Cũng là ngẫu nhiên nhưng sự thật là ông Tô Lâm, đương kim "Hoàng Đế" Việt Nam lại có họ cùng bà chủ Thuư Nga Paris By Night. Được biết bố của bà Tô Ngọc Thuỷ là ông Tô Văn Lai có cùng họ với ông Tô Lâm.
Tô Lâm sinh ngày 10 tháng 7 năm 1957, quê quán tại thôn Tam Kỳ, làng Xuân Cầu, xă Nghĩa Trụ, huyện Văn Giang, tỉnh Hưng Yên. Bố ông Tô Lâm là Tô Quyền sinh năm 1929 tại làng Xuân Cầu, xă Nghĩa Trụ, huyện Văn Giang, tỉnh Bắc Ninh (nay là tỉnh Hưng Yên).
Tô Văn Lai sinh ngày 11 tháng 5 năm 1937 (có nguồn ghi ông sinh ngày 12 tháng 5) tại Sàig̣n - Gia Định (có nguồn nói ông sinh tại Vĩnh Long).
Họ Tô (蘇) là một họ có nguồn gốc từ Trung Quốc và đă xuất hiện ở Việt Nam từ lâu đời. Họ này có mặt ở nhiều địa phương trên cả nước, trong đó có một số khu vực có cộng đồng họ Tô sinh sống tập trung, như: Tam Đảo (Quảng Tây, Trung Quốc, nơi có người Kinh gốc Đồ Sơn di cư), Thái B́nh, Cà Mau, Quảng Ngăi, Hà Tĩnh, Quảng Ninh và nhiều nơi khác. Họ Tô cũng tham gia tích cực vào các hoạt động ḍng họ, như các buổi giao lưu, đại hội của ḍng họ Tô Việt Nam.
Họ Tô có mặt ở nhiều tỉnh thành Việt Nam, trong đó có một số khu vực có cộng đồng họ Tô sinh sống tập trung như:
Tam Đảo (Quảng Tây, Trung Quốc): Một nhóm người Kinh (Việt) gốc Đồ Sơn (Hải Pḥng) đă di cư đến đây từ thế kỷ 16 và định cư tại khu vực Tam Đảo, bao gồm các thôn Vạn Vĩ, Vu Đầu và Sơn Tâm.
Thái B́nh: Báo Thái B́nh đưa tin về ḍng họ Tô ở Thái B́nh, cho thấy sự đoàn kết và phát triển của ḍng họ tại đây.
Quảng Ngăi: Họ Tô có ở nhiều địa phương của tỉnh Quảng Ngăi, như thôn An Trường, phường Phổ Ninh, thị xă Đức Phổ.
Các địa phương khác: Họ Tô cũng có mặt ở các tỉnh, thành phố như Cà Mau, Hà Tĩnh, Quảng Ninh và nhiều nơi khác.
Thuỷ tổ họ Tô Việt Nam là ai? Như bài phát biểu của cụ Tô Gĩ trong cuộc hội thảo đầu tiên của ḍng họ ngày 12 tháng Sáu năm Mậu Dần (03-8-1998) là các nhánh họ Tô không nhiều như các họ Nguyễn, Trần, Lê…; Trong lịch sử cũng không có một triều đại nào, họ Tô trải qua hưng vong phải thay tên đổi họ nên chúng ta tin rằng chúng ta là người cùng một họ. V́ vậy nếu t́m được ai là người họ Tô có danh tính rơ ràng xuất hiện đầu tiên trong lịch sử th́ ta có thể tôn Người là thuỷ tổ (Khởi tổ) cùa ḍng họ Tô Việt Nam. T́m trong sử sách thấy người mang họ Tô đầu tiên có tên trong chính sử là Tô Định nhưng Tô Định là người Trung Quốc sang làm Thái Thú Giao Châu chỉ một thời gian đă bị hai chị em Bà Trưng nổi lên đánh đuổi về phương Bắc. Có một số ư kiến nói là “Tô Lịch là thuỷ tổ của họ Tô Việt Nam” nhưng Tô Lịch là con người có thật hay là con người huyền thoại.
Hai chữ Tô Lịch lần đầu tiên được sử sách ghi chép là vào thế kỷ VI, trong các sách Lương thư, Trần thư của Trung Quốc, nói vắn tắt về sự kiện: Nam Việt đế Lư Bí cho đắp dựng một ṭa thành bên một ḍng sông xưa trên đất Hà Nội cổ (545), được gọi là "Tô Lịch giang thành" (Thành sông Tô Lịch). Như vậy, lần đầu trong sử sách, Tô Lịch xuất hiện là danh xưng của một con sông. Tuy nhiên, tên con sông lại bắt nguồn từ một người, tên Tô Lịch, sống vào cuối thế kỷ thứ III, đầu thế kỷ thứ IV, về sau được tôn làm thần, phong lên tới chức Thành hoàng Thăng Long.
Tô Lịch lại được nhắc tới trong truyện "Bảo quốc Trấn linh Định bang Quốc đô Thành hoàng đại vương". Cuốn sách này dẫn theo những thư tịch cổ hơn là Báo cực truyện và Giao Châu kư, nhắc lại chuyện về Tô Lịch đại vương, như sau:
“ Vương họ Tô, huư là Lịch, sinh thời từng làm quan ở Long Đỗ, tiên tổ cư ngụ ở đó đă lâu đời, dựng làng bên bờ một con sông nhỏ. Gia đ́nh của Vương lấy sự thanh bạch và hoà thuận, hiếu thảo làm trọng, ba đời cùng nhân nhượng mà ở chung với nhau, không chút riêng biệt.
Thời nhà Tấn đô hộ, triều đ́nh xét những nhà có hiếu, gia đ́nh Vương được khen. Gặp năm mất mùa đói kém, nhà Vương sẵn ḷng cho dân vay thóc, triều đ́nh lại ban khen, nhân đó, cho lấy hai chữ Tô Lịch làm tên làng.
”
.
Một phiên bản của cuốn Lĩnh Nam chích quái cũng chép về người tên Tô Lịch: "Nước ta có người họ Tô tên Lịch xưa sống ở Long Đỗ, nay là mé ven sông, ba đời nhân nhượng mà sống chung với nhau. Đời Tấn được cử làm chức Hiếu liêm, cắm cờ ở trước cổng xóm, v́ vậy người đời bèn gọi xóm ấy là xóm Tô Lịch".
Năm Trường Khánh thứ hai (822) đời Đường Mục Tông, Lư Nguyên Hỷ (hay Lư Nguyên Gia) lúc đấy là quan đô hộ giữ đất Long Biên, thấy ngoài cửa Bắc thành có ḍng nước chảy ngược (nghịch thủy), sợ dân chúng có ḷng phản nghịch nên mới dời phủ trị tới bên bờ sông. Sau khi chuyển thành tới, Lư Nguyên Hỷ bèn mời các bậc phụ lăo tới bàn bạc, rồi cho xây một ngôi đền lớn, tôn Tô Lịch làm Thần chủ của cả thành. Sách Việt điện u linh chép lại truyện trên, có đoạn là khi Lư Nguyên Hỷ xây xong đền, cho mở tiệc náo nhiệt, "trăm điệu múa đều có, đàn địch vang trời", th́ tối hôm đó, Tô Lịch đă hiện lên trong giấc mộng:
“ ...Đêm ấy, Nguyên Hỷ đang yên lặng nằm bên cửa sổ, bỗng nhiên một trận thanh phong vùn vụt đến, bụi cuốn cát bay, rèm lay án động. Rồi thấy có một người cưỡi một con nai trắng từ trên không hạ xuống, râu mày bạc phơ, áo măo th́ rành rạnh, lần đến bảo Nguyên Hỷ rằng:
- Nhờ ơn sứ quân uỷ cho ta làm chủ thành này, nếu sứ quân có giáo hóa được cư dân trong thành cho hết ḷng hết sức thẳng ngay, th́ mới sung được nhiệm vụ của quan thủ mục, mới xứng với trách nhiệm của một bậc tuần lương.
Nguyên Hỷ bái tạ xin vâng, nhưng hỏi đến họ tên th́ không đáp. Bỗng nhiên tỉnh dậy mới hay đó là mộng.
”
Đến khi Cao Biền xây thành Đại La (866), vị thần này lại xuất hiện thêm lần nữa. Sách Lĩnh Nam chích quái cũng chép truyện sông Tô Lịch, tuy nhiên trong đó lại đồng hóa hai vị thần Tô Lịch và Long Đỗ. Trong sách này, khi chơi trên con sông quanh thành Đại La, Biền gặp vị thần tự xưng là Tô Lịch, nên mới đặt tên sông là Tô Lịch. Sách viết:
“ ...[Cao] Biền thông hiểu thiên văn địa lư, xem h́nh thế đất mà xây thành Đại La ở phía tây Lô Giang, chu vi 30 dặm để ở. Có ḍng sông con từ Lô Giang chảy vào phía Tây Bắc, cuốn quanh phía nam, ôm lấy thành Đại La rồi lại nhập vào sông cái. Hồi đó đang giữa tháng sáu nước mưa lên cao: Biền cưỡi thuyền nhẹ thuận ḍng vào tiểu giang đi khoảng một dặm, bỗng thấy một cụ già râu tóc bạc phơ, dung mạo dị kỳ, tắm ở giữa ḍng sông, cười nói tự nhiên. Biền hỏi họ tên. Đáp: ta họ Tô tên Lịch. Biền lại hỏi: Nhà ở đâu? Đáp: Nhà ở trong sông này. Dứt lời, lấy tay đập nước bắn tung mù mịt, bỗng nhiên không thấy đâu nữa. Biền biết là thần, bèn đặt tên sông là Tô Lịch.
Một buổi sớm khác, Biền ra đứng ở bờ sông Lô Giang, phía đông thành Đại La, thấy trận gió lớn nổi lên, sóng nước cuồn cuộn, mây trời mù mịt, có một dị nhân đứng trên mặt nước, cao hơn hai trượng, ḿnh mặc áo vàng, đầu đội mũ tím, tay cầm hốt vàng rực rỡ một khoảng trời, chập chờn lên xuống trên khoảng không. Mặt trời cao ba con sào, khí mây hăy c̣n mù mịt, Biền rất kinh dị, muốn yểm thần. Đêm nằm mộng thấy thần nhân tới nói rằng: "Chớ yểm ta, ta là tinh ở Long Đỗ, đứng đầu các địa linh, ông xây thành ở đây, ta chưa được gặp, cho nên tới xem đó thôi, ta có sợ ǵ bùa phép?" Biền kinh hăi. Sáng hôm sau, Biền lập đàn niệm chú, lấy kim đồng thiết phù để yểm. Đến hôm ấy, sấm động ầm ầm, gió mưa dậm dật, đất trời u ám, thần tướng ḥ reo, kinh thiên động địa. Trong khoảnh khắc, kim đồng thiết phù bật ra khỏi đất, biến thành tro, bay tan trên không. Biền càng kinh hăi, than rằng: "Xứ này có thần linh dị, ở lâu tất chuốc lấy tai vạ". Sau Ư Tông triệu Biền về, quả nhiên Biền bị giết và Cao Tầm được cử sang thay.
”
Sách Việt điện u linh không chép lại chuyện này, chỉ ghi rằng: "Kịp đến lúc Cao Biền xây thành Đại La, nghe Vương linh dị, lập tức đem lễ điện tế bái chức Đô phủ Thành hoàng Thần quân".
Khi Lư Thái Tổ dời đô (1010), thường nằm mơ thấy một ông lăo râu bạch, đến bên bệ rồng, hô vạn tuế, chúc mừng nhà vua. Vua cười hỏi: "Tôn thần cũng giữ được hương lửa trăm năm hay sao?". Ông liền đáp: "Mong muốn hoàng đồ như Thái Sơn bàn thạch, thánh thọ vô cương, trong triều ngoài quận thái ḥa, bọn thần không chỉ hương hỏa một trăm năm mà thôi".
Sau khi tỉnh dậy, bèn sai quan Thái chúc đem rượu tế, phong thần làm Quốc đô Thăng Long Thành hoàng Đại vương.
Đến niên hiệu Trùng Hưng năm đầu (1285), Trần Nhân Tông sắc phong cho thần Tô Lịch hai chữ "Bảo quốc"; năm Trùng Hưng thứ tư (1288), lại gia phong thêm hai chữ "Hiển linh". Năm Hưng Long thứ 21 (1313), Tô Lịch được phong thêm hai chữ "Định bang" nữa.
Do nhiều khi bị đồng hóa với thần Long Đỗ, nên theo Từ điển bách khoa Việt Nam, nơi thờ chính của thần sông Tô Lịch là ở đền Bạch Mă, trấn Đông trong Thăng Long tứ trấn.
Tuy nhiên cũng có nơi như đ́nh Tân Khai, thờ riêng cả hai vị thần Bạch Mă (Long Đỗ) và Tô Lịch.
Ngoài ra c̣n có hội Đ́nh Gừng (tên nôm làng Khương Hạ, nay thuộc phường Khương Đ́nh, quận Thanh Xuân, Hà Nội) thờ thần Tô Lịch và Lê Dương Vệ, tổ chức vào 12 tháng 2 âm lịch hàng năm.
Đ́nh Liên Ngạc (phường Đông Ngạc, Bắc Từ Liêm, Hà Nội) thờ thần Tô Lịch cùng Tháp Nương công chúa, 12/2 ÂL hằng năm rước nước, rước kiệu ra giữa sông Hồng lấy nước về thờ, 13/2 ÂL chính hội.
Làng Thuần Lương (tên Nôm: Làng Ngói), xă Hùng Thắng, huyện B́nh Giang, tỉnh Hải Dương là ngôi làng duy nhất ở ngoài Thăng Long - Hà Nội ở giữa tam giác châu thổ sông Hồng thờ nhân vật lịch sử Tô Lịch làm Thần thành hoàng làng.