Tổng thống Mexico tỏ ra mềm mỏng để thuyết phục ông Trump suy nghĩ lại về đòn thuế, trong khi Thủ tướng Canada dùng biện pháp cứng rắn hơn.
Ngay sau khi Tổng thống Mỹ Donald Trump tuyên bố sẽ áp thuế 25% với phần lớn hàng nhập khẩu từ hai nước láng giềng là Canada và Mexico, Thủ tướng Canada Justin Trudeau đã đe dọa trả đũa ngay lập tức và có bài phát biểu đầy cảm xúc vào đêm khuya, trước khi điện đàm với ông Trump vào sáng hôm sau.
Tổng thống Mexico Claudia Sheinbaum trong khi đó chọn giải pháp "cà rốt thay vì cây gậy" và tiến hành các cuộc đàm phán bí mật với ông Trump nhằm đạt được thỏa thuận trước khi đòn áp thuế có hiệu lực.
Cuối cùng, khi mọi thứ được công bố vào ngày 3/2, vài giờ trước khi bóng ma về một cuộc thương chiến phủ bóng Bắc Mỹ, cả hai lãnh đạo đã thuyết phục được ông Trump hoãn lại đòn thuế với hai đối tác thương mại hàng đầu của Mỹ.
Và cả hai đều phải nhượng bộ rất ít để đổi lấy thành công này.
Thủ tướng Canada Justin Trudeau (trái) và Tổng thống Mexico Claudia Sheinbaum. Ảnh: Guardian
Thủ tướng Trudeau và Tổng thống Sheinbaum đã theo đuổi hai lộ trình khác biệt để dẫn đến cùng một kết quả: Mỹ hoãn áp thuế Canada và Mexico trong 30 ngày để đổi lại hai nước phải tăng cường kiểm soát biên giới nhằm ngăn chặn dòng chảy fentanyl và người nhập cư tràn vào Mỹ.
Thủ tướng Trudeau đã chuẩn bị nền tảng cho thỏa hiệp và cả các biện pháp trả đũa từ tháng 11/2024. Ba ngày sau khi Tổng thống đắc cử Mỹ lần đầu đưa ra lời đe dọa áp thuế hôm 25/11/2024, lãnh đạo Canada đã lên máy bay đến Mar-a-Lago để nói chuyện với ông Trump về việc làm thế nào để ngăn một cuộc "tương tàn" có thể gây tổn hại sâu sắc đến kinh tế Canada.
Theo giới chuyên gia, cuộc gặp đầu tiên này đã đặt nền tảng cho Canada giải quyết trực tiếp những gì Tổng thống Trump muốn: Một biên giới phía bắc an toàn hơn, với ít người di cư trái phép hơn và kiểm soát chặt chẽ hơn fentanyl tuồn vào Mỹ.
Vài tuần sau cuộc gặp tại Mar-a-Lago, nhiều bước ngoặt đã diễn ra một cách chóng vánh. Đầu tiên, Thủ tướng Trudeau tuyên bố sẽ từ chức khi uy tín của ông và đảng Tự do cầm quyền ngày càng giảm sút do nhiều vấn đề, đặc biệt là kinh tế. Vào ngày 9/3, đảng Tự do sẽ bầu lãnh đạo mới, người sẽ trở thành thủ tướng Canada tiếp theo, ít nhất là cho đến khi cuộc bầu cử liên bang được tổ chức vào cuối năm nay.
Một số bộ trưởng hàng đầu của Thủ tướng Trudeau cho biết họ sẽ không tham gia cuộc đua vào ghế lãnh đạo đảng Tự do, nhằm tập trung toàn bộ sức lực vào cuộc chiến thuế quan sắp diễn ra với Mỹ. Ngoại trưởng Melanie Joly và Bộ trưởng Tài chính Dominic LeBlanc, hai đồng minh thân cận của ông Trudeau và là những người kế nhiệm tiềm năng, đã tăng cường vận động hành lang các thành viên chủ chốt của đảng Cộng hòa tại Mỹ nhằm tác động đến quan điểm của ông Trump.
LeBlanc xây dựng "tình bằng hữu thân thiết" với Howard Lutnick, người được Tổng thống Trump chọn làm Bộ trưởng Thương mại. Ngoại trưởng Joly đã đến thăm Mỹ 5 lần, kết nối với các đảng viên Cộng hòa cấp cao và nói chuyện cả với "ông trùm biên giới" Tom Homan.
Bà trấn an họ rằng Canada sẽ đi đầu trong nỗ lực bảo vệ biên giới để Mỹ không cần phải sử dụng quá nhiều nguồn lực.
"Tôi nói rằng chúng tôi biết rõ biên giới phía nam là mối bận tâm lớn nhất đối với các bạn, vì vậy chúng tôi sẽ tập trung nguồn lực vào biên giới phía bắc", Ngoại trưởng Canada cho biết trong một cuộc phỏng vấn, nhắc tới thông điệp gửi đến những người Cộng hòa mà bà đã gặp. "Theo cách đó, các bạn có thể dồn nguồn lực của mình cho biên giới phía nam".
Nhưng Thủ tướng Trudeau cũng nói rõ ông sẽ áp dụng mức thuế trả đũa với Mỹ nếu Tổng thống Trump vẫn quyết định thực hiện lời đe dọa thuế quan. Các quan chức chính phủ cho biết ông Trudeau tin rằng điều quan trọng là phải bảo vệ Canada theo cách quyết liệt hơn, song song với nỗ lực đáp ứng các yêu cầu từ ông chủ Nhà Trắng.
Canada tháng 12 năm ngoái triển khai kế hoạch trị giá 900 triệu USD để tăng cường bảo vệ biên giới. Theo kế hoạch này, Ottawa sẽ triển khai ngay lập tức hai trực thăng Blackhawk, 60 máy bay không người lái (UAV) do Mỹ sản xuất đến biên giới và tăng cường lực lượng biên phòng để đối phó tội phạm ma túy và người vượt biên trái phép.
Hôm 1/2, sau khi Nhà Trắng tuyên bố Tổng thống Trump vẫn sẽ áp thuế quan với hàng hóa nhập khẩu từ Canada và Mexico, Thủ tướng Trudeau phát biểu trước toàn quốc vào đêm khuya, gửi thông điệp tới cả dân Canada lẫn người Mỹ.
"Chúng tôi không muốn đối mặt với tình huống này", ông nói, gợi nhắc về mối quan hệ sâu sắc giữa hai nước láng giềng, hai đối tác thương mại thân thiết. "Chúng tôi không đòi hỏi điều này".
Tuy nhiên, khi trình bày chi tiết kế hoạch áp thuế trả đũa của mình, ông khẳng định: "Chúng tôi sẽ kiên cường bảo vệ Canada".
Trong cuộc điện đàm vào sáng 3/2, Thủ tướng Canada đã không đạt được thỏa hiệp với ông Trump. Điều này khiến mối lo âu kéo dài thêm vài giờ, nhưng cuộc gọi thứ hai vào cuối buổi chiều đã mang lại bước đột phá, với việc Tổng thống Trump đồng ý lùi thời hạn áp thuế lại một tháng để tạo thời gian cho hai nước giải quyết các vấn đề cùng quan tâm.
Nền tảng của thỏa thuận đã được xây dựng trong nhiều tuần, nhưng Canada cũng cam kết sẽ hành động nhiều hơn nữa trên mặt trận chống ma túy, bổ nhiệm một "ông trùm ứng phó fentanyl", đồng thời cam kết cung cấp thêm nguồn lực để chống lại tội phạm có tổ chức và băng đảng. Ngoài những cam kết như vậy, họ không phải chấp nhận thêm bất cứ điều khoản nào bất lợi hơn.
Tại Mexico, Tổng thống Sheinbaum lại thể hiện cách tiếp cận mềm mỏng hơn, tập trung vào quan hệ đối tác trong các cuộc đàm phán với ông Trump và thể hiện thiện chí bằng cách không đưa ra những biện pháp trả đũa tức thời.
Mexico là đối tác thương mại hàng hóa lớn nhất với Mỹ, cũng là thị trường hàng đầu thế giới về xuất khẩu thực phẩm và nông nghiệp của Mỹ, với lượng nhập khẩu tăng vọt lên hơn 29 tỷ USD. Bởi vậy, mức thuế quan 25% mà ông Trump tuyên bố sẽ là đòn giáng nặng nề với quốc gia này.
Ngay cả trước khi được bầu làm tổng thống hồi tháng 6 năm ngoái, Sheinbaum và nhóm của bà đã chuẩn bị cho khả năng ông Trump trở lại Nhà Trắng. Tổng thống Mexico sau đó không ít lần nhắc lại rằng bà không lo ngại ngay cả khi ông Trump đe dọa trục xuất hàng loạt người nhập cư trái phép và áp thuế với Mexico.
Một ngày sau khi ông Trump đắc cử, bà cam kết sẽ "thiết lập giao tiếp và quan hệ tốt đẹp" với chính quyền mới ở Washington.
Không giống như Canada, quốc gia đã xác định rõ ràng về cả kế hoạch trả đũa bằng thuế quan đối với hàng hóa Mỹ lẫn kế hoạch an ninh biên giới nhằm giải quyết những yêu cầu từ ông chủ Nhà Trắng, Tổng thống Sheinbaum và nhóm của bà lại kín tiếng hơn.
Sau khi ông Trump ra lệnh áp thuế vào cuối tuần trước, bà Sheinbaum không vội đưa ra quyết định đáp trả, mà lặng lẽ chờ thời cơ, cam kết sẽ công bố "Kế hoạch B" sau.
Đến cuối ngày 1/2, bà và Thủ tướng Trudeau đã điện đàm để trao đổi những lưu ý quan trọng. Theo một quan chức Canada nắm rõ về cuộc gọi, hai người đã cập nhật cho nhau về chiến lược mà mỗi bên theo đuổi và thừa nhận rằng cách tiếp cận của họ hơi khác nhau, nhưng có cùng mục tiêu.
Sáng 3/2, bà Sheinbaum và ông Trump nói chuyện qua điện thoại, một cuộc gọi mang lại kết quả nhanh hơn cuộc điện đàm giữa ông chủ Nhà Trắng với lãnh đạo Canada. Ngay sau đó, Tổng thống Mexico đăng trên mạng xã hội X rằng bà đã đạt được thỏa hiệp.
Phát biểu với các phóng viên, bà cho biết cuộc thảo luận diễn ra theo chiều hướng "rất tôn trọng". Ông Trump mô tả cuộc gọi là "vô cùng thân thiện".
Ông Trump đồng ý hoãn áp thuế trong 30 ngày, đổi lại Mexico sẽ tăng cường các biện pháp bảo vệ biên giới và kiểm soát fentanyl. Nhượng bộ này, giống như trường hợp Canada, đều nằm trong kế hoạch được lãnh đạo hai nước vạch ra từ trước.
"Chúng ta có cả tháng này để làm việc và thuyết phục nhau rằng đây là cách tốt nhất cùng tiến về phía trước", bà Sheinbaum nói tại cuộc họp báo buổi sáng thường kỳ sau khi nói chuyện với ông Trump.
Tổng thống Mexico cho biết bà đã nói với người đồng cấp Mỹ rằng: "Chúng tôi sẽ tạo ra kết quả tốt cho người dân các ngài, cũng như cho người dân Mexico".
VietBF@sưu tập
