Lực lượng Pḥng vệ Israel (IDF) ngày 17/8 thông báo sẽ dành cơ hội duy nhất để hàng ngh́n công dân Israel từng trốn nghĩa vụ quân sự – phần lớn thuộc cộng đồng Do Thái chính thống cực đoan (Haredi) – có thể đăng kư nhập ngũ mà không bị truy cứu trách nhiệm h́nh sự hay đối mặt án tù.
Binh sĩ Israel tiến hành chiến dịch quân sự tại Dải Gaza ngày 25/4/2024. Ảnh minh họa: THX/TTXVN
Theo IDF, hiện có khoảng 14.600 người – gồm cả nam và nữ – được liệt kê là trốn nghĩa vụ hoặc đào ngũ. Nhóm này bao gồm cả những người đă bắt đầu quá tŕnh nhập ngũ nhưng không tiếp tục, hoặc phớt lờ lệnh gọi nhập ngũ trong thời gian dài. Tất cả đều có thể đối mặt với án tù, dù việc thực thi các biện pháp xử lư đến nay vẫn chưa mạnh mẽ.
Bắt đầu từ đêm 17/8 đến hết ngày 21/8, những người trong danh sách này sẽ được hưởng “cơ hội cuối cùng” để đăng kư nhập ngũ trong khuôn khổ chiến dịch có tên "Khởi đầu mới" của IDF – mà không bị phạt tù hoặc ghi vào hồ sơ tội phạm.
Lực lượng này sẽ gửi thông báo đến các đối tượng, kèm đường link đăng kư qua tin nhắn SMS, hoặc hướng dẫn liên hệ với đơn vị Meitav – cơ quan phụ trách tuyển quân của IDF.
Thông thường, người trốn nghĩa vụ khi ra tŕnh diện sẽ phải chịu án phạt, bao gồm thời gian giam giữ. Tuy nhiên, IDF thừa nhận nhiều người không dám nhập ngũ do lo sợ bị bỏ tù và có tiền án h́nh sự. V́ vậy, những ai đăng kư nhập ngũ trong thời hạn trên và thực sự tŕnh diện sẽ được miễn hoàn toàn trách nhiệm h́nh sự.
Nếu một người nhập ngũ theo chương tŕnh này, việc xử phạt sẽ được hoăn lại và chỉ kích hoạt nếu họ vi phạm kỷ luật quân đội, chẳng hạn như đào ngũ trong quá tŕnh phục vụ.
IDF cũng cảnh báo sẽ không để chương tŕnh này bị lợi dụng như một cách để tránh nghĩa vụ quân sự hoặc trốn tránh án phạt.
Những người tŕnh diện sẽ phải đến trung tâm tuyển quân trong t́nh trạng sẵn sàng để lập tức bắt đầu huấn luyện cơ bản, không có thời gian tŕ hoăn. Họ cũng sẽ phải hoàn thành đầy đủ thời gian nghĩa vụ bắt buộc – hiện là 32 tháng đối với nam giới và 24 tháng đối với nữ giới (có ngoại lệ tùy đơn vị và độ tuổi).
Các quan chức IDF cho biết hiện chưa thể ước đoán chính xác bao nhiêu người sẽ tham gia chương tŕnh.
Kế hoạch được đưa ra trong bối cảnh IDF đang đối mặt với t́nh trạng thiếu hụt nhân lực trầm trọng do cuộc chiến kéo dài. Quân đội cho biết họ đang cần khoảng 12.000 tân binh, trong đó có tới 7.000 lính chiến đấu. Đồng thời, IDF khẳng định sẽ siết chặt các biện pháp thực thi nghĩa vụ quân sự đối với những người chưa tŕnh diện.
Hiện có khoảng 80.000 nam giới Haredi trong độ tuổi 18–24 đủ điều kiện nhập ngũ nhưng chưa thực hiện nghĩa vụ. Phần lớn chưa bị coi là trốn nghĩa vụ v́ chỉ mới gần đây họ mới nhận được lệnh gọi.
Tại phiên điều trần trước Ủy ban Quốc pḥng và Đối ngoại của Quốc hội Israel, Chuẩn tướng Shay Tayeb – người đứng đầu bộ phận Lập kế hoạch và Quản lư nhân sự của IDF – cho biết chỉ có 2.940 nam Haredi nhập ngũ trong năm 2024, thấp hơn nhiều so với mục tiêu 4.800 người mà IDF đề ra.
Dù con số này cao hơn mức trung b́nh hằng năm (1.800 người), ông Tayeb nhấn mạnh vẫn c̣n rất xa mới đạt được nhu cầu thực sự của quân đội. Ông cũng cho biết, trong số gần 3.000 binh sĩ Haredi, chỉ có khoảng 1.000 là lính chiến đấu, với 400 người phục vụ trong các đơn vị Haredi đặc biệt như Lữ đoàn Hasmonean mới thành lập, và 650 người trong các đơn vị chiến đấu thông thường.
Tướng Tayeb cũng khẳng định toàn bộ 80.000 nam giới Haredi đủ điều kiện nhập ngũ đều đang được triệu tập theo quy tŕnh tăng tốc, do tỷ lệ không hợp tác từ cộng đồng này vẫn c̣n rất cao.
Vấn đề nghĩa vụ quân sự đối với cộng đồng Haredi là một trong những cuộc tranh luận gây chia rẽ sâu sắc nhất tại Israel trong nhiều thập kỷ qua. Dù nhiều nỗ lực lập pháp và tư pháp đă được thực hiện, cho đến nay vẫn chưa có giải pháp mang tính bền vững.
Lănh đạo tôn giáo và chính trị của Haredi luôn phản đối việc ép buộc nam thanh niên nhập ngũ, vốn từng được miễn nghĩa vụ. Gần đây, các phán quyết của Ṭa án Tối cao Israel yêu cầu chấm dứt việc miễn trừ hàng loạt đă làm nóng lại cuộc tranh căi. Áp lực công chúng cũng gia tăng khi quân đội phải đối mặt với thiếu hụt nghiêm trọng trong cuộc chiến kéo dài.
Nhiều người Haredi cho rằng nghĩa vụ quân sự không phù hợp với lối sống tôn giáo khắt khe của họ và lo sợ rằng việc nhập ngũ sẽ dẫn đến bị thế tục hóa. Trong khi đó, phần đông công dân Israel phục vụ trong quân đội cảm thấy sự miễn trừ quy mô lớn kéo dài hàng thập kỷ là gánh nặng bất công, đặc biệt sau cuộc tấn công ngày 7/10/2023 của Hamas và cuộc chiến sau đó, khiến gần 900 binh sĩ thiệt mạng và khoảng 300.000 người phải nhập ngũ dự bị.