Đảng Cộng ḥa xoay quanh ông Trump và bị chi phối bởi nhóm bảo thủ cực đoan, trong khi đảng Dân chủ thống nhất và sẵn sàng đàm phán v́ mục tiêu chung.
“Nhiều chính trị gia công khai ủng hộ Trump, nhưng lại âm thầm lo sợ về ông ấy”, bà Nikki Haley - cựu Thống đốc bang South Carolina - chia sẻ hồi tháng 2. “Họ biết ông ấy thảm họa tới mức nào và sẽ tiếp tục gây thiệt hại cho đảng. Họ chỉ quá sợ để nói ra những ǵ ḿnh nghĩ. Tôi th́ không sợ nói ra sự thật phũ phàng này. Tôi không cần phải nịnh nọt ông Trump”.
Tuy nhiên, bà Haley đă có mặt tại Đại hội toàn quốc đảng Cộng ḥa ở Milwaukee, và cổ vũ ông Trump. “Tổng thống Trump đă mời tôi phát biểu tại đại hội này nhân danh sự đoàn kết. Tôi sẽ bắt đầu (bài phát biểu) bằng tuyên bố: Donald Trump có sự ủng hộ mạnh mẽ của tôi, chấm hết”.
Các nhà khoa học chính trị hiện gọi đảng Cộng ḥa là đảng “cá nhân”, khi đảng này xoay quanh một nhân vật, không phải chương tŕnh nghị sự hay liên minh. Những người bất đồng như Liz Cheney, Chris Christie, Adam Kinzinger và thậm chí cả cựu Phó tổng thống Mike Pence đều đă bị loại bỏ.
Trong khi đó, đảng Dân chủ đă chứng minh họ không phải đảng theo đuổi cá nhân. Đại hội tuần này sẽ phản ánh một hành động tập thể mang tính lịch sử: Đảng tập hợp để thuyết phục lănh đạo của đảng, Joe Biden, rút lui.
New York Times đặt câu hỏi tại sao hai đảng của nước Mỹ lại đối lập hoàn toàn như vậy. Câu trả lời là: Một lư do có từ trước khi ông Trump xuất hiện, lư do c̣n lại là v́ ông Trump.
Trước khi có ông Trump
Có một mâu thuẫn cốt lơi trong đảng Cộng ḥa mà không tồn tại trong cốt lỗi của đảng Dân chủ.
Đảng viên Dân chủ có chung niềm tin rằng chính phủ có thể và nên hành động thay mặt cho người dân. Những người cực tả tin rằng chính phủ nên làm nhiều hơn nữa, c̣n nhóm ôn ḥa tin rằng chính phủ nên hành động mạnh mẽ hơn một chút. Tuy nhiên, tất cả người được bầu làm lănh đạo đều có cùng một lư do: Sử dụng quyền lực của chính phủ để theo đuổi tầm nh́n của họ về những điều tốt đẹp. Dù có mâu thuẫn và chia rẽ, đảng luôn có chỗ cho đàm phán v́ mục đích chung.
Ngược lại, đảng Cộng ḥa hiện đại được xây dựng dựa trên sự căm ghét chính phủ. Một số thành viên muốn chứng kiến chính phủ bị thu hẹp và tê liệt đến mức không c̣n đủ sức mạnh để can thiệp vào nhiều khía cạnh xă hội.
Đây là tinh thần từ xưa cũ, và từng được Grover Norquist - nhà hoạt động chống thuế nổi tiếng - mô tả: “Tôi không muốn xóa bỏ chính phủ. Tôi chỉ muốn thu hẹp nó xuống mức tôi có thể kéo nó vào nhà tắm và d́m nó trong bồn tắm”.
Những chính trị gia, đặc biệt là các cá nhân tham gia vào chính phủ hiện tại, đều có nguy cơ trở thành mục tiêu cho các cuộc thanh trừng trong tương lai. Các nhóm bảo thủ cực đoan như Tea Party và Freedom Caucus không ngần ngại đối đầu những người đương nhiệm khi họ có quyền lực đủ lớn tại Hội nghị Cộng ḥa Hạ viện.
Nhiều chủ tịch Hạ viện của đảng Cộng ḥa đă bị hạ bệ sau khi trải qua giai đoạn không mấy dễ chịu. Ông John Boehner tuyên bố từ chức sớm, trong khi ông Kevin McCarthy - trải qua 15 ṿng bỏ phiếu - đă bị các thành viên cực đoan của đảng phế truất chưa đầy một năm sau đó.
Adam Smith - Nghị sĩ Dân chủ tại Ủy ban Quân vụ Hạ viện - kể rằng một đồng nghiệp đảng Cộng ḥa từng đùa muốn “đổi” những thành viên cực đoan của đảng Cộng ḥa cho đảng Dân chủ, ám chỉ dù ở đảng nào th́ cũng có những người có tư tưởng quá khích.
“Tôi nghĩ đảng chúng tôi không có thành viên Quốc hội nào quá khích theo hướng đó”, ông nói. “Tôi đă làm việc với từng người về Đạo luật Ủy quyền Quốc pḥng Quốc gia. Họ có thể không bỏ phiếu cho đạo luật này, nhưng họ sẽ đưa ra ư tưởng. Trong khi với đảng Cộng ḥa, nếu chính phủ muốn làm điều ǵ đó, họ luôn t́m cách ngăn chặn, như kiểu phản xạ vậy. Điều này như ăn sâu vào đảng Cộng ḥa, khiến việc duy tŕ một tổ chức có trách nhiệm với chính phủ trở nên khó khăn”.
Bà Nancy Pelosi - cựu Chủ tịch Hạ viện Mỹ thuộc đảng Dân chủ - cũng đưa ư kiến tương tự.
“Rất khó để làm việc với những người thực sự không có niềm tin hay chương tŕnh nghị sự nào. Đàm phán với người không muốn ǵ cả thực sự khó”, bà chia sẻ về lư do đảng Dân chủ tại Hạ viện lại đoàn kết hơn đảng Cộng ḥa.
V́ ông Trump
Nhiều người ở đảng Dân chủ theo đuổi ư thức hệ chặt chẽ. Tuy nhiên, chiến thắng của ông Trump đă biến đảng Dân chủ thành một đảng thực dụng theo cách tàn nhẫn, tức là quyết định dựa trên thực tế thay v́ cố chấp với những nguyên tắc bất biến. Chính sự thực dụng này khiến họ đề cử ông Joe Biden vào năm 2020, nhưng cũng sẵn sàng từ bỏ vị tổng thống 81 tuổi vào năm 2024.
Ông Smith là một trong những thành viên cấp cao đầu tiên công khai kêu gọi ông Biden rút khỏi cuộc đua. “Nhiều người ủng hộ Biden đă hiểu lầm. Họ cho rằng tôi làm vậy là v́ Joe, nhưng thực ra là v́ Trump và nỗ lực ngăn chặn ông ấy từ năm 2017. Chúng ta sẽ đoàn kết và làm mọi thứ để đạt được điều này”, ông nói.
Có những thời điểm tranh căi xoay quanh ông Biden khiến đảng Dân chủ lục đục nội bộ. Tuy nhiên, điểm chung trong mọi cuộc thảo luận là nỗi sợ ông Trump sẽ tái đắc cử.
“Nhiều đảng viên Dân chủ coi Trump đối lập với toàn bộ dự án của nước Mỹ”, David Axelrod - chiến lược gia của chiến dịch năm 2008 của cựu Tổng thống Barack Obama - nói. “Nếu Haley tranh cử thay v́ Trump, không chắc đảng Dân chủ đă gấp gáp tới vậy”.
Không đảng viên Dân chủ nào đóng vai tṛ lớn hơn bà Pelosi trong nỗ lực thuyết phục ông Biden. Bà giải thích ḿnh được thúc đẩy bởi một mối đe dọa to lớn.
“Tôi muốn chiến dịch có thể giành chiến thắng. Tôi quyết định ở lại Quốc hội để đánh bại người đó, v́ tôi nghĩ ông ta là mối nguy hiểm cho đất nước chúng ta”, bà nói.
Khi được hỏi nhiệm kỳ thứ 2 của ông Trump sẽ có ư nghĩa thế nào với nước Mỹ, mặt bà Pelosi lo lắng thấy rơ. “Tôi gần như không thể ngủ được v́ t́nh h́nh hiện tại. Nhưng viễn cảnh ấy không thể tưởng tượng được, không thể xảy ra với đất nước chúng ta”, bà nói.
Ông Biden cũng có đồng quan điểm. “Không có ǵ, không thứ ǵ, kể cả tham vọng cá nhân, có thể cản trở nỗ lực giải cứu nền dân chủ của chúng ta”, tổng thống Mỹ nói khi quyết định dừng cuộc đua. Thật khó để tưởng tượng ông Trump sẽ rút lui v́ cho rằng tham vọng cá nhân của ḿnh đứng sau thành công của đảng Cộng ḥa trong cuộc bầu cử.
Đây chính là công thức của đảng Dân chủ nhằm duy tŕ sự gắn kết như một đảng chính trị. Họ thống nhất trong mong muốn sử dụng chính phủ để cải thiện cuộc sống của người dân. Họ thống nhất trong niềm tin rằng phải ngăn chặn ông Trump. New York Times nhận định nếu nói 2024 là lần đối đầu giữa bà Kamala Harris và ông Trump th́ chưa đủ, v́ đây cũng là cuộc cạnh tranh giữa ông Trump và đảng Dân chủ.
Chiến dịch của ông Trump hiểu, và lo sợ điều này. “Tôi nghĩ ông Joe Biden không có nhiều lợi thế, nhưng đảng Dân chủ th́ có”, Susie Wiles - cố vấn của ông Trump - chia sẻ hồi tháng 3.
:hafpp y:
