Trước sự việc gây chấn động liên quan đến việc nhóm chat trên ứng dụng Signal bị lộ, tiết lộ về kế hoạch mật tấn công phiến quân Houthi ở Yemen, Bộ trưởng Quốc phòng Pete Hegseth đã lên tiếng phủ nhận mạnh mẽ, khẳng định rằng không ai trong nhóm có đề cập đến bất kỳ kế hoạch chiến tranh nào.
Tổng Thống Donald Trump và Bộ Trưởng Quốc Phòng Pete Hegseth tại Tòa Bạch Ốc hôm 21 Tháng Ba. (Hình: Annabelle Gordon/AFP via Getty Images)
Hegseth, vốn là một người có lập trường bảo thủ mạnh mẽ, đã không ngần ngại chỉ trích Jeffrey Goldberg, chủ bút tờ *The Atlantic* – người đã tiết lộ thông tin này – và gọi ông là một "nhà báo bịp bợm", chuyên đi "phát tán những tin tức vô lý". Phản ứng của Hegseth, cùng với thái độ của nhiều thành viên khác trong chính quyền Trump, cho thấy một chiến lược rõ ràng: phủ nhận mọi cáo buộc, chối bỏ sự thật và sẵn sàng dựng lên những câu chuyện giả dối để bảo vệ mình và chính quyền.
Đây không phải là lần đầu tiên những thành viên trong đội ngũ của Trump có phản ứng quyết liệt khi bị chỉ trích hay khi có thông tin bất lợi được phơi bày. Cả Hegseth và những người trong chính quyền Trump thể hiện một cách tiếp cận đối phó rất thẳng thắn: thay vì thừa nhận sự thật hay minh bạch, họ chọn cách bào chữa và đổ lỗi cho các nguồn tin đưa ra thông tin sai lệch, đồng thời không ngần ngại nói dối để tránh sự chỉ trích. Những hành động này không chỉ phản ánh thái độ của một cá nhân mà còn là một chiến lược rộng lớn được thực hiện một cách có hệ thống trong chính quyền Trump, nhằm bảo vệ quyền lực và duy trì sự kiểm soát thông tin, bất chấp việc này có thể khiến sự thật bị bóp méo.
Vậy tại sao lại cần phải dựng lên những câu chuyện dối trá?
Tình trạng dối trá trong chính quyền Tổng thống Donald Trump và đặc biệt là dưới sự lãnh đạo của các thành viên trong nội các của ông trong nhiệm kỳ thứ hai đã trở thành một yếu tố ngày càng nguy hiểm. Việc Trump thường xuyên phát tán thông tin sai lệch và tin đồn không có căn cứ đã trở thành một trong những đặc điểm nổi bật và không thể tách rời khỏi sự nghiệp chính trị của ông.
Kể từ khi kết thúc nhiệm kỳ đầu tiên của mình, tờ *The Washington Post* đã thực hiện một cuộc thống kê vào ngày 24 tháng 1 năm 2021, chỉ ra rằng trong suốt bốn năm làm tổng thống, Trump đã phát ngôn sai sự thật đến tận 30,573 lần. Điều này không phải là một con số nhỏ, mà là một bằng chứng rõ ràng cho thói quen nói dối tràn lan trong chính phủ của ông. Đặc biệt, trong 100 ngày đầu tiên của nhiệm kỳ tổng thống thứ hai, Trump đã thực hiện ít nhất 492 lần phát ngôn không đúng sự thật, một con số đáng báo động. Nếu chúng ta cố gắng liệt kê tất cả những lời nói dối và thông tin sai lệch trong suốt sự nghiệp chính trị của ông – từ chiến dịch tranh cử lần đầu tiên cho đến những năm tháng làm tổng thống, và cả chiến dịch tranh cử lần hai – có lẽ nó sẽ đủ để lấp đầy một phần đáng kể trong Thư Viện Quốc Gia Hoa Kỳ.
Trong bài phát biểu trước Quốc hội vào ngày 5 tháng 3 năm 2025, Tổng thống Donald Trump đã tiếp tục đưa ra những tuyên bố sai sự thật, với ít nhất 26 lần phát ngôn không chính xác. Ông đã thổi phồng các số liệu thăm dò dư luận và phóng đại mức độ lạm phát dưới chính quyền Tổng thống Joe Biden. Bên cạnh đó, Trump còn đưa ra những thông tin sai lệch về tình trạng gian lận trong chương trình An Sinh Xã Hội, viện trợ của Mỹ dành cho Ukraine, sự thiếu vắng của các quan chức trong bộ máy hành chính liên bang, và thậm chí là những thông tin về một chương trình viện trợ Myanmar.
Trong cùng một bài diễn văn, Trump còn tuyên bố rằng chính phủ liên bang đã chi ra "8 triệu đô la để thay đổi giới tính cho chuột." Đây là một tuyên bố hoàn toàn sai lầm và ông chỉ đơn giản lặp lại những cáo buộc không có căn cứ đã được các phương tiện truyền thông bảo thủ, bao gồm Fox News, Breitbart và Gateway Pundit, phát tán trước đó.
Sự việc này bắt nguồn từ tổ chức bảo thủ White Coat Waste Project (WCW), do Anthony Bellotti, một cựu cố vấn của các chiến dịch đảng Cộng hòa, thành lập. Vào tháng 12 năm 2024, WCW đã tuyên bố rằng chính phủ liên bang đã "lãng phí hơn 10 triệu đô la" để thực hiện các thí nghiệm tạo ra chuột và khỉ chuyển giới. Những cáo buộc này không chỉ thiếu chứng cứ mà còn được phát tán rộng rãi mà không hề bị kiểm chứng.
Trump phiên bản 2.0 bắt đầu bằng những phát ngôn gây sốc và gây tranh cãi, như việc Mỹ đã gửi bao cao su trị giá 50 triệu đô la cho Hamas, hoặc cáo buộc rằng các tai nạn máy bay xảy ra là do những chương trình về đa dạng, công bằng và hòa nhập (DEI). Trump còn cho rằng Ukraine là bên bắt đầu cuộc chiến, chứ không phải Nga. Ông còn mạnh miệng tuyên bố rằng nếu Cơ Quan Phát Triển Quốc Tế Hoa Kỳ (USAID) thực sự gửi thuốc tránh thai cho những kẻ khủng bố Palestine ở Gaza, thì tổ chức này xứng đáng bị giải thể. Trump cũng không ngần ngại nói rằng nếu tai nạn hàng không xảy ra, thì những chương trình DEI cần phải bị loại bỏ, và nếu Ukraine là kẻ xâm lược thì chính phủ Kyiv phải nhượng bộ Moscow.
Stephanie Grisham, cựu thư ký báo chí của Tòa Bạch Ốc dưới thời Trump, đã chia sẻ trong hồi ký của mình rằng Trump có một quan điểm đáng chú ý: "Chỉ cần lặp đi lặp lại một điều gì đó, thì lời nói sẽ không còn quan trọng nữa." Bà Grisham miêu tả cách mà sự dối trá trở nên phổ biến trong nội bộ Tòa Bạch Ốc, nó lan tỏa như một phần trong hệ thống điều hòa không khí, biến thành điều bình thường trong các cuộc thảo luận chính trị.
Anthony Scaramucci, một đồng minh cũ của Trump và cựu giám đốc truyền thông của Tòa Bạch Ốc, đã từng nói rằng Trump tin tưởng vào chiến lược dối trá vì nó đem lại hiệu quả. Scaramucci cho biết Trump đã dành cả nửa thế kỷ để bóp méo sự thật và dối trá, mà không phải chịu hậu quả gì. Chính vì vậy, ông tin rằng Trump sẽ tiếp tục sử dụng chiến lược này để gia tăng ảnh hưởng trong giai đoạn cuối của cuộc đời.
Ruth Ben-Ghiat, một nhà sử học chuyên về chủ nghĩa phát xít và độc tài từ Đại học New York, đã nhận xét rằng Trump là một bậc thầy trong việc truyền bá tuyên truyền và dối trá. Theo bà, Trump là một trong những nhà tuyên truyền có kỹ năng cao nhất trong lịch sử. Cách thức mà Trump sử dụng thông tin sai lệch không phải là điều mới mẻ, bởi lịch sử đã chứng kiến những người lãnh đạo độc tài như Hitler và Mao Trạch Đông cũng áp dụng chiến thuật "văn hóa nói dối" để củng cố quyền lực. Điều đặc biệt ở Trump là ông không hề tỏ ra nao núng khi những lời nói dối của mình bị phát hiện.
Trump không chỉ đơn giản là thừa nhận sai lầm, mà còn sẵn sàng gia tăng mức độ sai lệch. Khi báo chí chỉ ra rằng tuyên bố về bao cao su trị giá 50 triệu đô la là sai, Trump đã "đính chính" rằng con số thực tế là 100 triệu đô la. Để biện minh cho chính sách hủy quyền công dân theo nơi sinh, Trump tuyên bố rằng Mỹ là quốc gia duy nhất trên thế giới thực hiện điều này, mặc dù các nhà báo đã chỉ ra rằng hơn 30 quốc gia khác cũng áp dụng chính sách tương tự.
Khi dối trá được “thể chế hóa”
Trong một thế giới mà sự trung thực không còn giá trị và sự thật có thể dễ dàng bị thay thế, các thuyết âm mưu bắt đầu được đánh giá cao hơn so với những thông tin chính thức. Vào cuối tháng Hai, Trump đã phát động một thuyết âm mưu rằng Elon Musk sẽ kiểm tra kho vàng quốc gia Fort Knox tại Kentucky, chỉ để đảm bảo rằng vàng vẫn còn ở đó, và nếu không, “chúng ta sẽ rất buồn”. Trump đi xa hơn khi tuyên bố rằng có thể vàng ở Fort Knox đã bị đánh cắp. Elon Musk cũng tham gia vào cuộc tranh cãi này khi đăng trên X: "Ai xác nhận rằng vàng không bị đánh cắp từ Fort Knox? Có thể nó còn ở đó, cũng có thể không."
Không chỉ các buổi họp báo với sự tham gia của Karoline Leavitt – người phát ngôn Tòa Bạch Ốc – người nổi tiếng với khả năng "lươn lẹo," mà giờ đây việc nói dối đã trở thành một phần trong chiến lược của các quan chức trong chính quyền Trump. Những thông tin sai lệch này không còn là sự ngẫu nhiên mà đã được "thể chế hóa" và trở thành một phần trong chiến lược chính trị của họ.
Ví dụ, Brooke Rollins, Bộ trưởng Nông Nghiệp dưới thời Trump, đã khoe trên Twitter rằng bà đã hủy bỏ hợp đồng trị giá 600.000 USD để nghiên cứu chu kỳ kinh nguyệt của những người chuyển giới. Tuy nhiên, thực tế là khoản tiền này được dùng để nghiên cứu các loại sợi tự nhiên như bông, len và gai dầu trong sản xuất sản phẩm vệ sinh phụ nữ.
Ngày 11 tháng 3, trong một cuộc phỏng vấn với Sean Hannity trên Fox News, Robert F. Kennedy Jr., Bộ trưởng Bộ Y tế và Dịch vụ Nhân sinh, tuyên bố rằng các tác dụng phụ của vaccine có thể gây tử vong hàng năm, và chúng gây ra những bệnh giống như bệnh sởi, như viêm não và mù lòa. Tuy nhiên, Hiệp Hội Bệnh Truyền Nhiễm Hoa Kỳ đã bác bỏ tuyên bố này, khẳng định không có ca tử vong nào liên quan đến vaccine sởi, quai bị và rubella ở những người khỏe mạnh.
Rõ ràng có một chiến lược cố ý tạo ra thông tin sai lệch để gây hoang mang. Audrey McCabe, đại diện của tổ chức phi đảng phái Common Cause, cho rằng chính quyền Trump đã áp dụng chiến lược “quá tải thông tin sai lệch” nhằm không chỉ áp đảo các đối thủ chính trị mà còn làm suy yếu cả hệ thống tư pháp. "Làm sao chúng ta có thể phản đối khi điều này đến từ một người được bầu làm tổng thống và những người ông ta chọn đứng bên cạnh?" McCabe đặt câu hỏi.
Sự gia tăng của phong trào nói dối và sự hình thành của "ổ nói dối" trong Tòa Bạch Ốc là hậu quả của những thay đổi sâu sắc trong nền truyền thông hiện đại. Người Mỹ ngày càng rời xa các kênh tin tức truyền thống, và Trump đã thành công trong việc gán mác "tin giả" cho những phương tiện truyền thông dòng chính. Niềm tin vào các cơ quan báo chí đã suy giảm nghiêm trọng, trong khi đó, các mạng xã hội và podcast đang trở thành nơi phát tán sự chia rẽ, giận dữ, và những quan điểm cực đoan.
Điều đáng chú ý là phe cánh hữu đã thống trị không gian thông tin này, lặp lại và cổ xúy những quan điểm sai lệch của Trump và những người ủng hộ ông. Chính vì vậy, Trump thường xuyên ủng hộ những người phát tán thông tin sai lệch hơn là những phương tiện truyền thông chính thống, vốn luôn tìm cách phản bác và kiểm tra các chính sách của chính quyền.
Một ví dụ điển hình là Brian Glenn, phóng viên của kênh cánh hữu Real America’s Voice, chuyên phát tán tin tức sai lệch và các thuyết âm mưu. Glenn là người chỉ trích Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky vì không mặc vest trong cuộc họp tại Phòng Bầu Dục với Trump vào tháng trước. Một ví dụ khác là Elon Musk, người có thể tung ra thông tin sai sự thật mà không cần kiểm chứng, và ngay lập tức, thông tin này được các podcaster, rồi sau đó là các chương trình thời sự của Fox News, chia sẻ. Tiếp theo, nó được hàng triệu tín đồ MAGA chia sẻ và phổ biến, khiến những thông tin sai lệch lan rộng nhanh chóng trong cộng đồng.
Theo dữ liệu từ công ty giám sát truyền thông Critical Mention, những tin giả về “bao cao su” và “Gaza” đã xuất hiện trên các podcast, chương trình phát thanh và truyền hình, thu hút tổng cộng 53 triệu khán giả trên toàn quốc. Trong khi đó, các bài viết bác bỏ những "sự kiện" sai lệch này lại không thể tiếp cận được lượng khán giả tương tự. Những lời dối trá của Trump và các thành viên trong nội các của ông vẫn tiếp tục được tin tưởng, với những lời nói dối mới luôn được xây dựng trên những lời nói dối cũ. Văn hóa nói dối này vẫn tiếp tục tồn tại, bất chấp những tác hại mà nó gây ra cho xã hội, và sẽ tiếp tục được khai thác như một chiến lược để duy trì quyền lực chính trị của "đảng cầm quyền".
