Yếu tố thúc đẩy Mỹ xây dựng chiến lược không gian mới

[Romano]

Trong bối cảnh tình hình địa chính trị toàn cầu ngày càng phức tạp, Mỹ đang nỗ lực xây dựng chiến lược không gian mới, nhằm ứng phó với các thách thức và củng cố vị thế dẫn đầu.Theo thông tin từ Chuẩn tướng Donald Brooks, Phó Tư lệnh Tác chiến tại Bộ Tư lệnh Phòng thủ Tên lửa và Không gian Lục quân (SMDC), chính sách mới, được gọi là Quy định 900.1, đang được soạn thảo để trở thành khuôn khổ cho Chiến lược và Học thuyết không gian của Quân đội Mỹ, đồng thời đặt nền tảng cho các yêu cầu và hoạt động mua sắm trong tương lai.

Sự cạnh tranh không gian ngày càng gay gắt

Không gian trở thành “mặt trận mới” trong cạnh tranh chiến lược giữa các cường quốc. Sự gia tăng các mối nguy cơ tiềm ẩn là một trong những động lực chính thúc đẩy Mỹ xây dựng chiến lược không gian mới.

Trung Quốc đã đạt được những bước tiến đáng kể trong lĩnh vực không gian, gồm việc phát triển các vệ tinh quân sự, hệ thống chống vệ tinh (ASAT) có khả năng vô hiệu hóa, phá hủy các tài sản không gian của đối phương. Tương tự, Nga cũng thử nghiệm các vũ khí chống vệ tinh, gồm cả các hệ thống dựa trên mặt đất và không gian, gây ra lo ngại về an ninh không gian của Mỹ và các đồng minh.

Tiến sĩ Joan Johnson-Freese, chuyên gia về chính sách không gian tại Đại học Chiến tranh Hải quân Mỹ, nhận định: “Không gian không còn là khu vực an toàn hay trung lập. Các quốc gia như Trung Quốc và Nga đang đầu tư mạnh mẽ vào các công nghệ. Điều này buộc Mỹ phải điều chỉnh chiến lược để bảo vệ các tài sản không gian quan trọng, như vệ tinh định vị GPS và mạng lưới liên lạc quân sự”.

Sự cạnh tranh này không chỉ giới hạn ở khía cạnh quân sự mà còn mở rộng sang các lĩnh vực kinh tế và công nghệ, nơi không gian đóng vai trò then chốt trong việc duy trì lợi thế cạnh tranh toàn cầu.

Ngoài ra, sự gia nhập của các quốc gia khác như Ấn Độ, Nhật Bản và các nước thuộc Liên minh châu Âu vào lĩnh vực không gian, cho thấy đây không chỉ có cạnh tranh giữa các siêu cường mà còn là việc hợp tác và cạnh tranh giữa các quốc gia vừa và nhỏ.

Sự thay đổi của môi trường hoạt động không gian

Tướng Brooks nhấn mạnh chính sách không gian của Mỹ, được soạn thảo từ 2011, không còn phù hợp với môi trường hoạt động hiện nay bởi đã có sự thay đổi đáng kể do sự phát triển nhanh chóng của công nghệ và sự gia tăng mối đe dọa từ đối thủ.

Theo Breaking Defense, các mối đe dọa này gồm các cuộc tấn công mạng nhắm vào vệ tinh, các hệ thống gây nhiễu tín hiệu, các vũ khí chống vệ tinh có khả năng phá hủy hoặc làm mất chức năng các tài sản không gian.

Theo Al Jazeera, những hành động này làm dấy lên lo ngại về nguy cơ “vũ khí hóa” không gian và sự cần thiết phải xây dựng các quy tắc quốc tế mới để quản lý các hoạt động trong không gian.

Giáo sư Everett Dolman, chuyên gia về chiến lược không gian tại Đại học Không quân Mỹ, nhận định: “Môi trường không gian hiện giống như chiến trường không có ranh giới. Các mối đe dọa không chỉ đến từ vũ khí vật lý mà còn từ các cuộc tấn công điện tử và mạng. Mỹ cần chiến lược toàn diện để đối phó những thách thức này, từ việc bảo vệ tài sản không gian đến việc phát triển khả năng phản công”.

Chính sự phức tạp của môi trường không gian đã thúc đẩy Quân đội Mỹ tiến hành sửa đổi Quy định 900.1, dự kiến hoàn thành vào mùa hè năm 2026.

Nhu cầu bảo vệ tài sản không gian và duy trì ưu thế quân sự

Giới chuyên gia nhận định, không gian đóng vai trò quan trọng trong các hoạt động quân sự của Mỹ, từ việc cung cấp dữ liệu định vị qua hệ thống GPS, liên lạc vệ tinh, đến giám sát và trinh sát.

Theo CNN, khoảng 80% dữ liệu tình báo quân sự của Mỹ phụ thuộc vào các vệ tinh, khiến các tài sản này trở thành mục tiêu ưu tiên của đối phương trong trường hợp xảy ra xung đột. Việc bảo vệ các vệ tinh và đảm bảo khả năng tiếp cận không gian là yếu tố sống còn để duy trì ưu thế quân sự của Mỹ.

Để đối phó các nguy cơ, Quân đội Mỹ đang tập trung vào phát triển các khả năng “đối phó không gian”, bao gồm kiểm soát không gian, tác chiến điện tử và chống liên lạc.

Tướng Brooks cho biết SMDC đang phát triển các khái niệm mới để phá vỡ khả năng không gian của đối phương như sử dụng vũ khí laser để làm lóa mắt các vệ tinh trinh sát hoặc triển khai các hệ thống gây nhiễu như TIGS V2. Những công nghệ này không chỉ nhằm bảo vệ tài sản không gian của Mỹ mà còn giúp ngăn chặn đối thủ sử dụng các hệ thống không gian của họ một cách hiệu quả.

Tiến sĩ James Clay Moltz, chuyên gia về an ninh không gian tại Viện Hải quân Mỹ, nhận định: “Khả năng đối phó không gian không chỉ là vấn đề kỹ thuật mà còn là một phần của chiến lược răn đe. Mỹ cần chứng minh bất kỳ hành động nào nhằm vào các vệ tinh của họ sẽ phải trả giá đắt, từ đó ngăn chặn các cuộc tấn công trước khi chúng xảy ra”.

Điều này giải thích tại sao Quân đội Mỹ đẩy nhanh việc thành lập Nhóm Tác chiến tấn công chiến trường (TSEG) tại Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương, với kế hoạch kích hoạt dự kiến vào ngày 15/1/2027, nhằm tăng cường khả năng kiểm soát không gian trong khu vực có tầm quan trọng chiến lược.

Đổi mới công nghệ và nhu cầu hiện đại hóa lực lượng không gian

Sự tiến bộ nhanh chóng của công nghệ không gian, từ vệ tinh nhỏ đến các hệ thống trí tuệ nhân tạo (AI) và công nghệ laser, mở ra những cơ hội mới đồng thời đặt ra những thách thức lớn cho Mỹ.

Các công ty tư nhân như SpaceX và Blue Origin đóng vai trò quan trọng trong thúc đẩy đổi mới công nghệ không gian, từ việc phóng vệ tinh giá rẻ đến phát triển các hệ thống tái sử dụng. Tuy nhiên, sự tham gia của khu vực tư nhân cũng làm tăng nguy cơ rò rỉ công nghệ và gia tăng cạnh tranh với các đối thủ quốc gia.

Quân đội Mỹ, thông qua SMDC, đang nỗ lực hiện đại hóa lực lượng không gian bằng cách tích hợp các công nghệ mới vào chiến lược của mình. Ví dụ, hệ thống TIGS V2 cho phép triển khai các thiết bị gây nhiễu cơ động, dễ vận chuyển và có thể nhanh chóng lắp ráp gần các mục tiêu của đối phương.

Ngoài ra, các khái niệm như sử dụng vũ khí laser để chống lại các vệ tinh trinh sát cho thấy sự sáng tạo trong việc tái sử dụng công nghệ hiện có để đáp ứng các nhu cầu mới.

Theo Giám đốc Chương trình An ninh Không gian Tiến sĩ Brian Weeden tại Secure World Foundation, “sự phát triển của các công nghệ không gian giá rẻ và dễ tiếp cận làm thay đổi bản chất của cuộc chơi. Mỹ cần chiến lược không gian mới không chỉ tập trung vào các khả năng quân sự mà còn phải tận dụng sự đổi mới từ khu vực tư nhân để duy trì lợi thế công nghệ”.

Điều này giải thích tại sao chính sách không gian mới của Mỹ không chỉ tập trung vào trang thiết bị mà còn vào đào tạo, giáo dục và xây dựng “lộ trình” toàn diện cho các hoạt động không gian.

Trong bối cảnh cạnh tranh không gian ngày càng gia tăng, Mỹ nhận thức được tầm quan trọng của việc hợp tác với các đồng minh, đối tác để củng cố an ninh không gian.

Việc thành lập Nhóm Tác chiến tấn công chiến trường (TSEG) tại khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương, với sự hợp tác chặt chẽ giữa SMDC, INDOPACOM, và Bộ Tư lệnh Không gian Mỹ, là bước đi chiến lược nhằm củng cố khả năng răn đe và kiểm soát không gian trong khu vực.

Tiến sĩ Namrata Goswami, chuyên gia về an ninh không gian tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế (CSIS), nhận định: “Hợp tác quốc tế là yếu tố then chốt để Mỹ duy trì ưu thế trong không gian. Bằng cách chia sẻ thông tin và công nghệ với đồng minh, Mỹ có thể xây dựng mạng lưới an ninh không gian mạnh mẽ, đủ sức đối phó với các mối đe dọa từ đối thủ”.

Thách thức và triển vọng trong tương lai

Mặc dù Mỹ đạt được những tiến bộ đáng kể trong xây dựng chiến lược không gian mới, nhưng vẫn còn nhiều thách thức cần giải quyết.

Thứ nhất, sự gia tăng các mảnh vỡ không gian do các vụ thử nghiệm vũ khí chống vệ tinh và các hoạt động phóng vệ tinh đã làm tăng nguy cơ va chạm trên quỹ đạo, đe dọa an toàn của các tài sản không gian. Theo BBC, có hơn 27.000 mảnh vỡ không gian đang được theo dõi trên quỹ đạo Trái Đất, và con số thực tế có thể cao hơn nhiều.

Thứ hai, việc phát triển các công nghệ không gian mới đòi hỏi nguồn lực tài chính, nhân lực lớn. Bộ Tư lệnh Không gian Mỹ đang kêu gọi đầu tư vào các hệ thống động cơ tiên tiến và khả năng tiếp nhiên liệu trên quỹ đạo để tăng cường tính cơ động của vệ tinh. Tuy nhiên, trong bối cảnh ngân sách quốc phòng bị giới hạn, việc cân bằng giữa các ưu tiên khác nhau sẽ là một thách thức lớn.

Cuối cùng, việc xây dựng các quy tắc quốc tế để quản lý các hoạt động không gian còn nhiều khó khăn do thiếu đồng thuận giữa các cường quốc. Điều này làm tăng nguy cơ “vũ khí hóa” không gian và đòi hỏi Mỹ phải xây dựng chiến lược không gian linh hoạt, có khả năng thích ứng với các kịch bản khác nhau.