Mỹ tố Trung Quốc là đầu nguồn "ma tuý xác sống": Nguy hiểm ra sao mà ông Trump thẳng tay giáng đòn thuế?

[Cupcake01]

Tổng thống Mỹ Donald Trump đã áp thuế bổ sung 10% đối với hàng hóa nhập khẩu của Trung Quốc từ ngày 4/2.

“Điều này được thực hiện thông qua Đạo luật Quyền hạn Kinh tế Khẩn cấp Quốc tế (IEEPA) vì mối đe dọa lớn từ người nhập cư bất hợp pháp và các loại thuốc gây chết người đang giết chết công dân của chúng ta [Mỹ], bao gồm cả fentanyl. Chúng ta cần bảo vệ người Mỹ và nhiệm vụ của tôi với tư cách là Tổng thống là đảm bảo an toàn cho tất cả mọi người”, ông Trump đăng trên nền tảng Truth Social hôm 1/2.

Theo hãng thông tấn AFP (Pháp), Washington từ lâu đã cáo buộc Bắc Kinh làm ngơ trước hoạt động buôn bán fentanyl (còn gọi là "ma túy xác sống") mà chính quyền Mỹ ước tính đã gây ra hàng chục nghìn ca tử vong mỗi năm. Nhưng Trung Quốc bác bỏ cáo buộc này.

Fentanyl là gì và đến từ đâu?

AFP đưa tin, Mỹ lâu nay phải đối mặt với vấn nạn tử vong do dùng fentanyl quá liều. Đây là một loại thuốc có tác dụng giảm đau nhưng cũng gây nghiện, mạnh hơn heroin gấp 50 lần, dễ sản xuất và rẻ hơn nhiều.

Các quan chức Mỹ cho biết hiện nay đây là nguyên nhân tử vong hàng đầu ở những người từ 18 đến 45 tuổi tại nước này.

Cơ quan Phòng chống Ma túy Mỹ đã cáo buộc Trung Quốc là "nguồn chính cung cấp tất cả các chất liên quan đến fentanyl được buôn lậu vào Mỹ".

Mặc dù Cơ quan Nghiên cứu Quốc hội Mỹ từng thừa nhận vào năm ngoái rằng nguồn cung cấp trực tiếp loại thuốc này từ Trung Quốc đã bị ngăn chặn do Bắc Kinh kiểm soát chặt chẽ hơn từ năm 2019, nhưng cơ quan này cũng cho biết động thái này chỉ đơn giản là làm chuyển hướng các tuyến cung cấp.

Theo cơ quan này, thay vì thuốc được cung cấp trực tiếp thông qua các dịch vụ chuyển phát nhanh quốc tế, các thành phần hóa học hay tiền chất fentanyl được vận chuyển từ Trung Quốc đến Mexico, sau đó chúng được sản xuất thành fentanyl tại nước này, rồi buôn lậu qua biên giới vào Mỹ.

Nhiều thành phần trong số các tiền chất fentanyl đó có công dụng y tế hợp pháp tại Trung Quốc là thuốc giảm đau, khiến việc truy tố trở nên khó khăn.

AFP đưa tin, mặc dù khẳng định "không có chuyện buôn bán fentanyl bất hợp pháp giữa Trung Quốc và Mexico", nhưng Bắc Kinh đã cam kết sẽ trấn áp hoạt động này.

Trung Quốc cũng chỉ ra rằng luật phòng chống ma túy của họ là một trong những bộ luật nghiêm khắc nhất thế giới và cảnh báo rằng thuế quan mới của Mỹ sẽ "gây ảnh hưởng và tổn hại không tránh khỏi đến hợp tác song phương về kiểm soát ma túy trong tương lai".

Mỹ đã làm gì để trấn áp?

Theo AFP, chính quyền của cựu Tổng thống Joe Biden từng ưu tiên cuộc chiến chống fentanyl.

Vào tháng 10/2023, Mỹ đã áp dụng lệnh trừng phạt đối với hơn hai chục tổ chức và cá nhân có trụ sở tại Trung Quốc bị cáo buộc là "nguồn cung cấp" cho nhiều kẻ buôn bán ma túy, nhà điều hành web đen, đối tượng rửa tiền ảo tại Mỹ và các băng đảng Mexico.

Nhóm này bao gồm một công ty có trụ sở tại thành phố Vũ Hán và một số công ty khác có trụ sở tại Hồng Kông (Trung Quốc) và Trung Quốc đại lục, bị cáo buộc phải chịu trách nhiệm cho lô hàng khoảng 900 kg tiền chất fentanyl và methamphetamine bị tịch thu khi vận chuyển đến Mỹ và Mexico.

"Chuỗi cung ứng fentanyl toàn cầu, kết thúc bằng cái chết của người Mỹ, thường bắt đầu từ các công ty hóa chất ở Trung Quốc", Tổng trưởng lý Mỹ lúc đó Merrick Garland cáo buộc hồi năm ngoái.

Trung Quốc đã lên án cuộc điều tra vào thời điểm đó như một phần trong chiến dịch "gây sức ép và trừng phạt" của Mỹ đối với nước này.
Mỹ và Trung Quốc đã đạt được những thỏa thuận gì?

Theo AFP, các cuộc đàm phán Trung - Mỹ về kiểm soát ma túy đã bị đình trệ trong bối cảnh quan hệ hai nước đi xuống mức thấp nhất trong nhiều năm qua. Nhưng sau hội nghị thượng đỉnh tháng 11/2023 giữa Tổng thống Mỹ lúc đó Biden và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình tại San Francisco (Mỹ), Washington và Bắc Kinh đã đồng ý khởi động lại các cuộc đàm phán.

Mùa hè năm ngoái, một nhóm công tác chống ma túy đã họp tại Washington và phía Trung Quốc tuyên bố sẽ tăng cường quản lý ba tiền chất fentanyl chính.

Tuy nhiên vẫn chưa rõ liệu các biện pháp hạn chế mới nhất có ngăn chặn hoàn toàn được những kẻ buôn bán ma túy xuyên biên giới hay không - những đối tượng mà Bộ Tư pháp Mỹ cho biết "có thể thích nghi với các hạn chế chặt chẽ hơn".

Các chuyên gia cho biết những nhà sản xuất có thể phát triển các biến thể mới của tiền chất fentanyl nhanh hơn năng lực xác định và đưa chúng vào danh sách các chất cần kiểm soát của nhà chức trách Trung Quốc.

Vanda Felbab-Brown - chuyên gia về tội phạm có tổ chức tại Viện Brookings (Mỹ) - nói rằng Bắc Kinh cần phải có lập trường cứng rắn hơn đối với các công ty Trung Quốc tham gia vào hoạt động buôn bán này.

"Chúng ta vẫn chưa tiến gần đến những bản cáo trạng mạnh mẽ, những cuộc truy tố mạnh mẽ trong lĩnh vực rửa tiền hoặc buôn lậu tiền chất cho các băng đảng ma túy Mexico", Felbab-Brown cho biết.

Thuế quan liệu có hiệu quả?

Vẫn chưa rõ thuế quan bổ sung của chính quyền Tổng thống Trump liệu có thúc đẩy Bắc Kinh hành động mạnh mẽ hơn hay không.

Chuyên gia Felbab-Brown lập luận rằng sự hợp tác của Bắc Kinh gắn liền với quan hệ Trung Quốc - Mỹ.

"Với các quốc gia mà Trung Quốc có quan hệ tốt hoặc muốn xây dựng mối quan hệ tốt... thì Bắc Kinh sẽ mở rộng hợp tác thực thi pháp luật và chống ma túy", bà giải thích. "Và với các quốc gia mà Trung Quốc có quan hệ không tốt hoặc quan hệ xấu đi, thì Bắc Kinh sẽ từ chối hợp tác."

Bộ Ngoại giao Trung Quốc cũng từng cảnh báo rằng Washington "không nên coi thiện chí của Trung Quốc là điều hiển nhiên".

Theo các chuyên gia, những mạng lưới rửa tiền đang hỗ trợ cho hoạt động buôn bán này cũng làm trầm trọng thêm vấn đề, và cần có sự phối hợp chặt chẽ hơn giữa Washington và Bắc Kinh để kiềm chế chúng.

"Các băng đảng ma túy quốc tế đang dần chuyển sang các băng nhóm tội phạm Trung Quốc chuyên cung cấp dịch vụ rửa tiền nhanh chóng, giá rẻ và an toàn", chuyên gia Zongyuan Zoe Liu viết trong báo cáo tháng 9/2024 cho tổ chức tư vấn Hội đồng Quan hệ Đối ngoại (Mỹ).

"Việc nhận được hỗ trợ từ Bắc Kinh để ngăn chặn dòng chảy fentanyl bất hợp pháp và các hóa chất tiền chất của nó là bước đầu tiên quan trọng trong việc giải quyết vấn đề cung cấp", Liu viết.

VietBF@ Sưu tập