BINGHAMTON, NEW YORK — Lisa Meazler, 43 tuổi, không thất nghiệp. Cô làm việc toàn thời gian cho một tổ chức phi lợi nhuận, có nhà riêng và ba con gái đang tuổi ăn học. Nhưng điều tưởng như là một câu chuyện "ổn định kiểu Mỹ" ấy thực chất lại là bi kịch âm thầm: Meazler đang sống dưới mức đủ sống, lún sâu trong nợ nần và phải dựa vào trợ cấp thực phẩm để nuôi con. Câu chuyện của cô không phải cá biệt. Nó là minh chứng sống động cho một thực trạng đang lan rộng ở Mỹ: một bộ phận không nhỏ những người lao động chăm chỉ, thậm chí có thu nhập trên giấy tờ vượt chuẩn nghèo, vẫn không thể duy tŕ mức sống cơ bản — ăn uống lành mạnh, nhà ở ổn định, và một tương lai có thể dự đoán.
“Tôi làm việc không ngừng... nhưng không có ǵ cả”
Meazler kiếm được 37.500 USD/năm — cao hơn ngưỡng nghèo liên bang dành cho hộ gia đ́nh 4 người (32.150 USD). Nhưng cô đang vỡ nợ thẻ tín dụng, trễ hạn vay mua nhà, và không có đủ tiền để nấu một bữa ăn “b́nh thường” cho các con. “Tôi không thể mua cho con chiếc giường mới hay chiếc scooter nó mơ ước,” Meazler nói. “Mọi đồng đô-la tôi kiếm được đều đă được định sẵn chỗ tiêu từ trước.” T́nh cảnh của cô càng trở nên trớ trêu khi một khoản tăng thu nhập nhỏ — dù chỉ vài trăm USD — cũng khiến cô bị cắt bớt các khoản trợ cấp thiết yếu như SNAP (Chương tŕnh hỗ trợ thực phẩm). Đây là một nghịch lư đang diễn ra trên toàn nước Mỹ. Một người nghèo không đủ nghèo để được giúp đỡ – nhưng cũng không đủ giàu để tự lo liệu.
Hệ thống đang đẩy người lao động ra ŕa
Số liệu từ Cục Điều tra Dân số Mỹ năm 2023 cho thấy: gần 10 triệu trẻ em đang sống trong nghèo đói — cao nhất kể từ 2018. Tuy nhiên, điều đáng báo động hơn là hàng chục triệu trẻ em khác đang sống “sát mép” nghèo: họ không được tính là hộ nghèo theo chuẩn OPM, nhưng lại không đủ tiền ăn, tiền nhà, hay thuốc men. Theo chuyên gia kinh tế Luke Shaefer (Đại học Michigan), khoảng 35 triệu trẻ em – gần một nửa tổng số – sống trong các hộ gia đ́nh dưới ngưỡng tối thiểu của tầng lớp trung lưu. “Cứ mỗi trẻ em nghèo chính thức, lại có 2–3 em khác sống trong cảnh bấp bênh," ông nói.
Chính sách bị tháo ngược, người dân bị rơi rụng
Trong khi lạm phát tiếp tục đẩy giá nhà và thực phẩm lên mức kỷ lục, nhiều chương tŕnh cứu trợ đại dịch – vốn từng giúp kéo tỷ lệ nghèo xuống mức thấp lịch sử năm 2021 – đă bị chấm dứt. Đáng lo hơn, Đạo luật cắt giảm chi tiêu và siết điều kiện trợ cấp được Tổng thống Donald Trump kư ngày 4/7/2025 tiếp tục làm xói ṃn các mạng lưới an sinh như Medicaid, SNAP, Section 8. Điều tra cho thấy: chỉ một sự gia tăng lương nhỏ cũng có thể khiến các hộ nghèo mất phần lớn trợ cấp — mà không kịp bù đắp bằng số tiền làm thêm. “Chúng tôi chứng kiến nhiều người bị cắt hỗ trợ chỉ v́ kiếm thêm 100 USD/tháng,” Jennifer Lesko, giám đốc Liên đoàn Đô thị hạt Broome, nói. “Họ bị trừng phạt v́ làm việc nhiều hơn.”
Một xă hội lao động... để nghèo
Felica Allen, mẹ đơn thân 39 tuổi, là trợ lư điều dưỡng làm ca đêm tại pḥng cấp cứu. Dù thu nhập tăng lên 39.000 USD/năm – mức cao nhất trong đời – cô vẫn bị giảm trợ cấp SNAP gần một nửa. “Thu nhập cao hơn, nhưng cuộc sống tệ hơn,” Allen nói. “Tôi đi làm mà nước mắt chảy ṛng.” Allen thuê nhà qua chương tŕnh Section 8, phải trả 1.200 USD mỗi tháng tiền thuê. Sau khi trừ thuế và các chi phí cố định, số c̣n lại không đủ chi trả cho hóa đơn điện, xăng xe, giấy vệ sinh hay thuốc cảm cúm. Gần đây, cô phải cắt giảm giờ làm để đủ điều kiện nhận lại trợ cấp. T́nh thế này đẩy cô vào một ṿng luẩn quẩn: làm việc nhiều th́ mất trợ cấp, làm ít th́ không đủ sống.
“Nền kinh tế này không dành cho người như tôi”
Broome từng là nơi sản sinh ra IBM – biểu tượng cho thịnh vượng và việc làm ổn định. Nhưng sau khi công ty rút đi vào đầu thập niên 2000, khu vực này chưa bao giờ hồi phục. Tuy thu nhập trung b́nh tại Broome đă tăng trong 10 năm qua, nhưng giá thuê nhà đă tăng gần gấp đôi. Hệ quả là: nhiều người lao động “có việc làm” nhưng vẫn không có nhà ổn định, vẫn phải xin trợ cấp thức ăn, vẫn nợ hóa đơn điện, và vẫn bị dọa cắt điện mỗi tháng. “Chúng ta đang chứng kiến một hệ thống đổ vỡ,” bà Christie Finch – phó giám đốc tổ chức Mothers & Babies – nói. “Mức lương tối thiểu ở đây không thể nào đủ sống, dù bạn làm đủ 40 giờ mỗi tuần.”
Một chuyến đi biển, một nụ cười hiếm hoi
Lisa Meazler từng dành 800 USD hoàn thuế để thuê xe đưa ba con về thăm mẹ ốm ở Georgia. Cô đưa các con đến băi biển Panama City, mua ván lướt 5 USD, ăn pizza, và cười lần đầu sau nhiều năm. Nhưng chuyến đi kết thúc nhanh chóng. Mẹ cô nhập viện v́ suy thận. Meazler buộc phải nghỉ việc và bay về lần nữa. Hệ quả: cô nợ luôn tiền nhà tháng 4 và 5.
“Cả đời tôi chỉ biết tồn tại. Tôi làm việc, rồi lại làm việc – nhưng không có ǵ trong tay,” cô nói.
Mỹ có thể không thiếu tiền, nhưng đang thiếu một hệ thống công bằng.
Người lao động nghèo – những người đang giữ cho xă hội này vận hành – lại là người bị hệ thống bỏ rơi đầu tiên. Và khi việc làm không c̣n đồng nghĩa với “ổn định”, có lẽ đă đến lúc định nghĩa lại khái niệm “giấc mơ Mỹ”.
Một hệ thống hỗ trợ… trừng phạt sự chăm chỉ
Chính phủ liên bang và tiểu bang Hoa Kỳ vận hành một mạng lưới phúc lợi xă hội phức tạp, bao gồm:
SNAP (trợ cấp thực phẩm)
Medicaid (bảo hiểm y tế cho người thu nhập thấp)
Section 8 (hỗ trợ nhà ở)
Childcare subsidies (trợ cấp giữ trẻ)
Tất cả đều có một điểm chung: điều kiện xét duyệt nghiêm ngặt và ngưỡng thu nhập “chết người”.
Jennifer Lesko, Giám đốc Liên đoàn Đô thị Hạt Broome, cho biết nhiều khách hàng của bà bị loại khỏi chương tŕnh trợ cấp chỉ v́ tăng thêm vài trăm USD mỗi tháng.
“Chúng tôi thấy người ta mất đi hàng ngh́n USD trợ cấp chỉ v́ tăng 200 USD tiền lương,” bà nói. “Nhưng không ai tính rằng với 200 USD đó, họ phải tự trả toàn bộ tiền thuê nhà và thực phẩm.”
Đây được gọi là “hiệu ứng vách đá phúc lợi” (benefits cliff) – khi một mức thu nhập nhỏ vượt qua ngưỡng quy định sẽ khiến người lao động mất trắng các hỗ trợ, dù thu nhập tăng không đủ bù lại phần trợ cấp đă mất.
Khi lưới an sinh thành bẫy nghèo
Chuyên gia thị trường lao động Abigail Wozniak (Ngân hàng Dự trữ Liên bang Minneapolis) xác nhận: lạm phát thời hậu đại dịch đă tàn phá khả năng chi trả của người nghèo nhiều hơn bất kỳ nhóm dân số nào khác.
“Mức tăng giá thực phẩm và tiền thuê nhà trong 4 năm qua ăn ṃn gần hết thu nhập tăng thêm,” chuyên gia phân tích Jeff Horwich nhận định.
Một nghiên cứu từ Trung tâm Chính sách Công tại Đại học Georgetown cho thấy: cứ mỗi 10 USD tăng thêm trong thu nhập, hộ gia đ́nh thu nhập thấp mất trung b́nh 8–11 USD trợ cấp. Trong nhiều trường hợp, làm thêm nghĩa là… mang nợ.
Tại hạt Broome, hơn một phần tư số trẻ em sống trong hộ gia đ́nh có thu nhập dưới ngưỡng nghèo. Nhưng theo các nhà xă hội học địa phương, số trẻ em sống trong “vùng xám” – không đủ nghèo để được hỗ trợ nhưng vẫn thiếu ăn, thiếu mặc – c̣n cao gấp đôi.
“Chúng tôi không muốn bố thí, chúng tôi cần một hệ thống công bằng”
Tại tổ chức Mothers & Babies, nơi Lisa Meazler làm việc, cô thường xuyên gặp những người mẹ có hoàn cảnh giống ḿnh: đi làm 40–50 giờ/tuần, vẫn không đủ ăn. Họ không cần “phát chẩn”; họ cần một hệ thống không trừng phạt người cố gắng.
“Có đêm tôi thức đến 2 giờ sáng, tra cứu từng chương tŕnh: chỗ nào c̣n tiền, chỗ nào chưa hết quỹ, cái ǵ ḿnh đủ điều kiện,” Meazler kể. “Tôi không cần ai thương hại. Tôi cần công bằng.”
Mothers & Babies cho biết số lượng bà mẹ mới sinh cần hỗ trợ vật dụng thiết yếu đă tăng gấp đôi trong năm qua. Số gia đ́nh xin thực phẩm, tă lót, nôi trẻ em cũng tăng mạnh.
Phản hồi từ chính phủ: Thay đổi chậm, nhu cầu tăng nhanh
Một quan chức liên bang (giấu tên) thừa nhận: hệ thống hiện tại “không được thiết kế cho thời kỳ vật giá leo thang và nền kinh tế hậu đại dịch”. Nhưng thay đổi các ngưỡng thu nhập đ̣i hỏi phê duyệt ngân sách, điều chỉnh luật, và… thời gian.
Trong khi đó, chính quyền Trump đă kư đạo luật cắt giảm chi tiêu liên bang vào tháng 7/2025, siết chặt các chương tŕnh vốn đă quá tải. Nhiều bang đang cắt giảm giờ làm việc cho nhân viên xă hội – trong khi số hồ sơ xin trợ cấp ngày càng tăng.
“Hệ thống này đang rách toạc ở đúng nơi mà người ta cần nó nhất,” một nhân viên xă hội tại Broome nói. “Đó là bi kịch của nước Mỹ lúc này.”
Một lưới an sinh đă mục nát
Nước Mỹ từng tự hào là quốc gia không để người dân “ngă xuống mà không có tay đỡ”. Nhưng thực tế cho thấy: nếu bạn không đủ nghèo, bạn không được giúp. Nếu bạn cố gắng thoát nghèo, bạn có thể… mất hết.
"Lưới an sinh không c̣n là lưới. Nó là một mê cung giấy tờ. Và ở đó, người nghèo bị lạc mất."
Sự phục hồi không đều: Số trung b́nh che lấp nỗi khổ của số đông
Theo dữ liệu năm 2023, thu nhập trung b́nh của hộ gia đ́nh Mỹ đạt 74.600 USD, tăng hơn 4.000 USD so với năm 2019 (đă điều chỉnh theo lạm phát). Nhưng sự tăng trưởng này không diễn ra đều. Khi tách nhỏ dữ liệu theo phân vị, một nghịch lư hiện ra:
20% hộ giàu nhất chiếm tới 52% thu nhập toàn quốc
Trong khi 40% hộ thu nhập thấp nhất chỉ chiếm 11%
Thu nhập của 20% hộ nghèo nhất chỉ tăng 0,3%/năm trong 5 năm qua, trong khi nhóm 5% giàu nhất tăng trung b́nh 7,2%
Luke Shaefer, nhà kinh tế tại Đại học Michigan, nhận xét: “Con số trung b́nh đang phản bội thực tế. Nó che giấu những người không thể sống sót nổi trong chính nền kinh tế ‘phục hồi’ này.”
Tầng lớp trung lưu Mỹ: Biến mất trong im lặng
Một thời, tầng lớp trung lưu là biểu tượng ổn định của nước Mỹ. Nhưng hôm nay, định nghĩa "trung lưu" trở nên mơ hồ. Theo Viện Brookings, một hộ gia đ́nh bốn người cần kiếm tối thiểu 70.000–130.000 USD/năm (tùy vùng) để duy tŕ mức sống trung lưu: nhà ổn định, thực phẩm đủ chất, bảo hiểm y tế, giáo dục đại học cho con, và ít nhất một kỳ nghỉ mỗi năm. Nhưng hơn 60% hộ gia đ́nh Mỹ hiện nay không đạt nổi mức đó.
“Trung lưu giờ đây không c̣n là ‘trạng thái sống’, mà là ‘trạng thái cố gắng duy tŕ’,” một báo cáo từ Pew Research viết. “Người Mỹ không sống trung lưu – họ đấu tranh để giữ h́nh ảnh trung lưu.”
Khi chi phí thiết yếu vượt kiểm soát
Bất chấp các khoản tăng lương tối thiểu ở nhiều bang, lạm phát chi phí thiết yếu đă vượt xa tốc độ tăng thu nhập:
Giá thuê nhà trung b́nh toàn quốc tăng hơn 30% chỉ trong 3 năm (2022–2025).
Tại Broome County, New York: giá thuê tăng từ 694 USD/tháng (2018) lên 1.292 USD (2025).
Chi phí thực phẩm tại nhà tăng 26% kể từ đại dịch.
Bảo hiểm y tế gia đ́nh tăng 14% từ 2021 đến 2024.
Giá điện tại các bang phía Bắc tăng 18% trong mùa đông 2024–2025 do thiếu năng lượng dự trữ.
“Gia đ́nh tôi vẫn kiếm được nhiều hơn từng năm,” Lisa Meazler nói. “Nhưng lại sống tệ hơn từng năm.”
Tác động của chính sách cắt giảm phúc lợi: Cộng một, trừ hai
Ngày 4/7/2025, Tổng thống Donald Trump kư ban hành Đạo luật Tái cấu trúc Tài chính Liên bang, trong đó:
Cắt giảm ngân sách cho SNAP, Medicaid, nhà ở công và trợ cấp giữ trẻ.
Siết điều kiện “đang làm việc” để được nhận phúc lợi.
Áp đặt giới hạn thời gian tối đa nhận trợ cấp thực phẩm liên tiếp.
Tác động ngay lập tức: hàng triệu gia đ́nh có thu nhập thấp bị loại khỏi các chương tŕnh thiết yếu, chỉ v́ tăng ca thêm vài giờ mỗi tuần.
Abigail Wozniak (chuyên gia thị trường lao động) cảnh báo: "Chúng ta đang thấy một làn sóng ‘mất an sinh ngược’ — người ta kiếm thêm được 300 USD, nhưng mất 1.000 USD hỗ trợ."
Giấc mơ Mỹ: C̣n lại là khẩu hiệu?
Trong cuộc khảo sát của Gallup đầu năm 2025:
63% người Mỹ không tin con cái họ sẽ sống tốt hơn họ
71% người thu nhập dưới 50.000 USD/năm cảm thấy ‘hệ thống không dành cho ḿnh’
58% người lao động toàn thời gian từng nghĩ đến việc bỏ nghề v́... vẫn không đủ sống
“Tôi làm việc toàn thời gian, nuôi 3 con, có nhà riêng. Mọi thứ trên giấy tờ đều đúng. Nhưng thực tế là tôi đang sống từng tháng một, trả nợ từng hóa đơn một,” – Meazler nói.
Một quốc gia đang nứt vỡ từ bên trong
Tăng trưởng GDP, tỷ lệ thất nghiệp thấp, chỉ số tiêu dùng... có thể khiến các nhà hoạch định chính sách an tâm. Nhưng ở bên dưới, một lớp vỏ xă hội đang rạn vỡ, nơi hàng chục triệu người dân Mỹ làm việc không ngừng chỉ để… không ch́m hẳn.
“Vấn đề không phải là người dân không cố gắng. Vấn đề là hệ thống không c̣n phần thưởng cho sự cố gắng nữa.”
Trong suốt hơn một thế kỷ qua, nước Mỹ xây dựng bản sắc quốc gia dựa trên một nguyên tắc giản dị nhưng đầy hứa hẹn: Nếu bạn làm việc chăm chỉ, bạn sẽ không nghèo. Đó là cốt lơi của cái gọi là Giấc mơ Mỹ – một lư tưởng vượt thời gian, vượt giai cấp, vượt biên giới.
Nhưng năm 2025, khi phóng viên chúng tôi gặp Lisa Meazler – người phụ nữ 43 tuổi, làm việc toàn thời gian cho một tổ chức từ thiện, có nhà, có ba con, và không vướng tiền án tiền sự – chúng tôi phải đối mặt với một câu hỏi không dễ trả lời: Làm sao một người hội tụ đầy đủ mọi “yếu tố thành công” lại vẫn sống trong bấp bênh, thiếu thốn và nợ nần?
Giấc mơ Mỹ vẫn c̣n, nhưng nó đă bị biến dạng đến mức không thể nhận ra.
1. Lao động không c̣n là lối thoát
Từ thời hậu Thế chiến đến suốt thế kỷ 20, làm việc toàn thời gian đồng nghĩa với việc đủ sống – dù ở tầng lớp nào. Thế hệ ông bà của Lisa Meazler có thể tốt nghiệp trung học, làm việc tại nhà máy, và mua được nhà, xe, cho con ăn học đầy đủ.
Nhưng thế hệ Meazler – dù có bằng cấp, việc làm, trách nhiệm gia đ́nh – lại phải “chọn giữa bữa tối và tiền điện thoại, giữa thuốc cảm cho con và hóa đơn nhà”.
“Tôi không ngừng làm việc. Nhưng tôi không bao giờ đủ,” Meazler nói. “Làm việc mà không có ǵ cả.”
Trong thế giới đó, sự chăm chỉ không c̣n được tưởng thưởng. Nó bị trừng phạt.
2. Phúc lợi bị siết, người nghèo bị bỏ lại
Các chính sách trợ cấp từng cứu người nghèo khỏi tuyệt vọng: thực phẩm, nhà ở, bảo hiểm y tế. Nhưng trong vài năm qua, chúng đă bị cắt giảm, siết điều kiện, và đặt lên vai người dân một gánh nặng hành chính nặng nề.
Chỉ cần vượt quá ngưỡng thu nhập vài trăm đô-la – một kết quả của tăng ca, làm thêm giờ, hay nhận tiền thưởng – là người dân có thể mất:
Thẻ thực phẩm (SNAP)
Hỗ trợ thuê nhà (Section 8)
Medicaid cho con nhỏ
Trợ cấp giữ trẻ
Trong khi đó, lạm phát tăng vọt ở những lĩnh vực thiết yếu nhất: thuê nhà, thực phẩm, điện, nhiên liệu, bảo hiểm y tế – những thứ không thể bỏ. “Bạn có thể sống mà không đi nhà hàng, không mua quần áo mới. Nhưng không thể sống mà không có chỗ ở hay bữa ăn tối,” nhà kinh tế Abigail Wozniak nhận định.
3. Xă hội hai tầng: Một quốc gia, hai thực tại
Trong khi tầng lớp giàu nhất nước Mỹ tiếp tục gia tăng tài sản – và được giảm thuế – th́ 40% người Mỹ không có nổi 400 USD tiền mặt dự pḥng khi gặp khủng hoảng. Sự phân hóa không chỉ là thu nhập, mà là cơ hội, sự an toàn và cảm giác được nh́n thấy. Một người làm ở Google có thể làm việc từ xa, có bảo hiểm y tế, kỳ nghỉ có lương. Một người làm trong nhà dưỡng lăo tại bang New York như Felica Allen phải chọn giữa “mất trợ cấp” và “mất con”. Một bà mẹ đơn thân như Lisa Meazler có thể nợ tiền nhà nếu dùng tiền hoàn thuế để đưa con về thăm bà ngoại sắp mất. Đây không chỉ là khoảng cách kinh tế. Đó là một hệ thống luân lư đứt găy.
4. Một giấc mơ đang rút lui khỏi số đông
Trong khảo sát mới nhất của Pew (2025): 71% người Mỹ dưới 40 tuổi không tin rằng Giấc mơ Mỹ c̣n khả thi. 58% người lao động toàn thời gian từng nghĩ đến việc nghỉ việc v́ “không đủ sống”. Một nửa người Mỹ tin rằng “hệ thống chỉ phục vụ người giàu”. “Tôi không mơ xe sang hay biệt thự,” Lisa Meazler nói. “Tôi chỉ muốn bữa ăn nóng cho con, một kỳ nghỉ ngắn, và không phải nợ hóa đơn tháng sau.”
5. Nhưng cũng là lúc để đặt lại câu hỏi cốt lơi
Giấc mơ Mỹ không cần chết – nhưng nó cần được cứu. Không phải bằng khẩu hiệu, mà bằng chính sách căn cơ, hiện đại và đạo đức: Tái cấu trúc hệ thống phúc lợi: không trừng phạt khi làm thêm. Mở rộng nhà ở giá rẻ. Tăng chuẩn nghèo theo lạm phát thực tế. Áp dụng thuế lũy tiến hiệu quả hơn. Đầu tư vào chăm sóc trẻ, y tế cộng đồng và giáo dục cơ sở. Bởi nếu không, chúng ta sẽ tiếp tục có những người như Lisa Meazler – làm việc cả đời, nhưng khi nghỉ tay cũng chẳng có ǵ để lại. Một giấc mơ không c̣n nuôi hy vọng cho những người chăm chỉ nhất đă không c̣n là giấc mơ – mà là lời dối trá tập thể. Nếu nước Mỹ muốn tiếp tục là biểu tượng cơ hội, th́ không thể để chính những người xây dựng và giữ ǵn nó bị bỏ rơi trong bóng tối.
News
Library
Technology
Giải Trí
Portals
Tin Sốt
Home
