Theo như liệu Tổng htong61 Mỹ Donald Trump có thực sự nghiêm túc 2 triệu người Palestine sẽ bị trục xuất khỏi đất đai của họ - trong khi phần lớn trong số này không muốn ra đi, như chúng ta chứng kiến qua việc hàng trăm ngh́n người Palestine phải di dời khi đưa ra tuyên bố chấn động đó?, sau khi ông Trump nói rằng người Palestine có thể rời khỏi Dải Gaza để Mỹ tiếp quản vùng đất này.
Tổng thống Mỹ Donald Trump phát biểu tại Washington, DC. Ảnh: THX
Trong ngày nhậm chức 20/1, Tổng thống Mỹ Donald Trump đă đề cập tới Dải Gaza một lần, nói rằng đây là một "địa điểm phi thường", nơi "những điều đẹp đẽ có thể được thực hiện."
Tiếp đó, vào ngày 26/1, ông đă đưa ra một đề xuất có vẻ mang tính ngẫu hứng khi nói với các phóng viên có mặt trên chuyên cơ Không lực Một, rằng người Palestine nên được chuyển đến Ai Cập và Jordan để giúp "dọn sạch" Gaza.
Chưa rơ đây có phải một đề xuất nghiêm túc hay không và sự di dân của người Palestine sẽ là tạm thời hay vĩnh viễn, v́ Trump thi thoảng vẫn b́nh luận về chủ đề này.
Tuy nhiên động thái mới nhất của Trump đă thu hút nhiều sự chú ư. Ngày 4/2, khi xuất hiện cùng Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu tại Nhà Trắng - nhân chuyến thăm chính thức đầu tiên của một nhà lănh đạo nước ngoài kể từ khi tân Tổng thống Mỹ nhậm chức - Trump đă có một tuyên bố gây sốc rằng Mỹ sẽ "tiếp quản" và "sở hữu" Gaza, bày tỏ hy vọng rằng người Palestine ở đó sẽ "đến các quốc gia khác".
Hôm 5/2, thư kư báo chí trẻ tuổi của Tổng thống Mỹ, Karoline Leavitt, cho biết ông Trump không cam kết việc triển khai quân đội Mỹ đến Gaza, và những người dân sống ở đó sẽ được "di dời tạm thời".
Thư kư Leavitt cũng cung cấp một số thông tin chi tiết khác về một kế hoạch đă bị người Palestine, các quốc gia Arab - bao gồm Ai Cập, Jordan và Saudi Arabia cùng nhiều quốc gia trên thế giới phản đối rộng răi.
Tại sao Trump lại đưa ra tuyên bố về Gaza? Ông thực sự muốn ǵ?
Việc xác định ư định thực sự của Trump thường rất khó khăn. Người đàn ông này, tác giả cuốn sách “The Art of the Deal” (Nghệ thuật giao dịch) thường tự hào về sự nhạy bén trong kỹ năng đàm phán của ḿnh. Có một thực tế là khó có thể phân biệt được đâu là vị trí xuất phát và đâu là mục tiêu cuối cùng của Trump. Thậm chí cũng khó biết được liệu có tồn tại mục tiêu cuối cùng này hay không.
“Cố gắng phân tích tâm lư Donald Trump là một việc vô ích. Không ai biết Trump nghĩ ǵ trong đầu”, Jasmine el-Gamal, một nhà phân tích chính sách Trung Đông, nói với Al Jazeera.
Bà Jasmine cũng chia sẻ: “Thật khó để tưởng tượng việc ông ấy lại tin rằng Mỹ có thể vào Gaza, đẩy những cư dân Palestine ra ngoài và mời ‘người dân thế giới’ đến sống ở đó. Đây hoàn toàn là một sự ảo tưởng… Trong thời gian chờ đợi, điều quan trọng là tiếp tục không b́nh thường hóa những ư tưởng như thế này, mà phải đánh giá thực tế trên cơ sở lập trường của người Arab”.
Tuyên bố của ông Trump có thể là một nỗ lực nhằm xoa dịu phe cực hữu của Israel - những người đă kêu gọi Israel định cư bất hợp pháp tại Gaza - sau khi họ tức giận v́ Tổng thống Mỹ ủng hộ lệnh ngừng bắn để chấm dứt cuộc chiến của Israel tại vùng đất này.
Nó cũng có thể được hiểu là một nỗ lực nhằm ép các quốc gia Arab tài trợ cho việc tái thiết Gaza. Cố vấn An ninh Quốc gia của Trump, Mike Waltz, đă định h́nh kế hoạch này như một trong nhiều kế hoạch khác. Ông Waltz cho biết: “Thông báo (của Trump) sẽ khiến toàn bộ khu vực phải đưa ra giải pháp riêng của họ”.
Ư tưởng Mỹ tiếp quản Gaza khả thi đến mức nào?
B́nh luận của Trump đă gây sốc đối với ngay cả những người ủng hộ nhiệt thành nhất của ông. Theo chuyên gia el-Gamal, Thượng nghị sĩ Cộng ḥa Nam Carolina Lindsey Graham đă nghi ngờ ư tưởng của Tổng thống Mỹ về việc triển khai lực lượng trên thực địa ở Gaza, bất chấp điều này dường như có vẻ hợp lư khi xét đến triết lư “Đưa nước Mỹ vĩ đại trở lại” của Trump.
Tiếp theo, b́nh luận của Trump đặt ra một viễn cảnh là 2 triệu người Palestine sẽ bị trục xuất khỏi đất đai của họ - trong khi phần lớn trong số này không muốn ra đi, như chúng ta chứng kiến qua việc hàng trăm ngh́n người Palestine phải di dời về phía Nam trong chiến tranh đă ngay lập tức trở về phía Bắc Gaza khi t́nh h́nh tạm yên.
Chắc chắn sẽ có sự kháng cự vũ trang đối với bất kỳ nỗ lực nào nhằm đẩy người Palestine khỏi Gaza. Cần biết rằng dù Israel đă tấn công Gaza trong hơn 15 tháng giao tranh - giết chết hơn 61.000 người Palestine - quân đội của họ vẫn không thể đè bẹp lực lượng kháng chiến Palestine.
Trên thực tế, mặc dù Israel đă gây ra tổn thất cho Hamas, nhóm vũ trang này được cho là đă tuyển thêm được số binh lính bằng với số đă mất, đồng thời sửa chữa lại phần lớn cơ sở hạ tầng của ḿnh.
Tariq Kenney-Shawa, nghiên cứu viên chính sách Mỹ tại tổ chức tư vấn Palestine Al-Shabaka, cho biết có nhiều lư do khiến việc trục xuất hàng loạt người Palestine khỏi Gaza sẽ không diễn ra theo cách Trump nói, và điều này cũng sẽ phá hỏng cơ hội đạt được các mục tiêu của Tổng thống Mỹ, chẳng hạn như b́nh thường hóa quan hệ giữa Saudi Arabia và Israel.
“Việc Mỹ ‘chiếm đóng’ Gaza không chỉ cản trở cơ hội thực hiện các lợi ích của nước này trong khu vực mà c̣n đi ngược lại với nguyên tắc "Nước Mỹ trên hết”", Kenney-Shawa cho biết.
Thượng nghị sĩ Cộng ḥa Rand Paul của Kentucky, một người theo chủ nghĩa biệt lập Mỹ rất được ḷng những người ủng hộ Trump, đă nêu quan điểm đó trong một bài đăng trên mạng xă hội hôm 4/2, nói rằng: “Tôi nghĩ chúng ta đă bỏ phiếu cho Nước Mỹ trên hết. Chúng ta không có lư do ǵ để cân nhắc thêm một cuộc chiếm đóng nữa để hủy hoại kho báu của đất nước và làm đổ máu những người lính của ḿnh”.
Sami Hamdi, một nhà báo, cố vấn chính trị, cho biết thật khó có thể tin được những người ủng hộ Trump lại muốn quân đội Mỹ hiện diện ở Gaza. “Thay vào đó, rất có thể Trump sẽ thúc đẩy một sự thỏa hiệp theo hướng các cường quốc khu vực thân thiện với Israel sẽ thành lập một lực lượng ‘ǵn giữ ḥa b́nh khu vực' để kiềm chế Gaza”, ông Sami nói với Al Jazeera.
Các đồng minh Arab của Mỹ có lập trường như thế nào?
Chuyên gia el-Gamal chỉ ra rằng các đối tác của Mỹ trong khu vực đă nhanh chóng bác bỏ đề xuất của Trump.
“Saudi Arabia đă rất quyết tâm truyền tải thông điệp đến mức đưa ra tuyên bố riêng vào lúc 4:30 sáng, theo giờ của họ”, el-Gamal nói, đồng thời chia sẻ rằng "Điều này không thể xảy ra nếu không có sự chấp thuận và tham gia của các quốc gia Arab. V́ vậy, câu hỏi đặt ra là giải pháp thay thế cho kế hoạch này là ǵ?"
Vua Abdullah của Jordan dự kiến sẽ đến thăm Nhà Trắng vào tuần tới. Thư kư báo chí Leavitt đă ám chỉ rằng quốc vương có thể thay đổi quyết định và chấp nhận người tị nạn Palestine từ Gaza, giống như các nhà lănh đạo thế giới khác đă lùi bước trong các cuộc đối đầu với Trump kể từ khi ông tái nhậm chức tổng thống.
Việc nước ngoài tiếp quản Gaza có phải là ư tưởng mới hay không?
Các chính trị gia Israel từ lâu đă có ư tưởng về việc chiếm đóng Gaza.
Israel từng xây dựng các khu định cư bất hợp pháp ở Gaza trước khi cựu Thủ tướng Ariel Sharon di dời chúng vào năm 2005. Kể từ đó, Israel đă nhanh chóng mở rộng các khu định cư bất hợp pháp ở Bờ Tây bị chiếm đóng và Đông Jerusalem bị chiếm đóng.
Ông Sharon giải thích cho việc rút khỏi Gaza bằng lập luận rằng người Do Thái Israel sẽ không bao giờ chiếm đa số ở Gaza. Tuy nhiên, Israel vẫn tiếp tục giữ quyền tiếp cận Gaza và cả khu vực không phận trên đó, thực hiện lệnh bao vây từ năm 2007 khiến vùng đất này được so sánh như một "nhà tù ngoài trời".
Khi bắt đầu cuộc chiến ở Gaza, một tài liệu bị ṛ rỉ từ Cơ quan T́nh báo Israel đă đề xuất di chuyển người Palestine từ lănh thổ này vào Sa mạc Sinai của Ai Cập.
Thủ tướng Netanyahu đă hạ thấp ư tưởng này trước công chúng v́ nó vi phạm luật pháp quốc tế, nhưng những người ủng hộ ông, bao gồm cả các bộ trưởng trong chính phủ, vẫn tiếp tục thúc đẩy ư tưởng. Chính v́ vậy, tuyên bố của Trump đă nhận được sự hoan nghênh từ nhiều người Israel.
“Ư tưởng này thật vô lư, nhưng đó là điều mà người Israel đă thúc đẩy trong một thời gian khá dài,” Diana Buttu, cựu cố vấn của Tổ chức Giải phóng Palestine và là chuyên gia về Israel-Palestine, cho biết.
Ông Trump được lợi ǵ?
Vào tháng 3/2024, con rể của Trump là Jared Kushner đă đề xuất rằng Israel nên di dời dân Palestine khỏi Gaza và dọn sạch Dải Gaza, cho rằng "bất động sản ven sông của Gaza có thể rất có giá trị".
Ông nói thêm rằng dân Gaza có thể được đưa đến Ai Cập hoặc sa mạc Naqab (Negev) ở miền nam Israel. Israel ủng hộ phương án trước và từ chối xem xét phương án sau.
Kushner là một ông trùm bất động sản được giao nhiệm vụ quản lư tiến tŕnh ḥa b́nh Israel-Palestine trong nhiệm kỳ tổng thống đầu tiên của Trump, các nhà phân tích cho biết.
Trong bài phát biểu gần đây của ḿnh, Trump đă lặp lại một số quan điểm của Kushner. "(Chúng ta sẽ) biến nó thành một địa điểm quốc tế, không thể tin được. Tôi nghĩ rằng tiềm năng của Dải Gaza là không thể tin được", ông nói.
"Và tôi nghĩ rằng toàn bộ thế giới, đại diện từ khắp nơi trên thế giới, sẽ ở đó và họ sẽ sống ở đó", Trump chia sẻ ư tưởng của ḿnh.
Bà Buttu cho rằng Trump đang coi thường hạnh phúc của người Palestine, lịch sử hoặc văn hóa của họ.
Kế hoạch của Trump có nằm trong mục tiêu xóa sổ Hamas của Israel?
Đúng vậy, "xóa sổ" Hamas thường được coi là mục tiêu và lư do cho sự tàn phá đang diễn ra ở Gaza, nhưng các nhà quan sát cho rằng động cơ thực sự của Israel lại khác.
"Chắc chắn đó là cái cớ của phía Israel. Họ luôn nhấn mạnh về loại 'yêu sách thiêng liêng' này đối với Gaza. Điều đó đă diễn ra từ rất lâu, trước tháng 10/2023", cố vấn chính trị Hamdi cho biết.
"Người Israel hoan nghênh tuyên bố của Trump (về việc trục xuất tất cả mọi người ở Gaza). Tuy nhiên, Trump cũng áp đặt lệnh ngừng bắn, điều mà nhiều người Israel không hề mong muốn. Tôi thấy Trump không muốn ủng hộ việc tiếp tục chiến tranh và muốn t́m cách xóa sổ Gaza mà không cần chiến tranh," chuyên gia Hamdi nhận định.
Hamdi cũng nghi ngờ khả năng Hamas có thể bị xóa sổ hoàn toàn khi chỉ ra rằng: "Nhiều người vẫn ủng hộ Hamas. Chúng tôi đă thấy điều đó sau lệnh ngừng bắn. Ư tưởng về 'kháng cự' đă có từ lâu, trước cả khi có Hamas, và Hamas chỉ đơn giản là một biểu hiện gần đây khi người Palestine cố gắng ngăn chặn nỗ lực không ngừng của Israel nhằm đuổi họ khỏi nhà".
"Đó là điều mà nhiều người ở Washington đang tự hỏi ḿnh bây giờ. Nếu họ vào Gaza (như Trump đă nói), lực lượng kháng cự có thể nổ súng kháng cự. Liệu Mỹ, và công chúng Mỹ, đă sẵn sàng cho một cuộc chiến tranh đẫm máu khác chưa", vị chuyên gia kết luận.
