Từ “mẹ Cường đô la” đến bị can trong siêu đại án
Bà Nguyễn Thị Như Loan – Chủ tịch HĐQT kiêm Tổng giám đốc Quốc Cường Gia Lai, người vẫn được dư luận quen gọi là “mẹ Cường đô la” – một lần nữa đứng trước nguy cơ bị bắt trở lại khi Bộ Công an vừa hoàn tất kết luận điều tra và đề nghị truy tố bà cùng hàng loạt quan chức, doanh nhân trong một đại án đất đai – cao su gây thất thoát hơn nửa ngàn tỷ đồng tiền tài sản nhà nước.
Vụ án được Cơ quan Cảnh sát điều tra Bộ Công an xác định có dấu hiệu của 5 tội danh: Vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tài sản nhà nước gây thất thoát, lãng phí; Đưa hối lộ; Nhận hối lộ; Lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ; Thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng. Tổng cộng 22 bị can bị đề nghị truy tố, trải dài từ lãnh đạo Tập đoàn Cao su Việt Nam, các công ty con ở Đồng Nai, Bà Rịa, đến các doanh nghiệp tư nhân và cả những cựu lãnh đạo UBND TPHCM.
“Nhóm lợi ích” từ đất cao su đến đất vàng
Trọng tâm của vụ án là quá trình chuyển đổi, khai thác quỹ đất khổng lồ thuộc các đơn vị ngành cao su để làm dự án, liên doanh liên kết, rồi từ đó hình thành những phi vụ mua bán, chuyển nhượng có dấu hiệu “bán rẻ” tài sản nhà nước cho doanh nghiệp tư nhân.
Trong kết luận điều tra, ông Lê Quang Thung – nguyên quyền Chủ tịch HĐQT, nguyên Tổng giám đốc Tập đoàn Cao su Việt Nam – bị đề nghị truy tố về hai tội: Vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tài sản nhà nước gây thất thoát, lãng phí và Nhận hối lộ. Ông Thung bị cáo buộc gây thiệt hại cho tài sản nhà nước hơn 542 tỷ đồng, nhận hối lộ 3 triệu USD (tương đương hơn 53 tỷ đồng), đồng thời hưởng lợi và chịu trách nhiệm cá nhân đối với 200.000 SGD và 300.000 USD, tổng cộng hơn 11 tỷ đồng.
Bên phía doanh nghiệp tư nhân, bà Lê Y Linh – nguyên Giám đốc Công ty TNHH Việt Tín – bị đề nghị truy tố cùng lúc hai tội danh: Vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tài sản nhà nước gây thất thoát, lãng phí và Đưa hối lộ. Cơ quan điều tra xác định bà Linh gây thiệt hại hơn 542 tỷ đồng, hưởng lợi cá nhân trên 82 tỷ đồng, đồng thời là người đưa hối lộ với tổng số tiền hơn 56 tỷ đồng: 11 tỷ cho ông Lê Quang Thung, 45 tỷ cho ông Trần Ngọc Thuận (nguyên Tổng giám đốc Tập đoàn Cao su), và 200 triệu đồng cho ông Đoàn Ngọc Phương (cựu Chủ tịch Hội đồng định giá Bộ Tài nguyên – Môi trường).
Ông Đặng Phước Dừa, nguyên Chủ tịch HĐQT Công ty CP Việt Tín, cũng không nằm ngoài “vòng xoáy”: bị xác định gây thiệt hại hơn 542 tỷ đồng, hưởng lợi cá nhân hơn 74 tỷ đồng, và là người đưa hối lộ tổng cộng hơn 56 tỷ đồng. Riêng ông Dừa được cho là đã đưa cho ông Thung hơn 11 tỷ, đưa ông Thuận 45 tỷ và “bồi dưỡng” ông Phương thêm 10.000 USD (khoảng 230 triệu đồng).
Vai trò của lãnh đạo TPHCM và đường đi của 542 tỷ
Không chỉ là câu chuyện của ngành cao su, kết luận điều tra còn chạm đến những cái tên từng giữ vị trí cao trong bộ máy chính quyền TPHCM.
Bà Nguyễn Thị Hồng – nguyên Phó Chủ tịch UBND TPHCM, nguyên Phó Trưởng Ban Chỉ đạo 09 TPHCM – cùng bà Đào Thị Hương Lan, nguyên Giám đốc Sở Tài chính, Ủy viên Thường trực Ban Chỉ đạo 09, bị đề nghị truy tố về tội Lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ. Cả hai bị cáo buộc có liên quan đến việc gây thiệt hại cho nhà nước hơn 542 tỷ đồng, trong đó riêng bà Hồng được xác định hưởng lợi cá nhân hơn 1 tỷ đồng.
Những con số thiệt hại lặp lại nhiều lần: hơn 542 tỷ từ một chuỗi quyết định, ký tá, phê duyệt dự án; hơn 390 tỷ liên quan đến nhóm lãnh đạo Cao su Đồng Nai; hơn 151 tỷ ở Cao su Bà Rịa.
Tại Cao su Đồng Nai, các bị can Nguyễn Thành Châu (nguyên Chủ tịch HĐTV), Lê Xuân Hòe, Nguyễn Thị Gái, Nguyễn Văn Minh… bị cho là đã gây thiệt hại tài sản nhà nước trên 390 tỷ đồng; riêng ông Châu hưởng lợi cá nhân 250 triệu đồng.
Ở phía Cao su Bà Rịa, ông Nguyễn Công Tài (nguyên Chủ tịch HĐTV kiêm Tổng giám đốc) và Nguyễn Trọng Cảnh (nguyên Phó Tổng giám đốc) bị cáo buộc làm thất thoát hơn 151 tỷ đồng, trong đó ông Tài hưởng lợi hơn 1 tỷ.
Một mắt xích khác là ông Trần Khắc Chung, nguyên kiểm soát viên phụ trách chung Tập đoàn Cao su, bị đề nghị truy tố về tội Thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng, với số tiền thiệt hại mà Nhà nước phải gánh vẫn là con số quen thuộc: hơn 542 tỷ đồng.
Bà Nguyễn Thị Như Loan – từ nữ doanh nhân đất vàng đến bị can hưởng lợi 297 tỷ
Trong bức tranh chung ấy, cái tên gây chú ý đặc biệt là bà Nguyễn Thị Như Loan, Chủ tịch HĐQT kiêm Tổng giám đốc Quốc Cường Gia Lai – doanh nghiệp từng gắn liền với những dự án đất vàng ở TPHCM và hình ảnh “cậu ấm Cường đô la” một thời trên mặt báo.
Theo kết luận điều tra, bà Loan nằm trong nhóm bị can bị đề nghị truy tố về tội Vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tài sản nhà nước gây thất thoát, lãng phí, với cáo buộc cùng các cá nhân khác đã “đóng góp” vào khoản thiệt hại hơn 542 tỷ đồng cho ngân sách. Đáng chú ý, bà Loan bị cho là hưởng lợi, chịu trách nhiệm cá nhân hơn 297 tỷ đồng – một con số khiến dư luận không khỏi choáng váng, đặt bên cạnh hình ảnh một doanh nhân từng nổi tiếng với những thương vụ bất động sản đình đám.
Nếu đề nghị truy tố được Viện Kiểm sát chấp nhận và tòa án xem xét, “mẹ Cường đô la” nhiều khả năng sẽ tiếp tục phải đối mặt với biện pháp ngăn chặn nghiêm khắc hơn, thậm chí nguy cơ bị bắt tạm giam trở lại là điều không thể loại trừ. Con đường pháp lý phía trước của bà vì thế đang trở nên chông chênh hơn bao giờ hết.
Khi “miếng đất vàng” hóa thành gánh nặng cho ngân sách
Từ những con số khô khốc trong kết luận điều tra, người ta có thể hình dung phần nào cơ chế vận hành của cả một “hệ sinh thái” tham nhũng: đất công, tài sản nhà nước được đưa vào các dự án liên doanh, liên kết, rồi dần dần “biến hình” thành lợi ích riêng cho một nhóm người có quyền, có tiền.
Nếu những cáo buộc được chứng minh tại tòa, hàng trăm tỷ đồng lẽ ra thuộc về ngân sách – nghĩa là thuộc về bệnh viện, trường học, đường sá, chính sách an sinh – đã bị “bốc hơi” để đổi lấy những phong bì USD, SGD, vàng bạc… cho một vài cá nhân.
Trong khi đó, ngoài kia, hàng vạn tiểu thương ở chợ truyền thống đang chật vật với vài triệu doanh thu một ngày; người lao động gồng mình vì thuế phí, vì chi phí sinh hoạt leo thang. Sự tương phản ấy càng khiến dư luận phẫn nộ trước mỗi con số thiệt hại mới được công bố.
Tâm bão chưa có dấu hiệu dừng lại
Việc Bộ Công an hoàn tất kết luận điều tra và chuyển hồ sơ sang Viện Kiểm sát chỉ là bước tiếp theo trong hành trình pháp lý còn dài phía trước. Tuy nhiên, với đề nghị truy tố đối với 22 bị can và hàng loạt tội danh đặc biệt nghiêm trọng, có thể thấy “cơn bão” chống tham nhũng, nhất là trong lĩnh vực đất đai, tài sản công, vẫn chưa có dấu hiệu dừng lại.
Đối với bà Nguyễn Thị Như Loan và những người trong vụ án này, phiên tòa tới sẽ không chỉ là nơi phân định trách nhiệm hình sự mà còn là “phép thử” đối với cam kết xử lý tận gốc những sai phạm liên quan đến đất công, dự án, nơi lâu nay vẫn bị coi là mảnh đất màu mỡ của nhóm lợi ích.
Còn với người dân, điều họ chờ đợi không chỉ là những bản án nặng nhẹ ra sao, mà là một tín hiệu rõ ràng: từ nay, mỗi mét vuông đất công, mỗi đồng tài sản nhà nước sẽ không thể dễ dàng trôi tuột vào túi riêng của bất cứ ai, cho dù họ từng là “ông lớn” ngành cao su, “bà trùm” bất động sản hay quan chức quyền lực ở những đô thị lớn nhất nước.
