Ấn Độ đẩy mạnh nội địa hóa công nghiệp quốc phòng

[Romano]

Sự kiện Ấn Độ phóng thử thành công tên lửa đạn đạo tầm trung Agni-5 do chính nước này phát triển hôm 20/8, không chỉ là một thành tựu công nghệ đơn thuần mà còn mang ý nghĩa chiến lược sâu rộng.
Thành tựu của Ấn Độ
Với tầm bắn hơn 5.000 km, Agni-5 mang tới năng lực răn đe vượt trội cho Ấn Độ, đưa nước này tiến gần hơn tới nhóm cường quốc quân sự sở hữu công nghệ tên lửa đạn đạo tầm xa hiện đại, vốn từ lâu chỉ giới hạn ở một số ít quốc gia.Trong vòng 20 năm qua, Ấn Độ đã có những bước tiến dài trên con đường xây dựng nền công nghiệp tên lửa tự chủ. Chương trình tên lửa Agni khởi nguồn từ Agni-I và Agni-II (tầm trung, từ 700 đến 2.000 km) lên Agni-III (3.500 km) và Agni-IV (4.000 km), từng bước nâng cấp tầm bắn và độ chính xác. Đồng thời, Ấn Độ cũng đưa vào biên chế hệ thống tên lửa BrahMos, dòng tên lửa hành trình siêu thanh được nước này hợp tác với Nga phát triển, trở thành một trong những loại vũ khí chiến thuật đáng gờm nhất khu vực.

Đặc biệt, năm 2018, Ấn Độ thử nghiệm thành công Agni-V với hệ dẫn đường cải tiến, khẳng định năng lực tác chiến từ nhiều dạng bệ phóng khác nhau. Gần đây, New Delhi tiếp tục thử nghiệm Agni-P (Prime) – phiên bản nâng cấp của Agni-I và II, nhỏ gọn, cơ động và chính xác hơn, phù hợp với học thuyết răn đe linh hoạt. Ở lĩnh vực phòng thủ, Ấn Độ đã phát triển hệ thống đánh chặn tên lửa hai tầng (Advanced Air Defence – AAD và Prithvi Air Defence – PAD), đưa nước này vào nhóm ít ỏi quốc gia theo đuổi lá chắn phòng thủ tên lửa nội địa.

Không chỉ dừng lại ở việc tăng cường năng lực phòng thủ trên đất liền, Ấn Độ còn đẩy mạnh phát triển năng lực răn đe trên biển với việc trang bị tên lửa K-15 Sagarika và K-4, các loại tên lửa đạn đạo phóng từ tàu ngầm (SLBM). Đây là một bước tiến chiến lược, giúp quốc gia Nam Á tiến gần tới “bộ ba hạt nhân” (land–sea–air triad), bảo đảm tính răn đe toàn diện.

Với việc liên tiếp chinh phục các cột mốc mới về phát triển công nghệ tên lửa, Ấn Độ cho thấy sự trưởng thành vượt bậc của nền công nghiệp quốc phòng nội địa. Từ chỗ phụ thuộc vào nguồn nhập khẩu, Ấn Độ đã làm chủ toàn bộ chuỗi thiết kế, tích hợp và thử nghiệm, qua đó thực hiện đúng tinh thần của chiến lược “Make in India” trong quốc phòng.

Ở góc độ chiến lược, hệ thống Agni-5 cùng những phát triển khác củng cố học thuyết “răn đe tối thiểu” mà Ấn Độ nhiều lần khẳng định. Trong bối cảnh an ninh tại Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương hiện tại, việc sở hữu phương tiện phóng hạt nhân tầm xa mang lại cho New Delhi lợi thế trong việc duy trì thế cân bằng với các đối thủ trong khu vực.

Thành tựu này cũng mang hàm ý về chính trị – ngoại giao. Agni-5 cùng toàn bộ chương trình tên lửa đã trở thành công cụ đối trọng của Ấn Độ trong quan hệ với các cường quốc. Mỗi lần phóng thử thành công chính là thông điệp về sức mạnh quân sự, mà còn khẳng định khát vọng trở thành một cường quốc toàn cầu. Chính vì thế, Agni-5 không đơn thuần là một loại vũ khí, mà là biểu tượng cho tầm nhìn chiến lược và ý chí tự cường của Ấn Độ trong thế kỷ 21.

Lợi thế của Ấn Độ
Quá trình hiện đại hóa quốc phòng của Ấn Độ thông qua việc tự làm chủ công nghệ, đang chuyển từ tham vọng sang hiện thực rõ nét hơn trong những năm gần đây. Nếu như những thập kỷ trước, New Delhi gần như phụ thuộc vào nguồn vũ khí nhập khẩu từ Nga, Mỹ, Pháp và Israel, thì nay tỷ lệ nội địa hóa trong sản xuất quốc phòng ngày càng tăng. Các tập đoàn quốc phòng cả sở hữu nhà nước và tư nhân của Ấn Độ đã tự phát triển từ máy bay huấn luyện, radar giám sát, hệ thống pháo cho đến vệ tinh quân sự và đặc biệt là tên lửa đạn đạo – lĩnh vực vốn đòi hỏi công nghệ cao và bí mật.

Dù chưa thể so sánh được với Trung Quốc về quy mô công nghiệp quốc phòng, nhưng Ấn Độ lại có lợi thế về đa dạng trong hợp tác quốc tế và khả năng tích hợp công nghệ. Việc phát triển thành công các loại tên lửa như Agni-5, BrahMos hay K-4 phóng từ tàu ngầm cho thấy năng lực triển khai của Ấn Độ. Sáng kiến “Make in India” được coi là động lực thúc đẩy ngành công nghiệp quốc phòng nội địa, không chỉ nhằm giảm gánh nặng nhập khẩu mà còn hướng tới xuất khẩu vũ khí sang các nước trong khu vực châu Á – Phi.

Tuy nhiên, giới quan sát cũng chỉ ra những hạn chế còn tồn tại: nhiều dự án quốc phòng lớn bị chậm tiến độ, chi phí vượt dự toán, và năng lực sản xuất hàng loạt chưa ổn định. Bất chấp những tồn tại đó, về tổng thể, Ấn Độ đang dần củng cố vị thế một cường quốc quốc phòng có khả năng tự chủ tương đối, vừa đáp ứng nhu cầu an ninh nội địa, vừa gia tăng sức nặng trong cán cân chiến lược khu vực.

Lộ trình tự chủ về vũ khí
Lộ trình tự chủ về vũ khí, thiết bị quốc phòng và hướng tới xuất khẩu vũ khí của Ấn Độ đang có những bước tiến; song điều này không đồng nghĩa Ấn Độ có thể hài lòng với kết quả đã có. Để tạo động lực cho chiến lược sản xuất trong nước, vài năm qua, Ấn Độ đã công bố các danh mục hàng trăm thiết bị quân sự cấm nhập khẩu, từ xe bọc thép, pháo binh cho đến các loại đạn dược cơ bản. Điều này giúp các doanh nghiệp nội địa có thêm các dư địa thị trường để phát triển.

Cùng với đó, các tập đoàn quốc phòng Ấn Độ đã bắt đầu ghi dấu trên thị trường quốc tế, với những hợp đồng xuất khẩu tên lửa hành trình BrahMos cho Philippines hay đàm phán bán vũ khí hạng nhẹ sang một số nước châu Phi và Đông Nam Á. Theo số liệu do Bộ Quốc phòng Ấn Độ công bố, trong năm tài chính 2024-2025 (kết thúc vào ngày 31/3), kim ngạch xuất khẩu vũ khí, thiết bị quốc phòng của nước này đạt 236 tỷ rupee (tương đương gần 2,8 tỷ USD), tăng 12% so với năm tài chính trước đó.

Dù vậy, không thể không nhắc tới những tồn tại của lĩnh vực này. Đó là, tiến độ nội địa hóa chưa đồng đều và việc bàn giao một số sản phẩm không thể đáp ứng kỳ vọng. Một số lĩnh vực như công nghệ tên lửa, radar, hệ thống thông tin liên lạc đã đạt mức tự chủ cao, trong khi các chương trình máy bay chiến đấu, động cơ phản lực hay tàu ngầm hạt nhân vẫn chưa thể tạo đột phá, còn phụ thuộc phần lớn vào công nghệ nước ngoài.

Những dự án trọng điểm thường bị chậm tiến độ, vượt chi phí, cho thấy thách thức trong việc xây dựng chuỗi cung ứng quốc phòng hoàn toàn khép kín. Điển hình nhất là dự án chế tạo dòng máy bay chiến đấu hạng nhẹ nội địa Tejas Mk-1A của Tập đoàn Hindustan Aeronautics Limited bị chậm tiến độ bàn giao, dù đã nhận được đơn hàng 480 tỷ rupee (5,6 tỷ USD) từ năm 2021.

Hồi tháng 5 vừa qua, Tư lệnh Không quân Ấn Độ, tướng Amar Preet Singh đã phải nhấn mạnh rằng “thời hạn là một vấn đề lớn” với ngành công nghiệp quốc phòng Ấn Độ. Tướng Singh cũng kêu gọi ngành công nghiệp quốc phòng không đưa ra những lời hứa mà họ không thể thực hiện đúng hạn. Đây chính là điểm yếu lớn mà Ấn Độ cần khắc phục sớm nhằm cải thiện hiệu quả của chiến lược này, giúp đất nước vừa giảm dần sự phụ thuộc vào nhập khẩu, vừa khẳng định năng lực xuất khẩu.