Asia Chết cháy hàng loạt tại Hồng Kông, các toà nhà biến thành địa ngục, hàng trăm người mất tích

[Gibbs]

Đám cháy kinh hoàng và con số tử vong lạnh người
Một khu chung cư công ở Tai Po, phía bắc Hồng Kông, vừa trở thành hiện trường của thảm họa cháy lớn nhất trong gần ba thập niên. Lửa bốc lên từ chiều, lan dọc theo giàn giáo và lớp phủ bên ngoài rồi nuốt trọn bảy trong tám tòa tháp của khu Wang Fuk Court. Đến rạng sáng hôm sau, giới chức xác nhận ít nhất 36 người đã thiệt mạng, 29 người phải nhập viện, trong đó có bảy ca nguy kịch. Đáng sợ hơn, vẫn còn 279 cư dân được xếp vào diện “mất liên lạc” – những cái tên mà người thân chỉ còn biết nắm chặt trong tay danh sách chờ phép màu.

Những tòa nhà già cỗi và cư dân tóc bạc
Wang Fuk Court gồm tám block cao ít nhất 31 tầng, gần 2.000 căn hộ, là mái nhà của hơn 4.000 cư dân. Theo số liệu năm 2021, khoảng 36% cư dân ở đây từ 65 tuổi trở lên – một nơi trú ngụ của các cụ già, người về hưu và những gia đình thu nhập thấp. Khi lửa bùng lên, nhiều người cao tuổi không kịp chạy, chân yếu tay run, chỉ biết khép chặt cửa, bịt khăn ướt chờ lực lượng cứu hộ. Các đội cứu hỏa kêu gọi những người bị kẹt hãy đóng kín cửa sổ, dùng băng keo và khăn ướt che kín các khe hở, đồng thời gọi thẳng đến số của Sở Cứu hỏa báo rõ số tầng, số căn để được tìm đến. Nhưng bên trong, nhiệt độ được mô tả là “cực kỳ cao”, trong khi bên ngoài, giàn giáo, lưới che và mảnh vỡ không ngừng rơi xuống, đe dọa tính mạng chính những người đang cố gắng cứu họ. Trong cuộc chiến ấy, một lính cứu hỏa trẻ, Ho Wai-ho, đã ngã xuống khi đang làm nhiệm vụ.

Đêm trắng ở Tai Po: nhà cháy, người đi lánh nạn
Hơn 700 cư dân được vội vã đưa đến các trung tâm tạm trú, chủ yếu là một nhà thi đấu thể thao được chuyển đổi thành nơi tránh nạn. Lúc 2 giờ sáng, trong đại sảnh rộng sáng đèn, người ta thấy những tấm chiếu trải trên sàn, chăn trắng phủ lên những thân hình co ro, cạnh đó là vài chiếc ba lô, đôi dép, những túi nylon vội vã gom được trước khi chạy. Tình nguyện viên tất bật phân loại nước đóng chai, mì ly, bánh mì, thuốc men; nhân viên xã hội đi nhẹ, nói khẽ, cố gắng trấn an các cụ già đang vừa ho sặc vì khói, vừa hỏi mãi một câu: “Nhà của tôi còn không con?” Khoảng 900 người đã tìm đến các nơi tạm trú trong đêm, một số may mắn được đưa về nhà người thân, số khác đành phó mặc tương lai cho những thông báo tiếp theo của chính quyền.

Polystyrene, lớp phủ chống bụi và giàn giáo tre thành “mồi lửa”
Nguyên nhân khiến đám cháy bùng phát nhanh và dữ dội đang được một tổ công tác đặc biệt của cảnh sát điều tra, nhưng lực lượng cứu hỏa đã chỉ ra vài dấu hiệu đáng ngờ. Trong quá trình tiếp cận, họ phát hiện nhiều tấm xốp polystyrene bịt kín các ô cửa sổ ở nhiều căn hộ – loại vật liệu siêu dễ cháy, có thể bắt lửa và lan lửa trong chớp mắt. Giám đốc Cục Cứu hỏa nói thẳng: “Chính những tấm polystyrene này khiến lửa lan cực nhanh”, và việc bố trí chúng “rất bất thường”, nên vụ việc đã được chuyển cho cảnh sát xử lý. Ba người đàn ông đã bị bắt với cáo buộc ngộ sát, trong lúc cơ quan điều tra tiếp tục xem xét xem liệu các lớp phủ bảo vệ dùng khi sửa chữa mặt ngoài tòa nhà có đạt tiêu chuẩn chống cháy hay không. Một lần nữa, giàn giáo tre – kỹ thuật xây dựng cổ điển của Hồng Kông – lại bị siết vào vòng nghi vấn. Đây đã là vụ cháy thứ hai chỉ trong vòng chưa đầy hai tháng ở một tòa nhà được bọc kín bằng giàn giáo tre. Khi lửa bám vào những thân tre khô và lưới nylon, toàn bộ mặt ngoài tòa nhà như biến thành ngọn đuốc khổng lồ, vừa làm lửa lan nhanh, vừa cản trở đường tiếp cận của lính cứu hỏa.

Ba người bị bắt và những câu hỏi về trách nhiệm
Cảnh sát thông báo đã bắt giữ ba nghi phạm với cáo buộc ngộ sát, nhưng đó mới chỉ là những mắt xích đầu tiên trong chuỗi trách nhiệm dài. Trưởng Đặc khu John Lee gọi đây là một “thảm họa lớn”, cam kết lập tổ điều tra nguyên nhân và yêu cầu ngành nhà ở kiểm tra toàn diện những vật liệu được sử dụng trong quá trình trùng tu Wang Fuk Court: lớp phủ, tấm chắn, thiết kế giàn giáo, hệ thống báo cháy, lối thoát hiểm… Ông tuyên bố: “Chúng tôi sẽ truy cứu trách nhiệm đến cùng theo luật định.” Nhưng với gia đình 36 nạn nhân đã nằm xuống và hàng trăm người đang mất tích, mọi lời hứa lúc này vẫn chỉ là những câu chữ buồn muộn trong buổi họp báo rạng sáng. Họ cần nhiều hơn thế: cần những câu trả lời rõ ràng vì sao người thân của họ lại chết cháy trong chính căn hộ nhà nước bảo đảm là “an toàn”, vì sao những vật liệu dễ cháy như polystyrene lại có thể xuất hiện hợp pháp trên mặt tiền một khu chung cư công, và vì sao người già – nhóm cư dân dễ tổn thương nhất – lại đang sống trong những “hộp diêm” treo lơ lửng trên giàn giáo.

Thảm họa của những người cuối đời sống trong nhà giá rẻ
Nhìn những cụ già run run quấn chăn đứng ngoài phố Tai Po, ai cũng hiểu đây không chỉ là một vụ cháy. Nó là bi kịch của cả một lớp người đã lao động suốt đời để về hưu trong các khu nhà ở công giá rẻ, nay bỗng chốc mất trắng tất cả – từ mái nhà, tài sản cho đến ký ức. Wang Fuk Court được xây để làm “tấm lưới an sinh” cho những người nghèo, nhưng chính họ lại là người phải trả giá nặng nhất khi hệ thống an toàn thất bại. Khi khói lửa cuối cùng cũng được dập tắt, thành phố sẽ phải chọn cách nhìn thẳng vào sự thật: những chung cư công cao tầng già cỗi, bọc kín giàn giáo tre và lớp phủ dễ cháy, là mồi lửa chờ ngày bùng phát. Nếu không có một cuộc rà soát và cải tổ mạnh mẽ, Wang Fuk Court hôm nay sẽ chỉ là lời cảnh báo cho những thảm họa kế tiếp. Còn lúc này, giữa đêm dài Tai Po, điều duy nhất những người sống sót có thể làm là chờ một cuộc gọi, một tin nhắn, một cái tên được gạch khỏi danh sách “mất liên lạc” – và cầu mong mình không phải nhận về một tin dữ khác từ biển lửa Wang Fuk Court.