Theo như khi Tổng thống Mỹ Donald Trump trao cho tỷ phú Elon Musk quá nhiều quyền lực sau sắc lệnh hôm 11/2 khiến làm cho ông Donald Trump như có thể đang "đùa với lửa", bởi nó dường như cho thấy quyền lực thực sự ở Washington nằm ở đâu đó giữa cái tôi của người đàn ông quyền lực nhất thế giới và người giàu nhất thế giới.
Tổng thống Mỹ Donald Trump ngày 11/2 ký sắc lệnh hành pháp mới, chỉ đạo các cơ quan liên bang hợp tác chặt chẽ với tỷ phú Elon Musk để cắt giảm lực lượng lao động bằng cách xác định xem nhân viên chính phủ nào có thể bị sa thải và chức năng nào cần loại bỏ hoàn toàn.
Có mặt tại Phòng Bầu dục cùng ngày, Musk đội chiếc mũ MAGA (Làm cho nước Mỹ vĩ đại trở lại), khoác áo dài tối màu, đôi lúc còn bế cậu con trai Lil X trên vai.
Phát biểu trước báo giới bên cạnh Musk, Tổng thống Trump cho biết Ban Hiệu quả Chính phủ (DOGE) đã giúp phát hiện ra "hàng tỷ USD lãng phí, gian lận và lạm dụng", đồng thời nói thêm rằng con số cuối cùng cuối cùng có thể lên tới "gần 1.000 tỷ USD".
Elon Musk phát biểu khi mang con trai X trên vai trong Phòng Bầu dục ở Nhà Trắng. Ảnh: Reuters.
Theo CNN, tuyên bố hôm 11/2 không chỉ nhằm xoa dịu sự lo lắng ngày càng gia tăng của giới chính trị về Ban Hiệu quả Chính phủ. Nó dường như cho thấy quyền lực thực sự ở Washington nằm ở đâu đó giữa cái tôi của người đàn ông quyền lực nhất thế giới và người giàu nhất thế giới.
Khung cảnh cũng là minh chứng rõ ràng về mối quan hệ đoàn kết giữa ông Trump và Musk, trong bối cảnh liên tục có đồn đoán về mức độ “khoan dung” của tổng thống Mỹ đối với một nhân vật có khả năng thu hút sự chú ý không kém.
Và không ai có thể bỏ qua chi tiết này trong hôm 11/2. Ông Trump ngồi vững chãi sau chiếc bàn Kiên định, trong khi Musk đứng bên phải ông. Hình ảnh này là lời phản bác đầy ngụ ý đối với trang bìa tạp chí Time - khi Musk được minh họa ngồi trên chiếc ghế quyền lực của tổng thống.
Trang bìa với hình ảnh Elon Musk ngồi sau bàn tổng thống của tạp chí Time. Ảnh: Time.
CNN đánh giá hiếm khi có một minh chứng sống động về việc tài sản khổng lồ có thể mang lại quyền lực lớn lao đến thế. Musk rất tôn trọng ông Trump, và có vẻ như cả hai rất thích ở cạnh nhau.
Tuy nhiên, với khối tài sản khổng lồ và nền tảng truyền thông bùng nổ trên mạng X của mình, Musk chắc chắn sẽ là nhân vật mà ông Trump phải cẩn trọng.
Cố gắng xoa dịu
Sự xuất hiện chung của cả hai diễn ra sau phản ứng dữ dội của công chúng trước động thái đảo lộn bộ máy chính phủ và trao quyền cho tỷ phú Elon Musk nhằm thực hiện chiến dịch cắt giảm mạnh mẽ của ông Trump.
Nhóm của Musk được đưa vào liên bang đã đóng cửa hàng loạt cơ quan, bao gồm Cơ quan Phát triển Quốc tế Mỹ (USAID) và Cục Bảo vệ Tài chính Người tiêu dùng (CFPB). Giờ đây, họ đang nhắm đến những mục tiêu lớn hơn.
Tuy nhiên, nỗ lực này hiện vướng vào nhiều vụ kiện. Một số phát ngôn từ các quan chức cấp cao, bao gồm Phó Tổng thống JD Vance, đã làm dấy lên lo ngại rằng Nhà Trắng có thể gây ra cuộc khủng hoảng hiến pháp nếu họ phớt lờ các phán quyết của tòa án, như chặn DOGE truy cập hồ sơ của Bộ Tài chính chứa dữ liệu cá nhân nhạy cảm.
Musk đưa ra lập luận đầy nhiệt huyết rằng sáng kiến của ông là hợp lý vì tình trạng lãng phí tràn lan.
Ông ngầm biện minh cho nỗ lực tiếp cận hệ thống thanh toán của Bộ Tài chính bằng cách tuyên bố rằng ông đã phát hiện ra lỗ hổng nghiêm trọng trong hệ thống kế toán.
Đồng thời, ông bác bỏ chỉ trích về việc một cá nhân không qua bầu cử lại đang nắm giữ quyền lực lớn tại trung tâm chính phủ, bằng cách khẳng định ông đang đấu tranh để bảo vệ nền dân chủ, chứ không phải hủy hoại nó.
Trong khi đó, khi được hỏi liệu có chấp nhận phán quyết của tòa án không - những phán quyết mà ông Trump cho rằng đang làm chậm bước tiến thần tốc của nhiệm kỳ hai - tổng thống Mỹ trả lời: "Tôi luôn tuân thủ tòa án".
“Luôn tuân thủ tòa án và chúng tôi sẽ kháng cáo", ông nói.
Câu nói này có thể tạm thời làm dịu lo ngại về cuộc khủng hoảng hiến pháp. Tuy nhiên, CNN lưu ý ông Trump từng phớt lờ lệnh tòa khi bị yêu cầu kiềm chế phát ngôn trong phiên xét xử vụ án chi tiền bịt miệng.
Tổng thống Donald Trump cùng tỷ phú Elon Musk và con trai X trong Phòng Bầu dục tại Nhà Trắng. Ảnh: Washington Post.
Là người đứng đầu Ban Hiệu quả Chính phủ mới của ông Trump, Musk tỏ ra cẩn trọng khi thể hiện sự tôn trọng đối với tổng thống Mỹ. Ông nhấn mạnh mình luôn gọi điện để đảm bảo đang thực hiện đúng ý muốn của ông Trump.
Những lời giải thích của Musk hôm 11/2 cũng nhằm xóa bỏ ấn tượng rằng ông đang bí mật phá hủy bộ máy liên bang mà không có bất cứ sự giám sát thực sự nào, đồng thời bác bỏ cáo buộc về xung đột lợi ích nghiêm trọng.
Việc Musk sẵn sàng đứng ra trả lời các câu hỏi từ giới truyền thông đánh dấu lần đầu tiên ông có động thái cởi mở như vậy.
"Chúng tôi thực sự đang cố gắng minh bạch nhất có thể. Vì vậy, tất cả hành động của chúng tôi đều minh bạch tối đa. Tôi không biết trường hợp nào có một tổ chức minh bạch hơn Ban Hiệu quả Chính phủ”, Musk khẳng định.
Bài thuyết trình của Musk giúp lý giải vì sao bất chấp làn sóng phản đối dữ dội, chiến dịch tinh gọn của ông Trump lại là nước đi thành công về mặt chính trị, ít nhất là ở thời điểm hiện tại.
Người Mỹ đã bỏ phiếu cho sự thay đổi vào tháng 11/2024. Họ tức giận với bộ máy hành chính mà nhiều người cảm thấy đã phớt lờ nhu cầu của họ khi nhiệm kỳ của ông Joe Biden rơi vào tình trạng trì trệ trong những tháng cuối.
Những người ủng hộ Trump muốn chính xác kiểu cải tổ mạnh mẽ mà ông đang khởi xướng. Trong nhiều thập kỷ, việc cắt giảm chi tiêu quy mô lớn, ít nhất trên lý thuyết, luôn là vấn đề thu hút sự ủng hộ.
"Người dân đã bỏ phiếu để cải tổ chính phủ một cách triệt để, và đó chính là điều họ sẽ nhận được", Musk tuyên bố. "Đây chính là bản chất của nền dân chủ".
Musk gặt hái thành công bước đầu nhờ chiến lược nhắm vào những mục tiêu dễ dàng nhất, như USAID và CFPB.
Theo CNN, viện trợ nước ngoài hiếm khi được lòng cử tri, đặc biệt là trong thời kỳ Nhà Trắng được điều hành bởi một tổng thống theo đường lối "Nước Mỹ trên hết". Trong khi đó, CFPB từ lâu đã nằm trong tầm ngắm của các nghị sĩ Cộng hòa.
Tuy nhiên, những mục tiêu tiếp theo có thể gây tổn thất chính trị nghiêm trọng hơn cho Tổng thống Trump và phe ủng hộ ông.
Ông đã ám chỉ rằng Bộ Giáo dục đang đứng đầu danh sách cần cải tổ. Trong chiến dịch tranh cử, ông từng đề cập việc giải thể và cuối cùng là đóng cửa Bộ Giáo dục - cơ quan mà ông mô tả là truyền bá tư tưởng cực đoan về chủng tộc và giới tính vào hệ thống trường công lập của quốc gia.
Tuy nhiên, bất cứ sự gián đoạn nào đối với những khoản vay sinh viên hay chương trình giáo dục quan trọng ở các bang đều có thể khiến cử tri phẫn nộ.
Hôm 11/2, ông Trump kêu gọi giải tán Cơ quan Quản lý Khẩn cấp Liên bang (FEMA) - tổ chức mà ông nhiều lần chỉ trích trong những tháng gần đây với cáo buộc về thất bại trong việc hỗ trợ người dân Bắc Carolina sau cơn bão năm 2024.
Ý tưởng chuyển giao hoàn toàn viện trợ thiên tai cho các bang nghe có vẻ hợp lý và tiết kiệm ngân sách, giúp cắt giảm bộ máy. Nhưng việc mất đi hệ thống chuyên môn và vận hành của FEMA có thể trở thành "quả bom nổ chậm" đối với Nhà Trắng nếu các phản ứng cứu trợ trong tương lai thất bại.
Nguy cơ Musk trở thành tâm điểm của bê bối cũng phủ bóng lên cuộc họp báo chung.
Vị tỷ phú này tuyên bố các hợp đồng trị giá hàng tỷ USD mà công ty của ông đang hưởng từ liên bang đều được công khai, ai cũng có thể kiểm tra xem ông có trục lợi hay không.
Tuy nhiên, theo CNN, lập luận này khó có thể thuyết phục, nhất là khi một ông trùm công nghệ như Musk hiện giám sát các cơ quan vốn chịu trách nhiệm giám sát chính các công ty của ông.
