Sốc khi ăn chay nhưng mỡ máu cao

Ăn chay không đúng cách sẽ gây ra tình trạng mất cân đối dinh dưỡng và có thể dẫn tới các bệnh lý rối loạn mỡ máu, chuyển hóa.

Tôi ăn chay trường, cảm thấy khỏe mạnh nhưng gần đây tôi kiểm tra định kỳ, bác sĩ cho biết máu nhiễm mỡ, chỉ số cholesterol toàn phần 6,1 mmol/L. Tôi đã rất sốc và lo lắng. Xin chuyên gia tư vấn vì sao ăn chay vẫn bị máu nhiễm mỡ. Tôi xin cảm ơn! (Nguyễn Thị Hiền, 45 tuổi, TPHCM).

Điều dưỡng Nguyễn Thị Thu Hằng - Khoa Y học cổ truyền, Bệnh viện Đại học Y Dược TPHCM cơ sở 3 tư vấn:

Mỡ máu cao hay còn gọi là rối loạn lipid máu là bệnh lý liên quan mật thiết đến chế độ ăn uống và sinh hoạt hằng ngày. Đây là một tình trạng âm thầm, thường khó phát hiện trong giai đoạn đầu.

Không chỉ những người ăn uống theo chế độ thông thường mà ngay cả người ăn chay cũng có thể mắc bệnh nếu bữa ăn chưa hợp lý hoặc thiếu cân bằng dinh dưỡng.

- Tiêu thụ quá nhiều đường phụ gia

Nước ngọt, kẹo, trà sữa và các loại bánh ngọt nhiều đường bổ sung làm tăng nguy cơ béo phì, rối loạn chuyển hóa và tăng triglycerid trong máu.

Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) khuyến cáo không sử dụng đường phụ gia cho trẻ dưới 2 tuổi và với người trưởng thành, lượng đường tự do không nên vượt quá 50g/ngày (tương đương 10% năng lượng trong khẩu phần 2.000 kcal). Mức lý tưởng là dưới 5%.


Ăn nhiều tinh bột và phụ gia gây mỡ máu ở người chay trường. Ảnh: P.T.

- Ăn nhiều tinh bột tinh luyện

Các món gạo trắng, mì trắng, bún, phở, bánh mì, khoai tây chiên… dễ gây dư năng lượng, khiến cơ thể chuyển hóa đường thừa thành triglycerid - yếu tố trực tiếp làm tăng mỡ máu.

Carbohydrate nên chiếm khoảng 45-65% tổng năng lượng, ưu tiên gạo lứt, yến mạch, khoai lang, ngũ cốc nguyên hạt.

- Đồ chay công nghiệp chế biến sẵn

Các loại xúc xích chay, giò chay, lạp xưởng chay thường làm từ tinh bột, đạm thực vật tinh chế, dầu cọ hoặc dầu dừa, kèm nhiều muối và phụ gia. Nếu dùng thường xuyên, quá mức có thể làm tăng cholesterol xấu và gây rối loạn mỡ máu. Ăn chay lành mạnh cần khác biệt với ăn chay công nghiệp: hãy ưu tiên thực phẩm tươi, ít chế biến.

- Sử dụng dầu sai cách

Dầu thực vật nói chung lành mạnh hơn mỡ động vật, nhưng nếu chiên đi chiên lại hoặc đun quá nóng (>180 độ C) sẽ tạo ra chất béo gây hại. Đặc biệt, dầu dừa và dầu cọ chứa nhiều chất béo bão hòa có thể làm tăng LDL-cholesterol.

Một số người ăn chay nhưng thiếu chất xơ và vitamin, omega 3, đặc biệt vitamin B12 có nhiều trong thịt, trứng, sữa, hải sản. Người ăn chay dễ bị thiếu dưỡng chất này, dẫn đến tăng homocysteine trong máu, gây viêm nội mạc mạch, thúc đẩy xơ vữa động mạch.

Nếu bạn là người ăn chay vẫn cần xét nghiệm máu định kỳ. Người trưởng thành nên kiểm tra mỡ máu 3-5 năm một lần. Với những ai có yếu tố nguy cơ, cần theo dõi thường xuyên hơn theo hướng dẫn của bác sĩ.

Để cải thiện tình trạng mỡ máu, phòng ngừa bệnh tim mạch, bạn nên tăng cường chất xơ, ăn nhiều rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt. Hạn chế chất béo bão hòa và chuyển hóa và thay bằng dầu ô liu, dầu hạt cải, quả bơ, hạt chia, hạt lanh.

Giảm muối, nên dùng dưới 5g/ngày để giảm nguy cơ tăng huyết áp; hạn chế đường tinh luyện và thực phẩm chế biến sẵn; bánh kẹo, nước ngọt, đồ ăn nhanh.

Ngoài chế độ ăn, hãy duy trì lối sống lành mạnh như vận động thể lực ít nhất 150 phút mỗi tuần, kiểm soát cân nặng, quản lý stress, bỏ thuốc lá, hạn chế rượu bia.

Một số mẹo nhỏ dễ áp dụng như thay một phần cơm trắng bằng gạo lứt hoặc khoai lang, ăn một nắm hạt mỗi ngày, dùng dầu ô liu hoặc dầu hạt cải để nấu ăn thay cho dầu cọ, dầu dừa.

VietBF@sưu tập