Ông Trump muốn đóng cửa Bộ Giáo dục Mỹ v́ cho rằng cơ quan liên bang này quan liêu, gây lăng phí và thúc đẩy những "chương tŕnh không phù hợp".
"Tôi muốn nó bị đóng cửa ngay lập tức. Bộ Giáo dục (DOE) là một tṛ lừa đảo lớn", Tổng thống Donald Trump tuyên bố tại cuộc họp báo ở Nhà Trắng ngày 12/2. Ông thông báo đă giao nhiệm vụ này cho bà Linda McMahon, ứng viên Bộ trưởng Giáo dục đang chờ Thượng viện phê chuẩn.
Đây là cam kết ông Trump đưa ra từ tháng 9/2023, trong giai đoạn tranh cử tổng thống. Ông và các đồng minh đảng Cộng ḥa nhiều lần cáo buộc DOE "truyền bá tư tưởng phân biệt chủng tộc, giới tính và chính trị không phù hợp cho giới trẻ".
Ṭa nhà Bộ Giáo dục Mỹ ở thủ đô Washington ngày 4/2. Ảnh: Reuters
Bộ Giáo Mỹ được thành lập từ Bộ Y tế, Giáo dục và Phúc lợi Mỹ (HEW) theo Đạo luật Tổ chức Bộ Giáo dục được quốc hội Mỹ thông qua năm 1979 từ đề xuất của tổng thống Jimmy Carter thuộc đảng Dân chủ. Sau khi DOE được tách ra, HEW đổi tên thành Bộ Y tế và Dịch vụ Nhân sinh Mỹ.
DOE có quy mô nhỏ nhất trong chính phủ Mỹ, hiện có hơn 4.200 nhân sự và ngân sách tài khóa năm 2024 khoảng 238 tỷ USD. DOE có trách nhiệm quản lư các khoản hỗ trợ sinh viên liên bang, đảm bảo quyền tiếp cận giáo dục b́nh đẳng và một số vấn đề khác.
Với những người theo quan điểm "Đưa Mỹ vĩ đại trở lại" (MAGA), DOE là ví dụ điển h́nh cho t́nh trạng lăng phí và quan liêu trong chính phủ. Họ cho rằng chức năng của DOE có thể được giao cho các cơ quan khác phụ trách, như Bộ Tài chính giám sát các khoản vay, Bộ Tư pháp phụ trách quyền dân sự.
Dự án 2025, gồm hàng loạt đề xuất chính sách cho chính quyền đảng Cộng ḥa do hàng chục tổ chức bảo thủ soạn thảo, cho biết DOE đă "ph́nh to quá mức và chịu sự chi phối của các nhóm lợi ích đặc biệt" so với thời ông Carter. Dự án 2025 khuyến nghị chuyển các chương tŕnh liên bang và ngân sách của DOE cho các cơ quan khác và chính quyền các bang.
Cắt giảm lăng phí là một trong những ưu tiên của chính quyền Tổng thống Trump. Ông Trump đă thiết lập Ban Hiệu suất Chính phủ (DOGE) ngay khi nhậm chức, giao tỷ phú Elon Musk phụ trách để tinh giản bộ máy và tăng hiệu suất làm việc của các cơ quan liên bang.
DOGE đă tinh giản nhân sự, cắt giảm ngân sách của Cơ quan Phát triển Quốc tế Mỹ (USAID) và đang coi DOE là mục tiêu kế tiếp. DOGE gần đây cắt giảm 900 triệu USD ngân sách cho Viện Khoa học Giáo dục của DOE, cơ quan chuyên theo dơi tiến độ học tập của học sinh liên bang, cho rằng khoản chi này là không cần thiết.
Ông Trump cùng các đồng minh c̣n muốn "mở rộng lựa chọn trường lớp", cho phép học sinh và phụ huynh dùng tiền hỗ trợ từ ngân sách liên bang để theo học trường tư hoặc tôn giáo, thay v́ phải ghi danh vào các trường công được chỉ định.
Gần đây, phe Cộng ḥa c̣n cáo buộc DOE đang thúc đẩy cái họ gọi là "ư thức hệ chính trị woke (thức tỉnh)" cho trẻ em, thay v́ thực sự lo cho giáo dục. Họ cho rằng chính quyền liên bang không nên tài trợ cho những chương tŕnh giảng dạy có "nội dung không phù hợp về chủng tộc, giới tính hay chính trị".
Đây cũng là một động lực thúc đẩy chính quyền Tổng thống Trump xóa bỏ DOE, Alex Hinton, giáo sư Đại học Rutgers - Newark, bang New Jersey, nhận định.
Ông Trump c̣n tuyên bố đóng cửa DOE nhằm "đưa hoạt động giáo dục thực sự trở về cấp bang". Trên thực tế, hầu hết quyết định về chương tŕnh học từ cấp mẫu giáo cho đến cấp phổ thông tại Mỹ đều do chính quyền bang hoặc địa phương quyết định. Đó là lư do các chính trị gia Cộng ḥa thường áp dụng quy định địa phương để loại bỏ những bài giảng không phù hợp theo đề xuất từ DOE.
"Tổng thống Trump muốn giáo dục Mỹ tốt nhất thế giới, chuyển chính sách giáo dục về các bang, nơi chúng vốn thuộc về, và giải thoát sinh viên Mỹ khỏi sự quan liêu giáo dục từ quy định lựa chọn trường học", bà McMahon nói ngày 13/2, khi điều trần trước Ủy ban Y tế, Giáo dục, Lao động và Hưu trí Thượng viện.
Tổng thống Trump không phải chính trị gia Cộng ḥa đầu tiên muốn xóa bỏ DOE. Nhưng để làm được việc này, ông cần quốc hội chấp thuận, bởi DOE thành lập theo đạo luật được lưỡng viện thông qua. Ông Trump từng đề xuất đóng cửa DOE trong nhiệm kỳ 2017-2021, nhưng Hạ viện không đồng t́nh.
Ông Ronald Reagan khi tranh cử năm 1980 tuyên bố sẽ xóa bỏ DOE, nhưng từ bỏ ư định này khi nhận ra không thể thay đổi điều ǵ do không hội đủ sự ủng hộ tại quốc hội.
Một số nghị sĩ Cộng ḥa cũng t́m cách giải tán DOE nhưng bất thành. Năm 1995, hạ nghị sĩ Steve Gunderson, bang Wisconsin, tŕnh dự luật hợp nhất DOE với Bộ Lao động, giúp chính phủ tiết kiệm hàng tỷ USD và tạo ra một cơ quan "phù hợp trách nhiệm của chính quyền liên bang về giáo dục và nguồn lao động trong nền kinh tế thế kỷ 21".
Đầu tháng 2, hạ nghị sĩ bang Kentucky Thomas Massie đă tŕnh dự luật "đóng cửa DOE vào ngày 31/12/2026" để Hạ viện xem xét. Ông Massie từng có động thái tương tự hồi năm 2017.
Tại Thượng viện, một dự luật xóa bỏ DOE cần phải được 60 trong số 100 nghị sĩ ủng hộ. Đảng Cộng ḥa giữ thế đa số 53-47 tại Thượng viện, nên sẽ cần thêm phiếu từ ít nhất 7 nghị sĩ Dân chủ, điều mà giới quan sát nhận định là khó có khả năng xảy ra.
Ngoài ra, không phải tất cả nghị sĩ Cộng ḥa đều ủng hộ đóng cửa DOE. Hạ viện năm 2023 từng xem xét điều chỉnh một dự luật đóng cửa DOE, nhưng 60 nghị sĩ Cộng ḥa chọn đứng về phe đảng Dân chủ để phản đối.
