Vai trò then chốt của 'vành đai pháo đài' tại Donetsk đối với Ukraine

[june04]

Tuyến phòng thủ dài 50 km ở Donetsk không chỉ là 'bức tường thép' của Ukraine, mà còn là mục tiêu chiến lược mà Nga muốn kiểm soát.


Ukraine đối diện lựa chọn khó trước yêu cầu của Nga về 'vành đai pháo đài' tại Donetsk (trong ảnh: Binh sĩ Ukraine bắn pháo trong cuộc xung đột với Nga gần Bahmut, vùng Donetsk). Ảnh: REUTERS/TTXVN

Theo Viện Nghiên cứu Chiến tranh (ISW) có trụ sở tại Mỹ, trong bối cảnh các nỗ lực ngoại giao nhằm chấm dứt cuộc chiến ở Ukraine được đẩy mạnh, Điện Kremlin được cho là đã đưa ra một đề xuất ngừng bắn gây nhiều tranh cãi. Cụ thể, Moskva yêu cầu Kiev phải nhượng lại toàn bộ vùng lãnh thổ còn lại tại Donetsk như một điều kiện quan trọng. Đây không chỉ là một yêu cầu đơn thuần về lãnh thổ, mà còn là một đòi hỏi chiến lược, nhằm buộc Ukraine phải từ bỏ "vành đài pháo đài" - tuyến phòng thủ kiên cố nhất, được xây dựng và củng cố trong suốt 11 năm qua.

Vành đai pháo đài: Hơn 1 thập kỷ kiến tạo phòng thủ

"Vành đai pháo đài" là một hệ thống phòng thủ vững chắc bao gồm bốn thành phố lớn và nhiều thị trấn nhỏ, trải dài từ Bắc xuống Nam dọc theo đường cao tốc H-20 Kostyantynivka-Slovyansk. Với tổng dân số trước cuộc chiến là hơn 380.537 người, vành đai này dài khoảng 50 km. Đây là nơi Ukraine đã dồn thời gian, nguồn lực và công sức để xây dựng các công sự kiên cố cũng như thiết lập cơ sở hạ tầng công nghiệp và phòng thủ quan trọng trong và xung quanh các thành phố này kể từ năm 2014, sau khi giành lại các thành phố này từ lực lượng ủy nhiệm thân Nga.

Các thành phố Slovyansk và Kramatorsk tạo thành nửa phía Bắc, đóng vai trò là trung tâm hậu cần quan trọng, trong khi Druzhkivka, Oleksiyevo-Druzhkivka và Kostyantynivka tạo thành nửa phía Nam. Sự thành công của những nỗ lực phòng thủ này được minh chứng rõ rệt qua việc Nga đã không thành công trong nỗ lực kiểm soát Slovyansk vào năm 2022 và hiện tại, lực lượng Nga vẫn đang cố gắng bao vây vành đai pháo đài từ phía Tây Nam và đang nỗ lực để kiểm soát nơi này, vốn có thể phải mất vài năm mới hoàn thành.

Việc Moskva yêu cầu Ukraine phải nhượng lại vành đai pháo đài trên, mà lực lượng Nga hiện không có cách nào để nhanh chóng bao vây hoặc xâm nhập, cho thấy giá trị chiến lược to lớn của nó đối với cả hai bên.

ISW lưu ý, việc nhượng lại các phần lãnh thổ do Ukraine kiểm soát tại Donetsk không chỉ là một sự từ bỏ đơn thuần. Việc cho phép lực lượng Nga kiểm soát các vị trí dọc biên giới tỉnh Donetsk sẽ khiến lực lượng Ukraine buộc phải xây dựng gấp rút các công sự mới dọc theo khu vực biên giới tỉnh Kharkiv/Kharkov và Dnipropetrovsk, nơi có địa hình không thích hợp cho việc phòng thủ. Các tuyến phòng thủ tiềm năng tại đây sẽ chạy qua các cánh đồng trống, trong khi các chướng ngại vật tự nhiên như sông Oskil và Siverskyi Donets lại nằm quá xa về phía Đông để có thể làm vị trí phòng thủ hiệu quả.

Bên cạnh đó, việc chấp nhận đề xuất này sẽ tạo ra một điểm xuất phát cực kỳ thuận lợi cho các cuộc tấn công trong tương lai của Nga. Cụ thể, các vị trí của Nga dọc theo khu vực biên giới Donetsk-Kharkiv và Donetsk-Dnipropetrovsk sẽ tạo ra điểm xuất phát thuận lợi hơn nhiều cho cuộc tấn công trong tương lai của Nga vào các khu vực lân cận của tỉnh Kharkiv hoặc Dnipropetrovsk so với các tuyến hiện tại.

Buộc Ukraine phải nhượng phần còn lại ở phía Tây của tỉnh Donetsk cho Nga sẽ đưa lực lượng Nga tiến xa hơn 82 km về phía Tây Ukraine. Việc nhượng Lyman, tỉnh Donetsk cho Moskva kiểm soát sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho Nga tấn công các vị trí của Ukraine tại tỉnh Kharkiv. Sau đó, quân Nga có thể đảo ngược các nỗ lực năm 2022 và tận dụng Slovyansk cùng các cuộc tiến công tiếp theo dọc theo đường cao tốc E-40 Kharkiv City-Novoshakhtinsk để tấn công Izyum, tỉnh Kharkiv, từ phía Nam, đưa lực lượng Nga cách thành phố trọng điểm Izyum khoảng 20 km.

Lực lượng Nga cũng nắm giữ các vị trí hạn chế dọc biên giới tỉnh Dnipropetrovsk, phía Tây Nam Pokrovsk, nhưng việc nhượng lại phần còn lại của tỉnh Donetsk sẽ cho phép lực lượng Nga tránh phải hoàn thành những nỗ lực tốn kém đang diễn ra nhằm bao vây Pokrovsk và Myrnohrad. Lực lượng Nga cũng sẽ tránh phải chiến đấu qua tuyến phòng thủ Dobropillya-Bilozerske-Novodonetske-Oleksandrivka ở cực tây Ukraine, vốn cũng chạy từ Bắc xuống Nam, tương tự như vành đai pháo đài. Việc nhượng lại phần còn lại của tỉnh Donetsk cũng sẽ mang lại cho lực lượng Nga những vị trí thuận lợi hơn để tấn công vào tỉnh Dnipropetrovsk.

Tổng thống Nga Vladimir Putin tuyên bố vào ngày 1/8 vừa qua rằng các điều kiện được nêu trong bài phát biểu tháng 6/2024 của ông "chắc chắn" vẫn giữ nguyên. Vào thời điểm đó nhà lãnh đạo Nga nêu rõ, bất kỳ thỏa thuận hòa bình nào cũng phải giải quyết "nguyên nhân gốc rễ" của cuộc chiến và đảm bảo việc phi quân sự hóa và trung lập của Ukraine.

Kể từ đó, ông Putin liên tục yêu cầu Ukraine nhượng lại toàn bộ Donbass và "Novorossiya", ám chỉ các phần do lực lượng Nga kiểm soát và không kiểm soát của các tỉnh Donetsk, Luhansk, Kherson và Zaporizhia như một điều kiện tiên quyết cho bất kỳ hình thức đàm phán nào với Ukraine.

ISW nhấn mạnh, các điều khoản chính xác trong đề xuất của phía vẫn chưa rõ ràng vì có sự nhầm lẫn trong các báo cáo của Chính quyền Trump về đề xuất này. Các quan chức Mỹ được cho là đã đưa ra nhiều thông tin khác nhau rằng Moskva đã đề nghị rút quân khỏi Zaporizhzhia và Kherson để đổi lấy phần còn lại của Donetsk, sau đó đã sửa lại tuyên bố đó thành Nga chỉ đề nghị đóng băng các chiến tuyến ở Zaporizhia tại Kherson. Các quan chức Mỹ cũng cho biết Nga đã đề nghị rút quân khỏi Sumy và Kharkiv.