Theo như nơi những người bán hàng rong bán các món pupusa, huaraches và một loạt các loại tacos của Brandon Mejia thường dành cuối tuần để điều hành hai sự kiện tên là 909Tacolandia của anh. Họ đã tạo ra một cách để "hợp pháp hóa" thức ăn đường phố — những người bán hàng rong có một địa điểm đáng tin cậy, các thành phố thu thuế và kiểm soát các quy tắc về sức khỏe — trong khi khách hàng thưởng thức những món ngon từ Mexico, El Salvador, Guatemala, Honduras và Nicaragua.
Khi những người nấu ăn cho ta cũng phải trốn chạy, ta phải tự hỏi: công lý đang đứng về phía ai? (Ảnh minh họa: Photo by Aashish Chandra on Unsplash)
Giống như một lễ hội ẩm thực hoặc chợ trời, các sự kiện này thu hút hơn 100 người bán hàng rong mỗi tuần tại Pomona và San Bernardino. Họ đã tạo ra một cách để "hợp pháp hóa" thức ăn đường phố — những người bán hàng rong có một địa điểm đáng tin cậy, các thành phố thu thuế và kiểm soát các quy tắc về sức khỏe — trong khi khách hàng thưởng thức những món ngon từ Mexico, El Salvador, Guatemala, Honduras và Nicaragua. Nhạc Spanglish vang lên, mọi người nhảy múa và trẻ em đổ xô đến các buổi vẽ mặt và cưỡi ngựa.
Nhưng trong tuần qua, tất cả đã dừng lại đột ngột. Khi chính quyền Trump tăng cường các cuộc đột kích nhập cư ở California, một số nhà hàng, lo lắng cho nhân viên của họ hoặc thấy rằng khách hàng ở nhà nhiều hơn, đã tạm thời đóng cửa. Nhiều người bán hàng rong đang ẩn náu và một số lễ hội ẩm thực và chợ nông sản đã bị hủy bỏ.
Tuần trước, Mejia đã hủy tất cả các sự kiện Tacolandia. Anh ấy đã suy nghĩ rất nhiều về việc liệu các nhân viên ICE có đến bắt những người bán hàng rong của mình hay không khi các video về những người bán taqueros, công nhân nông trại và người bán trái cây biến mất trong các cuộc đột kích nhập cư trên khắp Los Angeles và Hạt Ventura lân cận xuất hiện trên mạng xã hội.
"Nhiều người bán hàng rong có mục tiêu là mở nhà hàng. Họ muốn tuân thủ các quy tắc", Mejia, người sinh ra và lớn lên tại San Bernardino trong một gia đình đến từ Mexico City, cho biết. Nhưng sau khi tham khảo ý kiến của những người bán hàng rong, họ quyết định rằng rủi ro là quá cao: "Một số người đã nói với tôi rằng người thân của họ đã bị bắt, vì vậy tôi không muốn chịu trách nhiệm về điều đó".
Sau một tuần biểu tình rầm rộ và nhiều cuộc đột kích hơn nữa tại các trang trại, cửa hàng tạp hóa và ít nhất một buổi gặp gỡ trao đổi, Mejia và nhiều người khác vẫn đang trong tình trạng căng thẳng. Mejia cho biết một số doanh nghiệp thực phẩm nhỏ đang trở nên tuyệt vọng, cố gắng quyết định xem có nên mạo hiểm mở cửa trở lại hay tiếp tục đóng cửa trong khi gia đình họ đang đói.
Sự gián đoạn này xảy ra vào thời điểm khó khăn đối với ngành công nghiệp nhà hàng của California, vốn đang phải vật lộn với chi phí tăng cao cho nguyên liệu, nhân công, tiền thuê nhà và các yêu cầu về quy định. Chỉ riêng tại Los Angeles, hơn 100 nhà hàng nổi tiếng đã đóng cửa vào năm ngoái, tờ Los Angeles Times tìm thấy — tất cả đều diễn ra trước các cuộc đột kích nhập cư mà các nhà lãnh đạo cảnh báo có thể làm suy yếu thêm ngành này.
Tại California, ngành thực phẩm và nhà hàng đã tuyển dụng khoảng 1,42 triệu người tính đến tháng 4 — một lực lượng lao động đáng kể đang bị ảnh hưởng bất kể tình trạng nhập cư của họ. Trong đó có gần 600.000 người làm việc cho các nhà hàng phục vụ đầy đủ các dịch vụ.
Jot Condie, chủ tịch Hiệp hội Nhà hàng California, gọi những người nhập cư là "máu sống của ngành công nghiệp của chúng ta".
Sự hoang mang về các lệnh của Trump
Tổng thống Donald Trump và chính quyền của ông đã gieo rắc sự hoang mang: Vào cuối tuần trước, tổng thống đã đăng bài viết sau trên mạng xã hội: "Những người nông dân vĩ đại của chúng ta và những người trong ngành Khách sạn và Giải trí đã tuyên bố rằng chính sách rất quyết liệt của chúng ta về vấn đề nhập cư đang lấy đi những người lao động rất giỏi và lâu năm của họ, những công việc của họ gần như không thể thay thế được". Điều đó dẫn đến các báo cáo rằng chính quyền của ông sẽ tạm dừng hầu hết các cuộc đột kích vào các nhà hàng, trang trại và khách sạn.
Tuần này, những ngoại lệ đó đã bị đảo ngược. “Tổng thống đã nói rất rõ ràng”, Tricia McLaughlin, trợ lý thư ký Bộ An ninh Nội địa, cho biết trong một tuyên bố. “Sẽ không có nơi nào an toàn cho các ngành công nghiệp chứa chấp tội phạm bạo lực hoặc cố tình phá hoại các nỗ lực của ICE”. McLaughlin cho biết “việc thực thi pháp luật tại nơi làm việc vẫn là nền tảng cho các nỗ lực của chúng tôi”.
Khi được hỏi liệu các cuộc đột kích tại nơi làm việc có chỉ nhắm vào những người có tiền án hay không, cơ quan này đã không trả lời.
“Tôi đang theo dõi từng bước một”, Mejia nói về các thông báo của chính quyền. “Tôi ở vào các danh mục đó — dịch vụ khách sạn và nhà hàng. Nhưng điều khiến tôi sợ là ông nói rằng ông sẽ đến các thành phố lớn nhất — LA, Chicago, New York. Tôi không biết mình sẽ phải làm gì”.
Một chủ xe bán đồ ăn lưu động ở khu vực Pasadena đã phải đóng cửa cho biết bà rất khó tin vào những gì tổng thống nói.
“Chúng tôi cảm thấy (Trump) không trung thực”, Adriana Gomez Salazar, người mới 4 tuổi khi đến Hoa Kỳ từ Mexico và đã có thể làm việc hợp pháp trong nhiều năm mà không sợ bị trục xuất với tư cách là người nhận DACA, cho biết. DACA là Chương trình Hoãn hành động đối với trẻ em đến Mỹ, được thành lập dưới thời Tổng thống Barack Obama, đang phải đối mặt với những thách thức pháp lý.
Salazar đã phải đóng cửa xe bán đồ ăn lưu động LA Cajun Seafood Boil có trụ sở tại Altadena sau vụ cháy vào tháng 1. Khi mở cửa trở lại, cô cho biết khách hàng rất khan hiếm vì khu vực này cần phải xây dựng lại. Cô không đủ điều kiện để vay vốn thảm họa lãi suất thấp của Cơ quan Quản lý Doanh nghiệp Nhỏ vì cô là người nhận DACA, điều mà cô cho biết là rất khó chịu vì cô là người nộp thuế chỉ đang cố gắng kiếm sống.
Bây giờ, Salazar lại phải đóng cửa một lần nữa để cố gắng bảo vệ bản thân và công nhân của mình — và vì nhiều khách hàng đang ở nhà vì sợ các cuộc đột kích của ICE. Cô đang cố gắng kiếm thu nhập từ việc bán thức ăn theo đặt hàng và đã bắt đầu một GoFundMe để cố gắng gây quỹ không chỉ cho cô mà còn cho một nhân viên hiện đang thất nghiệp.
"Tôi không biết mình sẽ phải đóng cửa trong bao lâu nữa", cô nói. "Trump có thể nói rất nhiều điều (về việc tạm dừng các cuộc đột kích của ICE) nhưng ông ấy cũng đã nói rằng ông ấy muốn thực hiện các cuộc trục xuất hàng loạt lớn nhất trong lịch sử".
Tại khu phố Wilmington của LA, một khu chợ nông sản cũng đã đóng cửa. "Do hoạt động của ICE gia tăng ở Wilmington, nhiều nông dân của chúng tôi sợ hãi và đã chọn không tham dự... Chúng tôi hy vọng một ngày nào đó sẽ mở cửa trở lại... nhưng hiện tại, chúng tôi phải tránh xa", theo một bài đăng vào thứ Hai trên trang Instagram của Khu chợ nông sản Wilmington.
Những câu chuyện và mối quan tâm tương tự đã xuất hiện trên khắp tiểu bang. Nhà hàng Buona Forchetta ở San Diego là địa điểm xảy ra "cuộc đột kích gây chấn động", chủ nhà hàng gần đây đã xác nhận trong một tuyên bố. Họ phải đóng cửa trong vài ngày.
Tại Bay Area, chủ nhà hàng và các nhóm ngành đang lo lắng và chuẩn bị cho những tác động có thể xảy ra đối với nhân viên và doanh nghiệp của họ.
Chủ doanh nghiệp giáo dục nhân viên về quyền của họ
Một chủ nhà hàng Mexico tại Khu Mission lịch sử của người Mỹ Latinh ở San Francisco, người yêu cầu giấu tên vì lo ngại nhà hàng và người lao động của mình có thể bị ICE nhắm tới, cho biết ông đã thảo luận về các tình huống có thể xảy ra với nhân viên của mình trong trường hợp các đặc vụ liên bang vào nhà hàng.
Ông có một biển báo ghi rõ "chỉ dành cho nhân viên" gắn ở nơi không phải là không gian công cộng nên nhân viên của ông được cho là an toàn ở đó.
Nhân viên của ông cũng biết rằng các đặc vụ cần xuất trình lệnh khám và họ nên kiểm tra tên trên lệnh. Họ cũng biết cách cố gắng ngăn chặn các đặc vụ bằng lời nói cũng như sử dụng cử chỉ tay, để camera trong hệ thống an ninh của ông có thể ghi lại tất cả để làm bằng chứng sau này.
Tất cả nhân viên của ông đều có đủ giấy tờ cần thiết khi được tuyển dụng, nhưng ông không thể chắc chắn về tình trạng nhập cư của họ.
“Tôi không muốn nghi ai là người không có giấy tờ”, ông nói. “Tôi không có lý do gì để chất vấn họ”.
Ông cho biết tất cả những gì ông có thể nói với họ là hãy cẩn thận ở ngoài kia, đặc biệt là bây giờ. “Tôi đã nói với họ rằng tôi cẩn thận vì tôi trông rất giống người Mexico”, ông nói. “Vì vậy, hãy biết quyền của mình khi ra đường”.
Theo ước tính của Viện Chính sách Di trú, một nhóm nghiên cứu có khuynh hướng tự do, hơn 250.000 người nhập cư không có giấy tờ ở California đã làm việc trong các ngành dịch vụ lưu trú và thực phẩm, nghệ thuật, giải trí và vui chơi giải trí vào năm 2019.
Condie cho biết Hiệp hội Nhà hàng California đang hợp tác với Hiệp hội Nhà hàng Quốc gia để thúc đẩy cải cách nhập cư liên bang, bao gồm cung cấp những cách hợp pháp hóa cho những người không có giấy tờ và tạo ra chương trình thị thực lao động tạm thời.
Hiệp hội Nhà hàng Golden Gate, có khoảng 800 thành viên trong ngành, chủ yếu ở San Francisco, đang tập trung vào việc phổ biến thông tin để cố gắng xoa dịu một số lo lắng.
“Nỗi sợ hãi này thực sự gây căng thẳng cho các gia đình, người lao động và cả khách hàng”, Laurie Thomas, giám đốc điều hành của hiệp hội cho biết.
Bên cạnh thiệt hại về mặt cá nhân và tài chính có thể xảy ra đối với người lao động và chủ sở hữu do hậu quả trực tiếp của các cuộc đột kích, bà cho biết các cuộc biểu tình phản đối các cuộc đột kích có thể gây ra rắc rối gấp đôi cho các nhà hàng, vốn có biên lợi nhuận rất eo hẹp: Họ phải chuẩn bị cho khả năng kinh doanh đình trệ, bạo lực và phá hoại nữa.
Thomas đang theo dõi các chỉ thị thay đổi đến từ chính quyền Trump. Bà cho biết “Cho đến khi có sự rõ ràng về các hành động đang diễn ra, cộng đồng của chúng ta sẽ tiếp tục chịu mức độ căng thẳng cao”.
Một số chủ nhà hàng ở California vẫn bất chấp — và mở cửa. Tại Long Beach, đầu bếp kiêm chủ của El Barrio Cantina là Ulises Pineda-Alfaro đã quyết định rằng nhà hàng của ông sẽ cung cấp cho cộng đồng một nơi để tụ tập và tạm dừng việc ngồi bi quan.
Sau một vài cuộc gọi đến các thương hiệu rượu nổi tiếng của Mexico, ông cũng nghĩ ra một cách để đền đáp những người ở tuyến đầu. Với 13 đô la vào cuối tuần trước, khách hàng có thể mua taquitos de papa của nhà hàng và một ly margarita hoặc whisky sour, 100% số tiền thu được sẽ được chuyển cho nhóm bảo vệ quyền của người nhập cư địa phương Órale.
Pineda-Alfaro cho biết: "Ngành công nghiệp dịch vụ khách sạn, xương sống của ngành này, chủ yếu do những người nhập cư tạo ra. Bố tôi là người nhập cư cho đến khi ông có được quyền công dân. Điều này rất gần gũi với gia đình tôi".
Tính đến thứ Sáu tuần trước, bài đăng trên Instagram thông báo về giá rượu đặc biệt này đã có hơn 50.000 lượt xem và Pineda-Alfaro cho biết khoảng một chục người đã đợi bên ngoài khi nhà hàng mở cửa phục vụ bữa trưa vào ngày hôm đó — một cảnh tượng đáng hoan nghênh khi các khu vực khác của thành phố vẫn vắng tanh.
Ông cho biết: "Tôi đã thấy một số người bán hàng rong và một số nhà hàng khác đóng cửa sớm hoặc không mở cửa. Chúng tôi gắn bó với cộng đồng, do đó quán có tên như vậy. Chúng tôi sẽ vẫn mở cửa". NT
