Hiệu ứng giả dược (placebo) là một hiện tượng kỳ lạ trong y học, khi bệnh nhân cảm thấy thuyên giảm triệu chứng dù chỉ dùng thuốc không có hoạt chất.
1. Giả dược không chứa thành phần hoạt chất điều trị nào. Đó có thể là viên đường, nước muối sinh lư hoặc bất cứ vật liệu nào không có tác dụng sinh học thật sự – nhưng vẫn tạo ra cải thiện về mặt sức khỏe cho người uống. Ảnh: Pinterest.
2. Hiệu ứng đến từ kỳ vọng của người bệnh. Khi tin rằng ḿnh đang dùng thuốc thật, năo bộ người bệnh có thể tiết ra endorphin hoặc điều chỉnh cảm giác đau, tạo hiệu ứng tích cực thực sự.
3. Giả dược c̣n có thể gây tác dụng trái ngược – gọi là nocebo. Nếu người bệnh tin rằng thuốc sẽ gây tác dụng xấu, họ có thể thực sự trải qua triệu chứng tiêu cực, dù chỉ dùng giả dược.
4. Cách dùng và h́nh thức giả dược cũng ảnh hưởng hiệu quả. Màu sắc viên thuốc, kích thước, bao b́, thậm chí cả cách bác sĩ tŕnh bày đều tác động đến niềm tin và hiệu ứng giả dược.
5. Không chỉ tâm lư – c̣n là hiện tượng sinh học thực sự. Chụp cộng hưởng từ cho thấy giả dược có thể thay đổi hoạt động năo bộ, nhất là ở vùng xử lư cơn đau và cảm xúc.
6. Trẻ em và người lớn tuổi thường có phản ứng giả dược mạnh hơn. V́ họ dễ bị ảnh hưởng bởi lời nói và uy tín của bác sĩ, hiệu ứng tâm lư tạo ra phản hồi sinh lư tích cực rơ rệt hơn.
7. Giả dược được ứng dụng trong thử nghiệm lâm sàng. Hầu hết các loại thuốc mới đều phải vượt qua thử nghiệm so sánh với giả dược để chứng minh hiệu quả thật sự của dược chất.
8. Một số bác sĩ dùng giả dược trong thực hành – dù gây tranh căi. Dù không được khuyến khích, một số bác sĩ vẫn dùng giả dược để trấn an bệnh nhân khi không có biện pháp điều trị cụ thể, đặt ra nhiều câu hỏi về đạo đức.