Lần đầu trực tiếp xuất hiện trước ṭa
Tyler Robinson, 22 tuổi, người bị cáo buộc bắn chết nhà hoạt động bảo thủ Charlie Kirk, vừa xuất hiện tại một ṭa án ở Utah trong phiên xử trực tiếp đầu tiên kể từ ngày bị bắt.
Trên màn h́nh pḥng xử, Robinson mặc áo sơ mi xanh nhạt, cà vạt kẻ sọc, quần kaki sáng màu, liên tục trao đổi nhỏ với các luật sư của ḿnh.
Anh ta hiện đối mặt với loạt cáo buộc nặng nề: tội danh giết người có tính chất nghiêm trọng, sử dụng vũ khí khi phạm trọng tội, cản trở công lư, mua chuộc nhân chứng và phạm tội bạo lực trước mặt trẻ em.
Cho đến nay, Robinson vẫn chưa đưa ra lời biện hộ nhận tội hay kêu oan.
Robinson ra đầu thú ngày 11/9, chỉ một ngày sau vụ nổ súng. Các lần xuất hiện trước ṭa trước đây của anh ta đều diễn ra qua video hoặc audio, chứ không trực tiếp như lần này.
Cuộc chiến quanh hai chữ “minh bạch”
Phiên điều trần lần này không đi sâu vào nội dung vụ án mà tập trung vào một chủ đề nhạy cảm: mức độ công khai và quyền được tiếp cận thông tin của công chúng.
Nguồn cơn bắt đầu từ một buổi xử kín ngày 24/10, nơi ṭa bàn về các biện pháp an ninh, cách báo chí được đưa tin, và cả chuyện Robinson có được mặc đồ “thường dân” trong pḥng xử hay không. Phiên đó bị đóng cửa hoàn toàn, dẫn tới việc nhiều hăng truyền thông yêu cầu ṭa cung cấp bản ghi (transcript) để bảo đảm tính minh bạch.
Cả phía công tố bang Utah lẫn nhóm bào chữa cho Robinson đều đồng ư cho công bố một phần, nhưng cùng đề nghị được bôi đen (redact) những đoạn nhạy cảm. Trong phiên ngày thứ Năm, thẩm phán tiếp tục cho đóng một phần phiên xử để các bên thoải mái tranh luận nội dung nào nên công khai, nội dung nào cần giữ kín, trước khi mở lại các phần c̣n lại cho công chúng.
Trên lư thuyết, đó là cuộc giằng co giữa hai giá trị: quyền được biết của xă hội, và quyền được xét xử công bằng, không bị kích động bởi dư luận, của bị cáo.
Người góa phụ muốn mở toang cánh cửa pḥng xử án
Trong khi các luật sư tranh luận câu chữ, ngoài kia, vợ góa của Charlie Kirk lại chọn lập trường rất rơ ràng: phải công khai tối đa.
Erika Kirk nói trên Fox News tháng trước rằng bà muốn ṭa cho phép máy quay được vào pḥng xử:
“Chúng tôi xứng đáng được nh́n thấy mọi thứ diễn ra trong đó. Chúng tôi cần camera. Tại sao lại không minh bạch?”
Theo Erika, những khoảng trống thông tin chỉ là mảnh đất màu mỡ cho các thuyết âm mưu, tin đồn vô căn cứ về cái chết của chồng bà. Vụ nổ súng diễn ra trước mắt hàng trăm sinh viên, giữa bối cảnh chính trị Mỹ vốn đă bị chia rẽ sâu sắc, khiến câu chuyện càng dễ bị kéo vào ṿng xoáy nghi ngờ, diễn giải và khai thác.
Charlie Kirk – từ chiến binh mạng xă hội đến nạn nhân trên sân khấu
Charlie Kirk, 31 tuổi, là đồng sáng lập tổ chức bảo thủ trẻ Turning Point USA, nổi tiếng với phong cách gay gắt, thích tranh luận trực diện với phe tự do về các chủ đề nóng bỏng: nhập cư, giới tính, tôn giáo, bầu cử… Những cuộc “đấu khẩu” đó sau đó được cắt clip, tung lên mạng cho hàng triệu người theo dơi.
Tối 10/9, Kirk đang diễn thuyết ngoài trời tại Đại học Utah Valley ở thành phố Orem, trong khuôn khổ tour “The American Comeback” đi khắp các trường đại học. Chỉ trong tích tắc, sân khấu tranh luận biến thành hiện trường án mạng.
Điều tra ban đầu cho thấy viên đạn chí mạng nhiều khả năng được bắn từ xa, giống một phát súng của tay bắn tỉa từ mái nhà gần đó. Cảnh sát nhanh chóng công bố h́nh chụp từ camera an ninh, kêu gọi người dân nhận dạng nghi phạm.
Sợi dây DNA, khẩu súng trong rừng và những tin nhắn nhận tội
Theo cáo trạng, một ngày sau vụ nổ súng, cảnh sát phát hiện trong khu rừng gần hiện trường một khẩu súng trường nạp đạn tay, một chiếc khăn tắm, một vỏ đạn đă bắn và ba viên đạn chưa sử dụng. Giám định pháp y cho thấy DNA trên nhiều vật chứng trùng khớp với Robinson. Trên các viên đạn c̣n khắc những câu chữ lấy từ meme trên mạng và tṛ chơi điện tử – một chi tiết lạnh người, pha trộn giữa văn hóa mạng và bạo lực ngoài đời.
Nhận ra con trai ḿnh trên ảnh camera do cảnh sát công bố, bố mẹ Robinson đă đưa anh ta cùng một người bạn gia đ́nh tới Văn pḥng Cảnh sát trưởng hạt Washington để đầu thú, theo tài liệu buộc tội.
Cũng trong hồ sơ, công tố viên nêu chi tiết những tin nhắn mà Robinson gửi cho bạn cùng pḥng và người yêu – được mô tả là “một nam giới đang trong quá tŕnh chuyển giới”. Trong đó, Robinson có vẻ thú nhận hành vi của ḿnh và hé lộ động cơ: “Tao chịu đủ thứ thù hận của hắn rồi. Có những loại thù hận không thể thương lượng được.”
Mẹ của Robinson nói với điều tra viên rằng khoảng một năm trở lại đây, con trai bà ngày càng “chính trị hóa hơn” và thể hiện quan điểm “ủng hộ mạnh mẽ quyền của người đồng tính và chuyển giới”.
Ở chiều ngược lại, đội ngũ luật sư bào chữa vẫn chưa công bố chiến lược của ḿnh, và Robinson hiện vẫn được pháp luật coi là vô tội cho đến khi ṭa tuyên án.
Bản án tử h́nh và một cuốn sách mới phát hành
Các công tố viên tuyên bố họ sẽ theo đuổi án tử h́nh đối với Robinson – mức án nặng nề nhất trong hệ thống pháp luật Mỹ. Điều đó báo hiệu một quá tŕnh tố tụng dài hơi, đầy tranh căi và thu hút sự chú ư của cả nước, không chỉ v́ tính chất chính trị của nạn nhân, mà c̣n v́ yếu tố căng thẳng ư thức hệ được cho là nằm sau phát súng.
Trớ trêu thay, chỉ ít ngày trước phiên điều trần, cuốn sách mới nhất của Charlie Kirk mang tên “Stop, in the Name of God: Why Honoring the Sabbath Will Transform Your Life” vừa được phát hành. Một người quen thuộc với h́nh ảnh tranh luận gay gắt trên mạng xă hội, nay được nhắc tới qua một tựa sách nói về sự nghỉ ngơi, tĩnh lặng và đời sống tâm linh – như một nghịch lư cay đắng mà lịch sử vẫn hay bày ra.
Khi khác biệt chính kiến bị đẩy đến đầu ṇng súng
Vụ án Tyler Robinson – Charlie Kirk không chỉ là một hồ sơ h́nh sự đơn thuần. Nó là tấm gương phản chiếu nước Mỹ hôm nay: nơi các chiến tuyến chính trị, văn hóa, giới tính, tôn giáo đan xen và va đập nhau dữ dội. Một bên là nhà hoạt động bảo thủ, ưa phát ngôn cực đoan. Bên kia là một thanh niên trẻ được mô tả là “ngày càng thiên tả, pro-LGBT”. Ở giữa là một phát súng, một mạng người, một gia đ́nh tan nát, và một xă hội thêm một vết rạn.
Phiên ṭa ở Utah – đóng hay mở, có camera hay không – rồi cũng sẽ trôi qua. Robinson có thể lănh án tử, án chung thân, hoặc luật sư sẽ xoay sang hướng bệnh lư tâm thần, ám ảnh chính trị. Nhưng câu hỏi lớn hơn vẫn c̣n đó: khi bất đồng quan điểm bị nuôi dưỡng thành thù hận, khi mạng xă hội biến tranh luận thành cuộc “săn lùng” đối thủ, th́ c̣n bao nhiêu “Tyler Robinson” nữa đang lặng lẽ ngồi đâu đó, hun nóng cơn cuồng nộ của ḿnh trước màn h́nh?
Và đến một ngày, họ cũng có thể bước ra khỏi pḥng, mang theo một khẩu súng – và cả phần u ám nhất trong linh hồn của nền chính trị hiện đại.
