Một thanh niên Kenya bị lừa bán thận với giá 4.000 USD, trong khi người nhận trả tới 200.000 USD. Cuộc điều tra phơi bày mạng lưới buôn bán nội tạng tinh vi, trải dài từ châu Phi đến châu Âu.
Bệnh viện Mediheal ở Eldoret. Ảnh: DW
Trong một ngôi làng ở miền Tây Kenya, chàng trai 22 tuổi Amon Kipruto Mely tưởng rằng việc bán thận sẽ mở ra cuộc sống tốt đẹp hơn. Sau đại dịch COVID-19, cuộc sống trở nên khó khăn khi anh liên tục chuyển từ công việc này sang công việc khác. Lời đề nghị kiếm nhanh 6.000 USD từ một người bạn đã đẩy anh vào mạng lưới đen tối của sự bóc lột và tuyệt vọng.
Cơ chế hoạt động của đường dây buôn bán nội tạng
Cuộc điều tra kéo dài nhiều tháng của các hãng truyền thông Đức - Der Spiegel, ZDF và DW - đã hé lộ một mạng lưới quốc tế trải dài từ Kenya đến Đức, lợi dụng những người dễ bị tổn thương ở cả hai đầu: người nghèo cần tiền và người giàu cần nội tạng.
Amon được đưa đến Bệnh viện Mediheal ở thành phố Eldoret, miền Tây Kenya. Tại đây, anh được các bác sĩ tiếp đón và yêu cầu ký vào các tài liệu bằng tiếng Anh - ngôn ngữ anh không hiểu. Không được thông báo về bất kỳ rủi ro sức khỏe nào, Amon chỉ được trả 4.000 USD thay vì 6.000 USD như đã hứa sau ca phẫu thuật.
"Họ không giải thích gì với tôi. Người đã đưa tôi đi chỉ vào những người xung quanh chúng tôi và nói: Nhìn kìa, tất cả họ đều đã hiến máu và họ thậm chí còn quay lại làm việc", Amon kể lại.
Sau ca phẫu thuật, sức khỏe của Amon suy giảm nghiêm trọng - chóng mặt, yếu ớt và nhiều lần ngất xỉu. Mẹ anh, Leah Metto, đau đớn nhận xét: "Họ đang kiếm tiền thông qua những thanh thiên như Amon".
Quy mô lớn và phương thức tinh vi
Willis Okumu, nhà nghiên cứu về tội phạm có tổ chức tại Viện Nghiên cứu An ninh châu Phi ở Nairobi, ước tính chỉ riêng ở thị trấn Oyugis, cách Eldoret 180 km, có thể có tới 100 thanh niên đã bán thận, nhiều người trong số họ mắc các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng.
"Thực tế, đây là tội phạm có tổ chức. Tôi không nghĩ họ sẽ sống đến 60 tuổi", chuyên gia Okumu khẳng định.
Điều đáng chú ý là những người hiến tặng sau đó còn được khuyến khích tuyển thêm người khác với mức hoa hồng 400 USD cho mỗi người, tạo nên một chuỗi khai thác liên tục. Theo luật Kenya, chỉ cho phép hiến tặng nội tạng cho người thân hoặc vì lý do nhân đạo.
Một cựu nhân viên lâu năm của Bệnh viện Mediheal tiết lộ rằng việc mua bán và thực hiện các ca ghép tạng đã bắt đầu từ nhiều năm trước, ban đầu với người nhận từ Somalia. Từ năm 2022, người nhận bắt đầu đến từ Israel và từ đầu năm 2024, có thêm khách hàng từ Đức.
Hoạt động kinh doanh trên bùng nổ khi chuyển sang phục vụ người nhận từ Israel và Đức, với mỗi người nhận trả tới 200.000 USD cho một quả thận - con số được nhiều nguồn xác nhận. Theo cựu nhân viên bệnh viện trên, một tổ chức có tên "MedLead" chịu trách nhiệm tìm kiếm người hiến tặng và người nhận quốc tế.
Tại Đức, danh sách chờ để có một quả thận mới có thể kéo dài từ tám đến mười năm, với hơn 10.000 người đang chờ thận. Luật pháp Đức chỉ cho phép sử dụng thận của những người đã chết và đồng ý hiến tặng nội tạng, dẫn đến tình trạng thiếu hụt nghiêm trọng.
Sabine Fischer-Kugler, một phụ nữ 57 tuổi ở Gunzenhausen (Đức), đã phải tìm đến Kenya sau khi quả thận thay thế đầu tiên của bà ngừng hoạt động. Bà chỉ gặp người hiến tặng của mình - một người đàn ông 24 tuổi đến từ Azerbaijan - trong thời gian ngắn. Hợp đồng ghi rõ anh ta không được trả tiền, mặc dù Fischer-Kugler thừa nhận đã trả từ 100.000 đến 200.000 USD cho MedLead.
"Có lẽ tôi hơi ích kỷ vì tôi muốn quả thận này, và quan trọng nhất là hợp đồng có vẻ ổn. Nhưng rõ ràng là ca phẫu thuật không 'sạch' như vẻ bề ngoài", bà Sabine thừa nhận.
Mạng lưới quốc tế với tiền sử đáng ngờ
Người đứng sau MedLead là công dân Israel Robert Shpolanski, theo bản cáo trạng năm 2016 của Tòa án Tel Aviv, đã bị cáo buộc thực hiện một số lượng lớn các ca ghép thận bất hợp pháp ở Sri Lanka, Thổ Nhĩ Kỳ, Philippines và Thái Lan. MedLead phủ nhận mọi cáo buộc, khẳng định hoạt động minh bạch và tuân thủ pháp luật.
Tại Khách sạn Eka ở Eldoret, cách Bệnh viện Mediheal 1 km, nhóm điều tra bí mật gặp các bệnh nhân nước ngoài đang chờ ghép tạng. Một phụ nữ Nga chờ phẫu thuật cho chồng thẳng thắn: "Không ai cho thận của họ miễn phí cả".
Tiến sĩ Jonathan Wala, người đứng đầu Hiệp hội Thận Kenya, cho biết: "Chúng tôi có báo cáo về những bệnh nhân người Israel trở về với các bệnh nhiễm trùng nghiêm trọng, một số người có thận về cơ bản đã chết".
Năm 2023, Bộ Y tế Kenya đã điều tra Bệnh viện Mediheal và phát hiện người hiến tặng và người nhận thường không có quan hệ họ hàng, một số ca ghép tạng có nguy cơ cao được thực hiện trên bệnh nhân ung thư hoặc người cực kỳ cao tuổi, và hầu hết các thủ thuật đều thanh toán bằng tiền mặt. Tuy nhiên, báo cáo chưa bao giờ được công khai và không có hành động nào được thực hiện.
Người sáng lập Mediheal Group là Swarup Mishra, cựu nghị sĩ gốc Ấn Độ được cho là có mối quan hệ tốt với Tổng thống Kenya William Ruto. Bất chấp những cáo buộc liên tục, tổng thống đã bổ nhiệm ông làm chủ tịch của Viện Vắc-xin Kenya BioVax do nhà nước sở hữu vào tháng 11 năm ngoái.
Sau báo cáo điều tra, Bộ trưởng Y tế Kenya đã ra lệnh kiểm toán Bệnh viện Mediheal và bảy cơ sở ghép tạng khác, đồng thời đình chỉ dịch vụ ghép thận tại Bệnh viện Mediheal. Một ủy ban điều tra mới đã được thành lập để xem xét tất cả các ca ghép thận tại Mediheal trong năm năm qua.
Trong khi đó, Amon và những người khác như anh vẫn phải vật lộn sống sót với một quả thận, sức khỏe suy giảm và hy vọng tan vỡ: "Nếu tôi có thể quay ngược thời gian, tôi sẽ không chấp nhận việc cắt bỏ quả thận của mình. Tôi ghét bản thân mình vì điều đó".
VietBF@sưu tập
