Gibbs

Tưởng Giới Thạch từ bỏ âm mưu gây ảnh hưởng ở Đông Dương cũng không phải là hành động tử tế, tốt đẹp gì, vì Tưởng lượng sức không thể cạnh tranh với Pháp, khi thấy quyết tâm của Pháp bằng mọi giá giữ lại mảnh thuộc địa giàu có mà họ đã hơn 80 năm thống trị. Điều tốt nhất là đàm phán với Pháp đổi lại lấy các quyền lợi kinh tế, và sự ủng hộ của Pháp để chống lại Mao cộng sản.
Trong mối quan hệ nhằng nhịt và mâu thuẫn phức tạp từ quá khứ và hiện tại bắt buộc Tưởng phải có giải pháp để đạt được mục đích có lợi nhất, biết mất cái gì và đạt được cái gì.
Trong quá trình đàm phán với Pháp, Tưởng muốn chứng minh không có ý đồ chiếm đóng Đông Dương để rộng cửa cho Pháp. Về phía người Pháp họ ở trong tình thế bất lợi vì lực lượng quân sự Pháp đã không còn đóng ở Đông Dương sau cuộc đảo chính tháng 3/1944 khi Nhật hất cẳng Pháp.
Về mặt danh chính ngôn thuận các nước Đồng Minh lại ủy quyền cho quân đội Tưởng Giới Thạch vào giải giáp Nhật nên Tưởng Giới Thạch sẽ có lợi thế hơn trong đàm phán với Pháp về vấn đề Đông Dương.
Tuy vậy, mục đích của hai bên trên tổng thế như thế là thuận lợi, vấn đề chỉ là xác định lòng tin, trong chính trị lòng tin được xây dựng bền vững nhất chính là sự ràng buộc và cả hai bên đều đạt lợi ích để ra, không có lòng tin nào được xác lập từ một phía, kẻ yếu mà tin vào kẻ mạnh là thứ chính trị ngây thơ và khờ dại nhất.
Chính vì vậy Tưởng đã cử Lư Hán là Tổng tư lệnh đến Đông Dương để giải giáp quân Nhật tạo lòng tin cho Pháp mà không phải Trương Phát Khuê.
Lư Hán không hề có quan hệ liên quan và chẳng hiểu biết gì về các lực lượng, đảng phái người Việt chống Pháp, tạo cho Pháp lòng tin Tưởng không hề có ý định xây dựng một nhà nước thân Trung Quốc.
Mặt khác Tưởng cũng không muốn mất mặt, mang tiếng bán đứng những lực lượng người Việt chống Pháp đã được Tưởng hỗ trợ và hậu thuẫn và cũng làm lợi thế trong đàm phán về đòi hỏi quyền lợi với Pháp, Tưởng đã cử Tiêu Văn làm phó Cho Lư Hán như để răn đe Pháp nếu không đạt được lợi ích gì sẽ sẵn sàng trở mặt.
Tiêu Văn đã rất bất mãn về quyết định này của Tưởng Giới Thạch.
Theo Tiêu Văn, nếu không có sự chỉ đạo tích cực của Trương Phát Khuê Trung Quốc không thể hy vọng thiết lập được những quan hệ thân thiện với Việt Nam sau thời kỳ chiến tranh. Tiêu Văn vẫn giữ ý kiến này cho đến cuối 1947, việc chọn Lư Hán để chỉ huy cuộc chiếm đóng là một việc tồi tệ nhất.
Tiêu cho Lư Hán không biết gì về “vấn đề” ở Việt Nam, có nhãn quan rất hạn chế, hẹp hòi và chỉ huy những đội quân hoàn toàn không thích đáng với nhiệm vụ chiếm đóng.
Trương và Tiêu đã từ lâu có công xây dựng nền móng cho một sự thân thiện Việt - Hoa có hiệu lực mà trong đó Tiêu đã giúp “đạt được ít nhiều thắng lợi”. Việc thay đổi đột ngột nhằm phái Trương và đội quân tinh nhuệ nhất của ông ta tới Quảng Đông thay vì cho Hà Nội có nguy cơ làm mất Đông Dương vào tay người Pháp và theo ý Tiêu, đó là một quyết định tai hại.
Nhưng vị trí và địa vị của Tiêu khiến cho ông ta có tầm nhìn ngắn hạn mà không hề biết sự toan tính ở tầm cao hơn của Tưởng Giới Thạch.
Biết thông tin quân đội Tưởng vào Việt , những đảng phái người Việt lưu vong ở Trung Quốc kéo về nước. Họ mang theo cao vọng là sẽ nắm trọn quyền lãnh đạo đất nước nhưng lại quá kém về tổ chức và không có được một chương trình hành động ra hồn.
Họ đã sống tập trung nhiều năm ở Quảng Tây dưới sự che chở của Trương Phát Khuê và ngẫu nhiên trở nên chống Pháp. Họ hy vọng dựng lên một nước Việt Nam độc lập với sự giúp đỡ của Trung Quốc. Khi chiến tranh kết thúc, ai cũng đinh ninh là việc chiếm đóng Đông Dương sẽ được trao cho Trương, nên việc chuyển nhiệm vụ đó vào phút chót cho Lư Hán, đã làm cho người lưu vong vô cùng bối rối.
Liên minh Đồng minh Hội đầy tham vọng và rạn nứt, đã bị lạc lõng. Việt Nam Quốc Dân Đảng và Đại Việt cũng tách khỏi liên minh và tìm cách giành cho mình quyền lãnh đạo.
Sự tan vỡ đã làm cho những người lưu vong được Trung Quốc nâng đỡ mất hết hiệu lực, và họ phải chia làm hai phe. Việt Nam Quốc dân Đảng và Đại Việt đi theo viên tướng Vân Nam Lư Hán, những người còn lại của Đồng minh Hội thì ở lại dưới quyền lãnh đạo của Tiêu Văn, phục vu cho Trương Phát Khuê và Quốc dân Đảng (Trung Quốc). Sự chia rẽ đã làm lợi cho Việt Minh suốt trong 6 tháng, là thời cơ để Việt Minh thẳng tay đàn áp những người Quốc gia thân Trung Quốc.
Vào cuối tháng 8, quân đội Trung Quốc đã vượt qua biên giới theo hai cánh. Các tập đoàn quân 62 và 53 dưới quyền chỉ huy của tướng Tiêu Văn, tiến từ Quảng Tây vào chiếm Cao Bằng, Lạng Sơn và các cứ điểm chủ chốt dọc bờ biển Đông Bắc đến Hải Phòng. Còn các tập đoàn quân 93 và 60 của Lư Hán từ Vân Nam tiến vào Lào Cai và đi dọc theo thung lũng sông Hồng tới Hả Nội - Vinh - Đà Nẵng.
Dưới sự lãnh đạo của Nguyễn Hải Thần, Đồng minh Hội đi theo quân Quảng Tây vào Cao Bằng và Móng Cái. Vì muốn giành cho mình một địa vị lãnh đạo trong chính phủ, Nguyễn Hải Thần cho rằng Trung Quốc có thể dựng lên ở Hà Nội, nên đã lao đi trước quân đội để về thủ đô gặp người đỡ đầu là tướng Tiêu Văn. Khi Thần đang trên đường về Hà Nội thì Vũ Kim Thành, một phụ tá tin cậy của Thần đã từng tập hợp được một đội quân vài trăm người cho Đồng minh Hội, đã thành lập một “Chính phủ Quốc gia Việt Nam Lâm thời” ở Móng Cái và “bầu” Thần làm thủ tướng. Trong khi Thần vắng mặt thì Thành nắm quyền thay.
Ngày 13-9, Thần tới Lạng Sơn với một số quân do Nông Quốc Long dẫn đầu. Quân Đồng minh Hội hạ cờ Việt Minh và kéo cờ của họ thay vào đó. Thần cho họp mít tinh quần chúng có khoảng 3 hay 4 trăm người và nói với quần chúng “rằng họ phải theo sự lãnh đạo và chính sách của Trung Quốc ngay cả khi phải trả giá bằng nền độc lập của mình”. Nghe thấy thế, “quần chúng” liền bỏ đi, kéo cờ Đồng minh Hội xuống và trương cờ Việt Minh lên. Chắc chắn là đã có cán bộ Việt Minh lãnh đạo quần chúng trong cuộc loạn đả sau đó.
Quần chúng được đội tự vệ hỗ trợ, đã tấn công vào đám bộ hạ của Thần cho tới khi quân Trung Quốc đến lập lại trật tự.
Thần liền rút khỏi Lạng Sơn về Kỳ Lừa và ra lệnh cho “quân đội” của Vũ Kim Thành xúc tiến một cuộc hành quân trừng phạt trong vùng từ Lạng Sơn tới Chữ, ở phía bắc Kép.
Cùng ngày đó, tất cả dân chúng Việt Nam dọc đường xe lửa từ Lạng Sơn tới Kép đã phải bỏ nhà cửa, ruộng đất ra đi sau những ngày bị binh lính Tập đoàn quân 62 và bọn “thổ phỉ” tay chân của Tiêu Văn cướp phá.
Bọn thổ phỉ này chính là quân của Vũ Kim Thành. Đây không phải là một bước đầu đã làm được cho “quần chúng nhân dân” “quý chuộng” các lãnh tụ đã xuất ngoại và cái chính phủ ma ở Móng Cái chỉ tồn tại được tới cuối tháng 10, khi Tiêu Văn ép được Nguyễn Hải Thần hợp tác với chính phủ ông Hồ trong một mặt trận thống nhất chống Pháp.
(Còn tiếp)

__________________