** Thêm một bài lý sự của "đại gia trồng bơ Nam Cali" ca cẩm về chuyện lớn: "rác nhựa"!!
Đi về Việt Nam và qua Phi Luật Tân, mình thấy người dân sử dụng đồ nhựa rất nhiều. Được một chổ là ở Phi Luật Tân, họ có để sẳn thùng rác tái sinh khắp nơi cho du khách và thị dân bỏ rác vô. Mỗi tháng họ không cho du khách đến viếng các đảo 1 ngày để cho họ có thể dọn dẹp mọi rác rưới vương khắp. Họ cho biết là rác nhựa từ Việt Nam, Nam dương, Trung Cộng trôi dạt sang xứ họ rất nhiều. Ở Việt Nam thì thấy rất ít thấy loại thùng rác tái sinh, ngược lại thì thấy dân chúng thích xài đồ nhựa như bao nylon, hộp nhựa và vứt quăng tùm lum. Dạo này, mình có thấy các nhóm trẻ, cuối tuần đi hốt rác, đồ nhựa trên các sông rạch. Cũng mừng là giới trẻ tại Việt Nam bắt đầu để ý quan tâm đến vấn đề ô nhiểm môi trường.
Hình ảnh ở Đà Lạt sau khi du khách ra đi, chưa kể là mỗi khi có tổ chức lể hội festival
Đời sống hiện nay với đủ loại thức ăn nhanh kèm với thức uống khiến cho chúng ta quen sử dụng các bịch nylon, đồ ly giấy, hộp đựng thức ăn và đang quá tải trên khắp thế giới. Người ta nói, ở ngoài biển khơi rác rưới của thị dân được đem ra đó trút xuống ngày đêm, giết loài cá và thuỷ sản rất nhiều. Mình không biết đó là lời tuyên truyền, quảng cáo của các phe nhóm hay là sự thật
"trần truồng". Có thể là cả hai.
(Minh họa)
Ở Cali cách đây mấy năm, chính quyền đưa ra luật là không được dùng bao nylon khi đi chợ, phải đem theo các giỏ bằng giấy tái sinh để bảo vệ cho môi trường. Lúc đầu, mình thấy cũng hay nhưng hoá ra các siêu thị cũng không muốn tốn tiền để cung cấp bao bị cho khách hàng nên đã "vận dộng hành lang" (lobby) các đại diện ở Quốc hội về dự luật này. Lý do là họ không cung cấp bao nylon nhưng lại muốn bán các bị nylon hơi dầy một tí với giá 10 cents, mua về xài, xông rồi lại vứt đi, cũng làm te tua cho môi trường. Khi đi chợ, liệu có mấy ai nhớ đem theo bịch giấy tái sinh nên đành phải bỏ tiền mua bịch nylon, vì thế không giải quyết vấn nạn môi trường. Hôm qua, bà xã kêu đi chợ, đến khi tính tiền, họ hỏi có muốn mua bịch không thì bà nói muốn. Mình thì nói không, đẩy cái xe bỏ đồ vô xe cho khoẻ đời, dỡ tốn tiền và không tàn phá môi trường. Chán Mớ Đời
Gần đây, vốn buồn đời, vào vườn bơ khi trời nóng để nghỉ mệt. Mình đọc một bản tường trình của
Consumers Reports thì thất kinh. Họ cho biết, có cho thí nghiệm gần 100 thực phẩm, thì lại khám phá ra có 2 loại hoá chất dùng trong bao nylon. Đó là
bisphenols và
phthalates. Ai buồn đời thì đọc đường dẫn ở đây:
CR’s recent tests of nearly 100 foods
Những khám phá này thật đáng lo ngại vì có các bằng chứng rõ ràng cho thấy mối liên quan giữa việc tiếp xúc với các hóa chất này với một số tác động xấu đến sức khỏe, bao gồm cả sự gián đoạn của hệ thống nội tiết hoặc hormone. Ngoài ra còn chuyện gây rối loạn phát triển thần kinh, rối loạn chuyển hóa và các vấn đề về sinh đẻ. Theo một cuộc nghiên cứu mới, các căn bệnh có liên quan đến việc tiếp xúc với các hóa chất như nhựa khiến cho Hoa Kỳ phải tiêu tốn khoảng 250 tỷ USD chi phí chăm sóc sức khỏe chỉ trong năm 2018. Xem đường dẫn: chemicals to a number of health effects,
Những khám phá của
CR thật đáng lo ngại vì hóa chất trong nhựa không chỉ giới hạn ở 2 loại:
phthalates và
bisphenol-A (BPA). Tiến sĩ Maricel Maffini, một chuyên gia về an toàn hóa chất, cho biết đó chỉ là
"poster children for a broken system". Sự thật thì khủng khiếp hơn.
Tham khảo thêm ở đây:
-
https://www.consumerreports.org/toxi...h-a2854312421/
Các chuyên gia nghiên cứu đã lập danh mục hàng ngàn loại hóa chất được tìm thấy trong nhựa. Theo tiến sĩ Tracy Woodruff, giáo sư khoa học sinh sản tại Đại học y khoa San Francisco, CA, có nhiều hóa chất gây nguy hiểm cho sức khỏe. Tiến sĩ Maffini cho biết nhiều loại được sử dụng bú xua la mua nhưng vẫn chưa được nghiên cứu hoặc kiểm tra đầy đủ về mức độ an toàn. Hơn nữa, những mảnh nhựa nhỏ, được gọi là vi nhựa, luôn cả các phân hủy nhựa hiện được tìm thấy trong thực phẩm, nước và không khí.
Theo tiến sĩ Maffini, việc sử dụng rộng rãi nhựa có nghĩa là chúng được phân phối rộng rãi đến mức các cuộc khảo sát giám sát sinh học quốc gia của Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch Bệnh (CDC) đã tìm thấy một số hóa chất nhựa, bao gồm
BPA và
phthalates ở hầu hết trong cơ thể người ở Hoa Kỳ. Có thể đó là sự khởi đầu cho bệnh ung thư.
Mình có đọc đâu đó, có trên 2,000 hoá chất được sử dụng tại Hoa Kỳ mà chúng ta chưa biết hậu quả sau cùng sẽ như thế nào. Các loại kem hoá chất dùng để chống da ăn nắng là nguồn gốc ung thư da của mấy bà. Nhưng lại được quảng cáo tiếp thị theo chiều hướng khác.
(Minh họa)
Bác sĩ Philippines Landriganchuyên về nhi khoa và bệnh tật, tại Boston cho rằng các hoá chất này gây tác hại xấu cho nội tạng, dẫn đến nhiều bệnh tật sau này.
Những hoá chất khác làm gián đoạn các quá trình sinh học quan trọng, thường có liên quan đến hormone. Điều này xảy ra vì một số hóa chất trong nhựa có thể ảnh hưởng đến các thụ thể sinh học tương tự như hormone tác động trong cơ thể chúng ta. Một số vấn đề sức khỏe có thể do hóa chất trong nhựa gây ra bao gồm cân nặng thấp và sinh non, suy giảm khả năng sinh sản, nguy cơ ung thư vú ở bà mẹ và các vấn đề về phát triển trí não ở trẻ nhỏ.
Những loại hóa chất này, được gọi là
chất gây rối loạn nội tiết (endocrine disrupters) cũng đã làm thay đổi những quan niệm cũ về liều lượng tạo ra độc tính. Mặc dù điều đó đúng đối với một số loại độc tố, nhưng các hợp chất gây rối loạn hệ thống nội tiết, chẳng hạn như
bisphenol và
phthalates, có thể có tác dụng lâu dài đối với sức khỏe ngay cả khi ở liều lượng thấp.
Tiếp xúc với các chất gây rối loạn nội tiết có thể làm tăng nguy cơ bị béo phì, rối loạn chuyển hóa như tiểu đường, các vấn đề về phát triển thần kinh và các vấn đề sinh sản. Landrigan cho biết những người mang thai và con cái của họ dễ bị ảnh hưởng nhất. Đó là bởi vì trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ rất dễ bị tổn thương trước những thay đổi nhỏ về nồng độ hormone khi cơ thể chúng đang trên đà phát triển. Ví dụ, nếu nồng độ hormone tuyến giáp bị gián đoạn ở người mang thai, điều đó có thể ảnh hưởng đến các giai đoạn phát triển quan trọng của não bộ.
Bác sĩ Landrigan, việc tiếp xúc sớm với chất chống cháy
bromine, được tìm thấy trong nhựa và được tích hợp trong các thiết bị điện tử, dệt may, đồ nội thất và vật liệu xây dựng, có liên quan đến vấn đề tổn thương não biểu hiện là chỉ số IQ giảm ở trẻ em, hệ thống chú ý bị rút ngắn và ADHD. Ngày nay trẻ em Hoa Kỳ bị bệnh ADHD và tự kỷ rất cao, nghe nói lên đến 10%.
Có một bác sĩ Mỹ đi Việt Nam theo phái đoàn y tế, nói với mình là bệnh tự kỷ ở trẻ em Việt Nam rất cao, có thể lên đến 20%. Nhưng người ta lại không nắm biết, cứ nghĩ như xưa, là đứa bé hơi lộn xộn. Mình đọc nhiều tài liệu cho rằng con nít ngày nay bị tự kỷ nhiều do được chích ngừa đủ thứ. Trong thuốc chích ngừa có chất bảo quản, loại gì quên tên rồi, đại loại như chất chì. Mình có hỏi vài bác sĩ khác thì họ cứ lắc đầu và lắc đầu nên cũng không biết tin ai.
Theo tiến sĩ Woodruff, các hợp chất khác được sử dụng để sản xuất một số loại nhựa, như vinyl chloride, đặc biệt là bị đổ ra tùm lùm khi một đoàn tàu xe lửa trật bánh ở Đông Palestine, Ohio, vào tháng 2 năm 2023, có thể làm tăng nguy cơ mắc một số bệnh ung thư. The train derailed on 03 February prompting evacuation orders for many of the residents of the town of about 5,000 people as official attempted to burn off vinyl chloride, butyl acrylate, and other hazardous chemicals. Some residents are reporting headaches, rashes, dizziness, nausea, fish kills and effects on pets.
Ở những khu vực gần các cơ sở sản xuất nhựa, các nhà nghiên cứu đã ghi nhận nguy cơ mắc bệnh bạch cầu và ung thư hạch, ung thư phổi, hen suyễn, đột quỵ, sinh non và thai chết lưu tăng lên. Khi được sử dụng thông thường, những hóa chất này thường không được coi là độc hại cấp tính như lượng chì cao. Nhưng việc chúng ta tiếp xúc hàng ngày với những hóa chất này vẫn khiến nhiều nhà nghiên cứu lo ngại, họ nói rằng việc tiếp xúc này là nguyên nhân gây ra một lượng lớn bệnh tật. Mình nhớ lúc mới mua vườn bơ, mình phải làm lại hệ thống tưới nước bằng nhựa. Khi dùng máy cưa để cắt cho nhanh thì thấy bụi nhựa bay tùm lùm. Chúng ta hay dufn gồ vi sóng hâm thức ăn trong các hộp đồ ăn hay dĩa nhựa, có thể gây nguy hiểm khi ăn vào.
Theo tiến sĩ Woodruff, khi vấn đề sản xuất nhựa tăng lên thì tỷ lệ mắc bệnh mãn tính cũng tăng theo. Và trong khi một số yếu tố co liên quan đến nhau có thể xảy ra, nhiều nhóm chuyên gia bao gồm Học viện Nhi khoa Hoa Kỳ và Liên đoàn Phụ khoa và Sản khoa Quốc tế (American Academy of Pediatrics and the International Federation of Gynecology and Obstetrics) nói rằng, ít nhất một phần sự gia tăng đó có thể là do tiếp xúc với hóa chất. Thật khó để định lượng tác động chính xác của mọi hóa chất mà con người tiếp xúc trong cuộc sống hàng ngày. Khi họ viết hay nói, đều là chung chung vì sợ bị thưa kiện. Cứ dùng cụm từ
"có thể", nhưng theo đúng khoa học thì không có chuyện
"có thể" nào cả, chỉ là
"CÓ" hay
"KHÔNG" mà thôi!. Nhưng ngày càng có nhiều nghiên cứu về hóa chất nhựa theo thời gian để xem xét các mô hình bệnh tật và xem xét xem những hóa chất này ảnh hưởng trực tiếp đến động vật và trong một số trường hợp là con người như thế nào. Tất cả điều này đã giúp làm sáng tỏ cách thức mà một số hóa chất gây ra bệnh tật và cung cấp bằng chứng cho những sự lo ngại mà các chuyên gia đã nêu ra trong nhiều năm qua. Lúc đó thì bị bệnh đã nặng rồi.
Hàng ngàn hóa chất được bỏ thêm vào chất nhựa vì nhiều lý do, bao gồm cả việc làm cho chúng sẽ dẻo hơn, ổn định hơn hoặc có khả năng chống cháy. Ông Landrigan nói:
"Phần lớn những hóa chất đó không liên kết chặt chẽ với nhựa, chúng bị mắc kẹt trong khung nhựa. Khi người ta sử dụng chúng, khi hâm nóng chúng trong lò vi sóng hoặc đồ chơi cho con nít vào bồn tắm và nước ấm lên, những hóa chất này có thể thoát ra ngoài và xâm nhập vào người".
Một số yếu tố nhất định làm cho nhựa có ít khả năng lọc ra hóa chất độc hại hơn: nhiệt có thể làm chúng thoát khỏi cấu trúc nhựa, chất béo và dầu có thể hút các hợp chất như
phthalate ra ngoài. Vì những yếu tố này, mọi người có thể bị phơi nhiễm khi rửa đĩa nhựa trong máy rửa bát hoặc đựng thức ăn chứa nhiều chất béo trong hộp nhựa. Nhiều sản phẩm mà chúng ta tiếp xúc hàng ngày, như quần áo và thảm làm từ vật liệu tổng hợp, thực sự phần lớn là từ chất nhựa và có thể thải ra cả hóa chất và vi nhựa. Hay bình nước nhựa để ngoài nắng hay nơi nóng ấm.
Ngoài việc làm thoát ra hóa chất, sự hao mòn còn khiến cho các hạt nhựa siêu nhỏ và nano bị vỡ ra, làm ô nhiễm nguồn thực phẩm và tích tụ bụi trong nhà mà sau đó chúng ta lại hít vào. Tiến sĩ Woodruff cho biết:
"Bụi bậm thực sự là nơi chứa các hóa chất đến từ tất cả các sản phẩm khác nhau và có thể chứa đầy các hạt vi nhựa và hóa chất có trong nhựa".
Một nghiên cứu gần đây cho thấy một chai nước nhựa 1 lít có thể chứa khoảng 240,000 mảnh nhựa nano, đủ nhỏ để đi vào máu và vượt qua hàng rào bảo vệ trong cơ thể.
Đi du thuyền của Pháp đến Nam Cực, hay gần đây đi Palawan, vào một khách sạn, thấy họ sử dụng ve chai đựng nước thay vì bình nước bằng nhựa, nhằm bảo vệ môi trường. Uống nước trong ve chai khiến cho mình cảm thấy an tâm hơn. Có ông thần nào còm cho biết ở bên Tây công ty nước suối
Perrier, đã cho phá hủy 1 triệu chai vì bị nhiễm trùng. Được biết là loại chai này làm bằng thủy tinh.
Cuối cùng, khi nhựa được thải bỏ, con người vẫn có nhiều cơ hội tiếp xúc hơn. Theo số liệu từ Cơ quan Bảo vệ Môi trường
EPA, có rất ít nhựa được cho tái chế lại, ít hơn 9% chất thải nhựa trong năm 2018 được cho tái chế, và một báo cáo của
Greenpeace hồi năm 2022 đã xác định số lượng chất thải nhựa được tái chế lại trong năm 2021 là chỉ khoảng có 5%. Nhựa bị vứt bừa bãi hoặc gửi đến các bãi chôn lấp có thể giải tỏa hóa chất và phân hủy thành các hạt vi nhựa, đồng thời nhựa nếu bị đốt cháy sẽ tạo ra ô nhiễm không khí có hại hơn.
Các hạt vi nhựa từ rác thải nhựa sẽ tồn tại trong nước có thể đang được sử dụng để nuôi gia súc hoặc trồng trọt, chứa đầy những mảnh nhựa nhỏ đó. Ở Cali, có cái mất dạy là họ bắt mình trả tiền khi mua chai nhựa. Lý do là để bảo vệ môi trường, tái sinh lại nhựa mà nay họ cho biết là chỉ có 5% đã được cho tái chế. Vậy số tiền họ lấy của 95% nhựa kia đi đâu?
Mình có kể vụ này rồi. Ai buồn đời thì mò trên bờ lốc của mình. Xin tóm tắc ngắn. Khi Trung Cộng chở hàng sang Hoa Kỳ hay các nước Âu châu, khi về thì tàu chuyển hàng của họ lại bỏ trống nên họ cho "đột phá tư duy", tại sao không dùng tàu bè chở rác của Tây Mỹ về bán ve chai, làm giàu như ông ma nhà họ Hứa ở Sàigòn khi xưa. Sau này họ mới nhận thấy môi trường của họ bị te tua vì phải đốt bỏ này nọ nên ngưng lấy rác của Tây Mỹ. Khiến cho mình phải trả thêm tiền cho phần rác tái sinh.
Mặc dù nhận thức về những vấn đề này ngày càng tăng nhưng vấn đề vẫn trở nên tồi tệ hơn chứ không hề tốt hơn. Sản xuất nhựa tiếp tục tăng, có nghĩa là ngày càng có nhiều nhựa hơn mà tất cả chúng ta luôn phải tiếp xúc trực tiếp hay gián tiếp. Từ năm 1950 đến năm 2019, sản lượng nhựa đã tăng từ 2 triệu tấn hàng năm lên 460 triệu tấn. Chúng ta càng khoan mỏ dầu hoả thì càng phải sử dụng các loại nhựa này vì phải lọc lấy loại nhựa này lên trước mới đến dầu thô. Người ta kêu gọi bảo vệ môi trường nhưng không dám nói rõ vấn nạn đau đầu này. Chỉ khi nào chúng ta ngưng sử dụng dầu thô thì mới không có mấy hoá chất độc hại này được đào từ đất lên. Chán Mớ Đời
Và số lượng nhựa được sản xuất dự kiến sẽ tăng gần gấp ba vào năm 2060, theo Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế, (Organisation for Economic Co-operation and Development) với tỷ lệ ngày càng tăng trong số đó được làm từ các sản phẩm nhựa sử dụng một lần và thời gian sử dụng ngắn ngủi. Ngày nay, chúng đã chiếm từ 35 đến 40% sản lượng nhựa.
Các chuyên gia nghiên cứu nói rằng, hai trong số những hóa chất nổi tiếng nhất—
bisphenol và
phthalates, mà CR đã chứng minh cho thấy thường được tìm thấy trong thực phẩm, chứng minh rằng hệ thống quản lý của chúng ta đã thất bại trong việc bảo vệ người tiêu dùng như thế nào.
Ông Woodruff cho biết, các cơ quan quản lý Hoa Kỳ đã dành tiền bạc và thời gian để nghiên cứu chất
BPA nhưng chưa thực hiện các bước thích hợp nào để bảo vệ mọi người khỏi bị phơi nhiễm.
Vấn đề ở đây là chúng ta xài xăng dầu để giúp chạy các máy móc, xe cộ di chuyển. Mà xăng dầu chỉ là một phần nhỏ của các thứ khác phải đem lên lọc ra trước khi dầu thô được đụng đến. Cho thấy chúng ta sống trong một chu kỳ khá phức tạp. Những thứ từ dưới đất phải đem lên khi khai thác dầu thô, thì phải để đâu khi loài ra đủ thức chất thải độc hại này??.
Có thể chúng ta đang tự giết chúng ta với những phát minh lớn nhỏ. Hôm qua, bà xã đi chợ Costco, mua dầu olive trong chai thủy tinh nhưng không thây có bán. Họ nói do mắc quá nên làm chai bằng nhựa để đựng. Chán Mớ Đời
Theo lời kể dài dòng (
và viết sai chính tả, cú pháp) của
"đại gia trông bơ Nam Cali"
