Sử sách ghi nhận Liêu Thánh Tông là một trong những vị hoàng đế lẫy lừng nhất của người Khiết Đan trong lịch sử Trung Hoa.
Liêu Thánh Tông (chữ Hán: 遼聖宗; tên thật Gia Luật Long Tự, Khiết Đan: Văn Thù Nô), sinh năm 972 và mất năm 1031, là vị hoàng đế thứ sáu của nhà Liêu, trị vì từ năm 982 đến 1031, với tổng thời gian lên ngôi kéo dài 48 năm – một trong những thời kỳ trị vì lâu nhất và vẻ vang nhất của vương triều này. Ông được hậu thế đánh giá là vị hoàng đế kiệt xuất nhất trong lịch sử nước Liêu và người Khiết Đan, bởi những thành tựu về chính trị, quân sự, ngoại giao và đổi mới nội trị, đem lại thời kỳ hưng thịnh cho cả đế quốc Khiết Đan – Liêu trong thế kỷ X – XI.
Ngay từ khi lên ngôi vào năm 982, Liêu Thánh Tông đã thừa hưởng một ngai vàng đầy thử thách khi ông mới chỉ 12 tuổi. Vì còn quá trẻ, quyền hành ban đầu đặt vào tay Thái hậu Tiêu Xước, mẹ ông. Bà không chỉ là người mẹ nuôi mà còn là một nhà nhiếp chính tài năng, đặt nền móng ổn định cho quốc gia, đồng thời hỗ trợ con trai trong việc củng cố thống trị và thực hiện cải cách. Sự đồng hành giữa Thánh Tông và Thái hậu trong giai đoạn đầu giúp nhà Liêu vượt qua giai đoạn chuyển giao quyền lực đầy nhạy cảm, một bước quan trọng nhất để vương triều tiếp tục phát triển mạnh mẽ.
Ảnh minh hoạ.
Trong suốt thời gian trị vì của mình, Liêu Thánh Tông chứng kiến và tham gia nhiều cuộc xung đột lớn, đặc biệt là quan hệ với nhà Tống ở phía Nam, quốc gia láng giềng có thế lực ngày một mạnh mẽ. Năm 986, Triều đình nhà Tống đã lợi dụng thời điểm Liêu có hoàng đế trẻ để mở chiến dịch tấn công nhằm thu phục lại vùng “Yên Vân thập lục châu” – một khu vực tranh chấp lâu đời giữa hai nước. Lợi dụng kinh nghiệm, chiến lược đúng đắn và sức mạnh kỵ binh Khiết Đan đặc trưng, quân của Liêu đã chiến đấu kiên cường dưới sự lãnh đạo của Liêu Thánh Tông và Thái hậu, buộc Tống phải rút lui sau các trận đánh như tại Nhạn Môn Quan. Những chiến công này không chỉ bảo vệ được lãnh thổ mà còn củng cố vị thế chiến lược của Liêu đối với thế lực phương Nam.
Song song với những cuộc xung đột quân sự, Liêu Thánh Tông còn chú trọng đến chiến lược ngoại giao khôn khéo. Khác với nhiều thời kỳ trước đó vốn thường dùng vũ lực toàn diện, triều Liêu dưới quyền ông biết kết hợp mềm dẻo quân sự và ngoại giao, biết mở các con đường trao đổi, ký các hiệp ước hòa bình khi cần thiết để giữ ổn định biên cương và tập trung sức lực phát triển nội trị. Điều này thể hiện sự tinh tế trong nhận thức thế cuộc, đồng thời tránh được hao tốn quá lớn về nhân lực – vật lực cho những cuộc chiến dài hơi không cần thiết.
Một điểm sáng khác trong sự nghiệp của Liêu Thánh Tông là nỗ lực mở rộng và thống nhất thống trị các vùng dân tộc thiểu số phía bắc và phía tây của lãnh thổ Liêu. Dưới thời ông, người Khiết Đan không chỉ củng cố lãnh thổ truyền thống mà còn dần thu phục những vùng biên giới phức tạp, bao gồm các bộ lạc ôn hòa hay từng là đối thủ. Việc này không chỉ làm tăng biên giới của Liêu mà còn củng cố vị thế thống trị của triều đình trên các vùng đất rộng lớn, từ Mãn Châu đến vùng nội địa Trung Hoa, tạo dựng một đế quốc đa sắc tộc tương đối ổn định so với thời trước.
Bên cạnh sức mạnh quân sự và ngoại giao, Liêu Thánh Tông cũng đặc biệt chú trọng đến cải cách nội chính và phát triển trí thức – văn hóa trong đế quốc. Ông cho xây dựng lại hệ thống giáo dục theo mô thức đa dân tộc, giúp thúc đẩy tinh thần học tập và tuyển dụng nhân tài trên khắp lãnh thổ, cả người Khiết Đan, cả người Hán trong bộ máy cai trị. Những nỗ lực ấy góp phần thu hẹp khoảng cách văn hóa giữa các cộng đồng, đồng thời tạo ra một tầng lớp quan chức tương đối lành nghề và trung thành.
Không chỉ dừng lại ở đó, dưới thời Liêu Thánh Tông, Phật giáo được khuyến khích phát triển rộng rãi, trở thành một trong những nhân tố văn hóa quan trọng đối với người Khiết Đan và các dân tộc khác trong đế quốc. Việc hỗ trợ truyền bá Phật giáo không chỉ mang lại giá trị tinh thần sâu sắc cho dân chúng mà còn góp phần nâng cao vị thế văn hóa của Liêu trên trường quốc tế Trung Hoa vào thời bấy giờ. Những di sản tôn giáo – văn hóa này tiếp tục ảnh hưởng sâu rộng kể cả sau khi Liêu suy vi, và được ghi nhận trong nhiều bia ký, tác phẩm nghệ thuật, kiến trúc Phật giáo thời bấy giờ.
Những hoạt động cải cách của Liêu Thánh Tông còn được thể hiện trong pháp chế và pháp luật, với việc áp dụng nhiều chính sách công bằng hơn giữa người Khiết Đan và những nhóm dân tộc khác trong đế quốc, nhằm giảm bức xúc sắc tộc – điều mà các triều đại kế tiếp từng gặp khó khăn. Việc xây dựng hệ thống pháp luật tương đối công bằng giúp giảm thiểu xung đột nội bộ và nâng cao tính ổn định xã hội, góp phần tạo ra một giai đoạn dài yên bình và thịnh vượng bên trong đế quốc.
Trước bối cảnh của thời đại, Liêu Thánh Tông còn biết kết hợp lực lượng quân sự cơ động của kỵ binh Khiết Đan với chiến lược chiến tranh lấy ít đánh nhiều, khiến quân Liêu nhiều lần chiến thắng các đối thủ lớn hơn hoặc ngang tầm về lực lượng. Cách điều quân dẻo dai, phối hợp giữa các đạo kỵ binh và bộ binh, cùng khả năng ứng biến nhạy bén trong các trận địa rộng lớn đã khiến nhiều quốc gia láng giềng phải kính nể và thán phục. Đây là lý do khiến mọi cuộc xung đột lớn – dù là với nhà Tống hay với các vương quốc lân cận – đều được ghi chép lại như những chiến dịch tiêu biểu cho nghệ thuật chiến tranh thời trung cổ.
Thời kỳ trị vì của Liêu Thánh Tông cũng đánh dấu đỉnh cao lãnh thổ và quyền lực của nhà Liêu. Không chỉ kiểm soát vùng Bắc Trung Quốc hiện nay, đế quốc vươn dài về phía bắc, bắc bộ Trung Quốc, và cả những vùng sâu bên trong Mãn Châu. Sự vững vàng này không chỉ dựa vào sức mạnh quân sự mà còn là kết quả của chiến lược ngoại giao khôn ngoan, đồng thời là hệ quả của sự ổn định nội trị mà Liêu Thánh Tông luôn đặt làm trọng tâm.
Khi Liêu Thánh Tông băng hà vào năm 1031 sau gần nửa thế kỷ trị vì, ông để lại một di sản to lớn cho nhà Liêu. Người kế vị ông là Hoàng đế Hưng Tông, tiếp nối truyền thống nhưng phải đối diện với nhiều thách thức phức tạp hơn trong thời đại mới. Tuy vậy, những gì Thánh Tông xây dựng – từ bộ máy hành chính, chiến lược quân sự đến chính sách văn hóa – đã trở thành một “chuẩn mực” cho các đời vua sau học hỏi.
Ngày nay, sử sách ghi nhận Liêu Thánh Tông là một trong những vị hoàng đế lẫy lừng nhất của người Khiết Đan trong lịch sử Trung Hoa. Ông không chỉ là một nhà chiến lược tài ba, một chính trị gia tầm cỡ mà còn là một biểu tượng của thời kỳ hưng thịnh kéo dài của đế quốc Liêu. Những quyết sách và chiến lược của ông đã tạo ra một quốc gia vừa mạnh mẽ, vừa linh hoạt, vượt qua sóng gió lịch sử để tồn tại và phát triển trong gần một thế kỷ – một di sản khiến hậu thế ngưỡng mộ.
Vietbf @ Sưu tầm
