trẻ còn lấy biệt danh tiếng Anh, tiếng TQ hoặc tiếng Hàn Quốc để cái tên nghe có vẻ
"quý phái" hơn. Có thể dễ dàng bắt gặp những cái tên như
"Jessica Phan", "Eric Tran", "Min Hu"... nhưng hoàn toàn là người Việt.
Dùng tiếng lóng, văng tục
Nhiều từ lóng được các cư dân mạng dùng để chửi bậy, mạt sát nhau là những từ tả hành động hoặc từ tượng hình được viết tắt từ tên của các bộ phận trên cơ thể. Nhiều từ được giới trẻ đã cho "khai sinh" ra nhiều từ như
"vcl", "vcc", "vcđ", "đú trend", "bú fame",… đủ khiến cho ai đó phải đỏ mặt vì ngượng khi nghe phát ngôn ra hoặc tò mò đi tìm hiểu ý nghĩa trong đó là gì.
Đáng ngại hơn khi các
"dị căn" của
"tiếng Việt mới" này không chỉ được phổ biến trên thế giới mạng mà còn
"xâm lăng" vào đời sống qua việc người ta sử dụng để đặt tên hàng quán nơi có phần đông khách hàng là giới trẻ, đặt tên món ăn dành cho tuổi teen, quảng cáo, đưa vào âm nhạc (đặc biệt là nhạc rap)… khiến cho những ai không rành tiếng Việt dễ bị lầm tưởng cho đây là ngôn ngữ Việt chính thống.
Không phủ nhận hiệu ứng
"vui là chính" cũng như khả năng sáng tạo không giới hạn của các chuyên gia
"ngôn ngữ… mạng" nhưng việc làm bóp méo tiếng Việt, dù vô tình hay cố ý, khi đã tạo thành thói quen cho người sử dụng đều để lại những hậu quả khó lường với hậu thế, nhất là với những người còn trẻ vốn chưa đủ kiến thức lẫn kinh nghiệm để phân biệt đâu là tiếng Việt thuần túy, tiếng Việt gốc với thứ tiếng Việt bị lai căng, biến dạng kiểu lố bịch này.
Việc làm dụng ngôn ngữ theo xu hướng tiêu cực có khi khiến cho giới trẻ bị ngộ nhận rằng mình là người sành điệu, bắt kịp các xu hướng (trend) của xã hội. Chưa kể việc sử dụng các thể loại ngôn ngữ mạng như nói trên dễ gây ra tác dụng ngược khi bị xem là thiếu tôn trọng người đọc, người nghe trong một số tình huống nghiêm túc hay với người lớn tuổi, người có vai vế cao hơn.
Một đối tượng khác cũng bị ảnh hưởng gián tiếp là các bạn trẻ sinh ra và lớn lên ở hải ngoại nhưng muốn duy trì việc sử dụng, gìn giữ ngôn ngữ mẹ đẻ của mình. Khi phải dùng tiếng Việt ở một nơi khác không phải quê hương của mình, có thể nói các em đã chịu nhiều sự thiệt thòi không đáng có. Nếu phải tiếp xúc với thứ ngôn ngữ bị
"biến tấu" lệch lạc trên mạng, các em dễ bị ngộ nhận dẫn đến việc hiểu sai và áp dụng sai theo đó.
Chính vì giới trẻ là đối tượng dễ bị ảnh hưởng nhất nên rất khó để họ có thể vô tư sử dụng ngôn ngữ mạng mà vẫn bảo đảm việc sử dụng đúng chính tả tiếng Việt trong những tình huống cần nói/viết nghiêm túc.
Nếu những người lớn trong gia đình như ông bà, cha mẹ của các em ở cả Việt Nam lẫn hải ngoại không chú ý cho điều chỉnh, uốn nắn, hậu quả sẽ là các em lớn lên với vốn tiếng Việt xấu xí,
"dị dạng" lkiểu này.
Để làm gương cho con, em mình, đã tham gia mạng xã hội, kể cả người lớn không nên lạm dụng ngôn ngữ mạng, bảo tồn và duy trì sự trong sáng, thuần khiết của tiếng Việt, cũng như cần trang bị đủ kiến thức để nhắc nhở lớp trẻ nhận diện nhiều thứ đẹp – xấu, đúng – sai, phải – trái trên không gian mạng, chứ không chỉ có riêng tiếng Việt!
