Gibbs

Ngày 15/8/1945 Nhật tuyên bố đầu hàng đồng minh, lúc ấy Trần Trọng Kim nhận định: Nhật ở Đông Dương khéo léo lắm cũng chỉ tồn tại được vài tháng.
Việc lấy lại đất Nam Bộ xong, Trần Trọng Kim vào tâu vua Bảo Ðại, xin cho từ chức.
Bảo Đại nói:
- Ông đang làm được việc, sao lại xin thôi, và ông thôi lấy ai thay?
Như vậy là Bảo Đại có ý đồng ý cho Trần Trọng Kim thôi, nên Trần Trọng Kim có tiến cử một số người thay mình.
Ông gửi điện mời đến Ngô Ðình Diệm, Nguyễn Xuân Chữ, Lê Toàn, Tạ Thu Thâu, Hồ Hữu Tường, Ðặng Thái Mai v...v... đã có tiếng hoạt động về chính trị, để vào lập nội các mới.
Trần Trọng Kim điện đi các nơi mời những người ấy vào Huế, nhưng sợ điện không được rõ, cử Phan Anh ra Bắc và Hồ Tá Khanh vào nam gặp mọi người và nói chuyện cho rõ đuôi đầu.
Nhưng Phan Anh ra đến vùng Phủ Diễn bị quân Việt Minh bắt giữ lại, Hồ Tá Khanh vào đến Quảng Ngãi cũng bị giữ,
Ðang lúc ấy được tin nước Nhật Bản bị bom nguyên tử không chịu nổi phải xin hàng.
Bảo Ðại gọi Trần Trọng Kim vào nói:
- Trong lúc rối loạn như thế này, các ông hãy lập ra lâm thời chính phủ để đợi xem tình thế biến đổi ra sao đã.
Trần Trọng Kim bất đắc dĩ phải tạm ở lại.
Lâm thời chính phủ vừa làm việc mấy ngày, Phan Kế Toại điện vào xin từ chức.
Lúc ấy Nguyễn Xuân Chữ, Trần Văn Lai xin lập Ủy Ban Cứu Quốc. Chính phủ nhận lời.
Đến khi Việt Minh tổng khởi nghĩa những người này vội vàng chạy vào Huế, thế là Uỷ ban cứu quốc tan rã.
Tin tức của cuộc Tổng khởi nghĩa dồn dập về hoàng cung, và ngày 23/8/1945 nó lan đến Huế.
Trong tình thế nguy ngập như thế, Trần Trọng Kim liền gọi trung úy Phan Tử Lăng người đứng coi đoàn thanh niên tiền tuyến ở Huế, hỏi xem có thể trông cậy được không. Trung úy Trương Tử Lăng nói:
- Tôi có thể nói riêng về phần tôi thì được. Còn về phần các thanh niên tôi không dám chắc.
Trần Trọng Kim thấy, bọn thanh niên tiền tuyến trước rất nhiệt thành nay còn thế, huống chi những lính bảo an và lính hộ thành tất cả độ vài trăm người; những lính để canh giữ công sở, súng ống không ra gì, đạn dược không đủ, còn làm gì được, cũng bị Việt Minh tuyên truyền xiêu lòng hết cả rồi. Lúc ấy chỉ còn cách lui đi là phải hơn cả.
Trần Trọng Kim vào tâu vua Bảo Ðại:
- Xin ngài đừng nghe người ta bàn ra bàn vào. Việc đã nguy cấp lắm rồi, ngài nên xem lịch sử của vua Louis XVI bên Pháp và vua Nicholas II bên Nga mà thoái vị ngay là phải hơn cả. Vì dân ta đã bị bọn Việt Minh tuyên truyền và đang hăng hái về việc cách mệnh như nước đang lên mạnh, mình ngăn lại thì vỡ lở hết cả. Mình thế lực đã không có, bọn Việt Minh lại có dân chúng ủng hộ, nên để cho họ nhận lấy trách nhiệm bảo vệ nền độc lập của nước.
Bảo Ðại là ông vua thông minh, hiểu ngay và nói:
- Trẫm có thiết gì ngôi vua đâu, miễn là bọn Việt Minh giữ được nền tự chủ của nước nhà là đủ. Trẫm muốn là người dân của một nước độc lập còn hơn làm vua một nước nô lệ.
Trần Trọng Kim cho rằng, Bảo Đại có tư tưởng quảng đại nên có tờ chiếu thoái vị.
Khi tờ chiếu ấy tuyên bố ra, nhân dân có nhiều người ngậm ngùi cảm động, nhưng lúc ấy phần tình thế nguy ngập, phần sợ hãi, còn ai dám nói năng gì nữa. Ðến bọn thanh niên tiền tuyến, người chính phủ tin cậy cũng bỏ theo Việt Minh, bọn lính hộ thành của nhà vua cũng không nghĩ đến nữa.
Còn các quan cũ lẫn nấp đâu mất cả. Thật là tình cảnh rất tiều tụy. Nếu không mau tay lui đi, tính mệnh nhà vua và hoàng gia chưa biết ra thế nào.
Lúc bấy giờ người Nhật có đến bảo Trần Trọng Kim:
- Quân đội Nhật còn trách nhiệm giữ trật tự cho đến khi quân Ðồng Minh đến thay. Nếu chính phủ Việt Nam công nhiên có lời mời quân Nhật giúp, quân Nhật còn có thể giữ trật tự.
Trần Trọng Kim nghĩ:
“… quân Nhật đã đầu hàng, quân Ðồng Minh sắp đến, mình nhờ quân Nhật đánh người mình còn nghĩa lý gì nữa, và lại mang tiếng cõng rắn cắn gà nhà, từ chối không nhận.
Sau thấy những người ở ngoài không biết rõ tình thế nói: lúc ấy giá chính phủ không lui vội, tìm cách chống cự lại, Việt Minh không làm gì được, vì họ không có binh lực gì cả.
Về đường binh lực, lúc ấy Việt Minh không không có gì thật. Nhưng cái phương lược của họ đánh bằng tuyên truyền, bằng lối quỉ quyệt lừa dối để lôi kéo dân chúng đi theo, chứ không đánh bằng binh khí. Sự tuyên truyền của họ đã có ngấm ngầm từ lâu trước khi quân Nhật đảo chính chứ không phải bây giờ mới có. Mình đem một vài trăm người trông cậy được ra chống với mấy vạn người toàn thanh niên thuyền thợ và đàn bà trẻ con, lại có những người Việt Minh táo tợn đứng sau lưng xui khiến, chống sao được?
Chẳng qua chỉ gây một cuộc đổ máu vô ích, cốt chỉ bảo cho Việt Minh chớ có cướp phá. Mình đã mở cửa mời họ còn đánh phá gì nữa. Lúc bấy giờ chúng tôi nghĩ: họ đã thắng thế, dù sao họ cũng lo đến sự kiến thiết của nước nhà, nên chúng tôi mong ít có sự phá hại”
Việt Minh lên cầm quyền, vua Bảo Ðại đã thoái vị, Trần Trọng Kim ra ở nhà đã thuê từ trước tại làng Vĩ Dạ gần Huế.
Ðược mấy ngày, Việt Minh vào đưa vua Bảo Ðại, bấy giờ gọi là công dân Vĩnh Thụy, ra làm Tối Cao Cố Vấn ở Hà Nội để dễ quản thúc.
Xem ra những lời lẽ của Trần Trọng Kim về việc không nhờ cậy người Nhật đánh Việt Minh là một sự sáng suốt, hết sức chân thật.
Bởi người Nhật họ chỉ gợi ý để tỏ ra không bỏ rơi nhà nước Đế Quốc Việt Nam, còn thực tình họ còn đang lo cho họ còn chưa xong. Điều người Nhật nói chỉ trên một nghĩa hẹp là bảo vệ sự an toàn cho các cá nhân trong chính quyền của Bảo Đại.
Trần Trọng Kim không phải ấu trĩ đến mức không hiểu được điều đó, dù có tâm huyết với đất nước, hay cực đoan đến đâu ông cũng nhận thấy đây là ngày tàn của nhà nước Đế Quốc Việt Nam cùng với mặt trời của nước Nhật đã tắt.
Việc nghĩ rằng, Trần Trọng Kim nếu đề nghị người Nhật dẹp loạn Việt Minh thì thời thế đã khác, lịch sử Việt Nam không phải huynh đệ tương tàn mấy chục năm sau và đổ tội lên đầu ông ấy là hèn nhát hoàn toàn không có cơ sở, và oan uổng cho ông ấy.
Bảo Đại thoái vị, chính phủ Trần Trọng Kim tuyên bố giải tán, như vậy trong nền chính trị Việt Nam một lực lượng cản trở đến tính chính danh của Việt Minh bị triệt hạ, và thời cơ để Việt Minh ra mắt một nhà nước mới đại diện cho nhân dân Việt Nam được hình thành.
(Còn tiếp).

__________________